Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, №4, 2017
51 R. Asadova The Synonymity of the Adverbial Clauses of Time with the Verbal Constructions in the English and Azerbaijani Languages
Summary This article deals with the synonymity of the adverbial clauses of time with the verbal constructions in the English and Azerbaijani languages. Different types of the adverbial clauses of time can be synonyms of the participle and gerundial constructions. The examples taken from the English literature concerning to these phenomina are given here as well. In order to determine the similarities and differences on the syntactical synonymity between the English and Azerbaijani languages the author compares the adverbial clauses of time which carries out the syntactical function of the compound adverbial modifier of time as the verbal constructions in this languages. Р.Асадова Синонимность обстоятельственных придаточных предложений времени с глагольных конструкциях на английском и азербайджанских языках
Резюме Эта статья рассказывает о синонимочности обстоятельственных придаточных предложений времени с глагольными конструксиями в английском и азербайджанском языках. Различные типы обстоятельс- твенных придаточных предложений времени могут быть синонимами причастных и герундиалных конструкциях. Здесь также даны примеры взятые от английской литературы относительно к этим феноминам,. Чтобы определить общие сходства и различия на синтаксическом синонимичности между английским и азербайджанским языками, автор сравнивает обстоятельственные придаточные предложения времени, которые выполняют синтаксическую функцию сложного обстоятельс- тва времени как глагольные конструкция в этих языках.
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Filologiya məsələləri, №4, 2017
52 LEYLA SEYİDOVA ADU
leyla.seyidova.83@mail.ru
İNGILİS DİLİNDƏ ENƏN-QALXAN VƏ QALXAN-ENƏN TONLARLA IŞLƏNƏN İNTONASIYA MODELLƏRİNİN XÜSUSIYYƏTLƏRİNƏ DAİR
Açar sözlər: melodiya,intonasiya,ton,enən-qalxan ton,qalxan–enən ton, cümlə vurğusu, ara sözlər Key words: melody, intonation, tone, falling-rising tone, rising-falling tone, sentence stress, parentheses Kлючевые слова: мелодия, интонация, нисходяще-восходящий тон, восходяще -нисходящий тон, фразовое ударение, парантезы
Məlumdur ki, fövqəlxətti fonetik vahidlərin , başqa sözlə, prosodik ünsürlərin-melodika, intensivlik, vurğu, temp, fasilə və s.kompieksindən ibarət olub, müxtəlif sintaktik məna və kateqoriyalar , ekspressiv və emosi- onal münasibətlər ifadə etməyə xidmət göstərən fono-qrammatik vasitəyə in- tonasiya deyilir . İntonasiyanın ən mühüm tərkib hissəsi olan melodika sə- danın səs tonunun hərəkətini nəzərdə tutur.Əsas səs tonunun hərəkəti isə səs tellərinin gərilmə dərəcəsindən asılı olur.(6, 292) Nitqimizi təşkil edən cümlələr bir-birindən fərqlənən müxtəlif məqsədlərlə işlədilir.Cümlələrdə yürüdülən məqsədin dəyişkən olması həmin cümlələrin tələffüz xüsusiyyə- tini, aksent-melodik strukturunu, bütövlükdə onun intonasiyasını da dəyiş- dirir.Belə ki, hər bir cümlə məqsəddən asılı olaraq özünəməxsus intona- siyaya –deyiliş xüsusiyyətinə, aksent-melodik qəlibə malikdir. Məsələn;’Shut the ‚door.( alçaq enən tonla-əmr) ’Shut the ‚ door(alçaq qalxan tonla-xahiş) .'Shut the ˇdoor.(enən-qalxan tonla-xəbərdarlıq) Bu cümlələr qrammatik struktur baxımından eyni olsalar da, onlarda yürüdülən məqsəd başqadır.Dilçilik ədəbiyyatında intonasiyanın üç əsas vəzifəsi göstərilir; söyləmin semantik, məntiqi , emosional çalarlıqlarını ifadə etmək . Bunlardan birincisi gündəlik adi danışıqlar zamanı, ikincisi məntiqi vurğulu cümlələrdə, üçüncüsü hiss-həyəcan ifadə edən nitq prosesində müşahidə edilir.Danışanın məqsədi və münasibəti intonasiyanın əsasıdır, intonasiya isə öz növbəsində məqsədin, münasibətin göstəricisidir.- İntonasiya cümlələrdə o qədər incə məqsəd və emosional münasibətlər top- lusu yaradır ki, onları heç bir qrammatik vasitələrlə vermək olmur.(4, 175) Məlumdur ki, intonasiya nitq melodiyası, cümlə vurğusu, səs keyfi- yyəti və nitq tempinin birliyi kimi izah edilir və intonasiya danışanın Filologiya məsələləri, №4, 2017
53 ünsiyyətdə öz fikrini, arzu və emosiyalarını, söyləmin məzmununa müna- sibətini kifayət qədər ifadə etməyə imkan verir.(1, 290) Amerikan alimi K.Payk intonasiyanı səs tonunun yüksəkliyinin dəyiş- məsi kimi başa düşür.(2, 16) Q.P.Torsuyevə görə , intonasiya cümlənin kommunikativ tiplərini müəyyən edir.O, cümlənin aşağıdakı kommunikativ tiplərini müəyyənləşdirir;nəqli, sual, əmr və nida cümlələri(3, 238) İngilis dili ton sistemində tonları alçaqdan düşən ton, yüksəkdən qalxan ton, orta səviyyədən düşüb-qalxan ton, alçaqdan qalxan ton təşkil edir.İngilis dilində sadə və mürəkkəb tonlar müxtəlif şkalalarla işlənərək müxtəlif münasibət mənaları ifadə edir.İngilis dilində mürəkkəb tonlara enən –qalxan və qalxan –enən tonlar daxildir.Cümlələrdə bu tonların işlənməsi müxtəlif emosiyaları ifadə edir.Dinləyicinin diqqətini cəlb etmək, xəbərdarlıq, nəzakət xarakterli müraciətlər enən –qalxan tonla tələffüz edilir. Məsələn;`Mo‚ther| ΄may I ΄take an ‚apple? Dostcasına söhbət əsnasında edilən müraciətlər də` enən-qalxan tonla deyilə bilər. Məsələn;`Ed‚dy |'why 'dont you `phone me? Əgər danışan şəxs ara sözlərə xüsusi əhəmiyyət verirsə, ifadə etdiyi fikrin məzmununda onun vahidliyini xüsusi qeyd etmək istəyirsə, bu halda ara sözlər enən-qalxan tonla tələffüz edilir. Məsələn;What do you do in the evening?-Oc`casional‚ly| we 'go to a ‚dance.
Ön mövqeli ara cümlələr semantik baxımdan xüsusi əhəmiyyət kəsb etdikdə və danışan şəxs ara cümləni xüsusi nəzərə çarpdırmaq istədikdə, bu halda ara cümlələr düşüb-qalxan tonla tələffüz edilir. Məsələn;For `my own‚ part|I should, love it. Məzmununda nəyəsə işarə edən nəqli cümlələr nəzakətli düzəliş, ziddiyyət, təklif, güman mənaları ifadə etdikdə nəqli cümlələr enən –qalxan tonla ifadə edilir. Məsələn;He is thirty six.-`thirty ‚four. Nəqli cümlənin təsirlənmə, çağırış, etiraz kimi münasibətləri ifadə edən nəqli cümlələr səs tonunun qalxıb enməsi ilə səciyyəvidir. Məsələn;He is 'coming ˆtomorrow.He was 'drinking ˆcoffee. Sual cümlələri də intonasiya ilə sıx bağlıdır.İngilis dilində ümumi sual cümlələri qalxan, xüsusi sual cümlələri isə enən tonla tələffüz olunur. .Lakin, ümumi sual cüal cümlələri bəzən yüksəkdən qalxan, enən-qalxan və qalxan – enən tonla da tələffüz edilir. Məsələn;I am sorry mummy.-ˆ`Are you really , sorry(şübhə) He shot an elephant-ˆDid he(çağırış) Xüsusi sual cümlələri əsasən alçaq enən tonla tələffüz olunur.Xüsusi sual cümlələri maraq, işgüzar səsləndikdə yüksək enən tonla , maraq, şübhə
Yüklə 1,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|