Pedagogika (umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti)

Kommunikativ
m uloqotda bir tom onlam a axborot uzatiladi. M uom ala o 'z
ichiga h am k o rlik faoliyatining qatnashchilari bilan o 'z a ro axborot alm ashuvini 
qam rab o lg an b o ‘lib, kom m unikativ m u loqot sifatida tavsiflanishi m um kin. 
U qituvchi v a
o ’quvchi 
b ir-b irlari 
bilan m uloqotga kirishishi jaray o n id a 
m u lo q o tn in g
m uhim vositalari b o 'lm ish til va nutq faoliyati b evosita m uhim
ah am iy at kasb etadi.
2. 
Interaktiv
m uloqotning m uhim jih a ti ikki to m o n lam a b ir-b irig a ta'sir 
etishdir. M uloqotga kirishuvchi o 'q itu v c h i o 'z a ro ta'sir etishda, ularning tarbiyaviy 
fao liy atig a n afaq at s o 'z orqali, balki fikr alm ashinuv, x atti-h arak at va xulq-atvori 
bilan o 'z a ro ta 'sir o ‘tkazishi tushuniladi.
299

---

3
. Perseptiv
m u lo q o td a o 'q itu v c h i v a o 'q u v c h ila r ja m o a si o 'z a ro bir—birlarini 
idrok k ilish i, an g lash i tu sh u n ilad i.
4. B u n d a m u lo q o tta k irish u v c h ila r o 'z a ro bir-birlarini idrok q ilish aso sid a 
ulardan biri ik k in ch isin in g ishonchini qozo n ad i, aqlli, faro satli, tajrib ali, yuksak 
tay y o rg arlik k a ega b ark am o l shahs sifa tid a idrok qilinadi.
M u lo q o tn in g h ar u ch ala to m o n in i y a x lit olib qarag an d a o 'z a ro xam korlik 
faoliyatini tash k il q ilish n in g usullari va u n d a ishtirok etu v ch ilarn in g m u nosabatlari 
y aq q o l n am o y o n b o ‘ladi.
P ed ag o g ik
m u lo q o t 
m u v affaq iy atli 
tashkil 
etilishi 
u chun, 
o ‘qituvchi 
o 'q u v c h ila r b ilan x a m k o rlik fao liy atig a chuqur kirishib keta olishi, shaxsni har 
to m o n lam a sh ak llan tirsh p n in g m aq sad v a vazifalarini chuqur anglab, fao liy at olib 
borishi lozim .
Jonli m u lo q o t - o 'q itu v c h i to m o n id a n tashkil etiladigan, har q anday ta'lirn- 
tarb iy av iy ta d b ir m o h iy atin i o g 'z a k i s o 'z bilan o 'q u v c h ila rg a y etk azad ig an , 
z id d iy atli ja ra y o n la rd a n o lib chiqish q u d ra tig a eg a b o 'lg a n fao liy atd ir.
O 'q itu v c h i p e d a g o g ik m ah o ratid a m u jassam lash g an n u tq n in g jo z ib a d o rlig i, 
bilim sav iy asin in g v a ta fak k u rin in g ken g lig i, o 'tk ir d u n y o q arash i, m a'naviy 
m ad an iy at 
d arajasi, 
pedag o g ik
q o b iliy ati, 
la 'lim -ta rb iy a v iy
m aqsad larn in g
m u tan o sib lig i h ar qan d ay dars v a d arsd an tashqari ta'lim -tarb iy av iy tad b irn in g
m u v affaq iy atin i ta 'm in lo v c h i ham d a o ‘qitu v ch i jo n li m u lo q o tin i tash k il etuvchi 
om illard ir. 
0 ‘q itu v ch i 
kasbiy 
fao liy atid ag i 
jo n li 
m u lo q o t 
qobiliyatini 
ta k o m illa sh tirish u ch u n o 'z o ld ig a d o im o quyidagi savollarni q o ‘y ib, u n g a m ustaqil 
fik r-m u lo h a z a s i aso sid a ja v o b b era o lish i kerak.
O 'q itu v c h in in g
m u lo q o t 
u sullari. A v to ritar usu ld a fao liy at olib b oradigan 
o 'q itu v c h i ish fao liy ati x arak terid a q u y id ag i x u su siy atlar m u jassam lash g an boMadi: 
o 'z i y a k k a h o ld a gu ru h fao liy atin in g y o ‘nalishlarini belgilaydi;
- 
ta 'lim -ta rb iy a v iy ja ra y o n g a ja v o b g a rlik n i o 'z zim m asig a oladi;
- 
o ‘q u v ch ilarn in g u n g a s o 'z s iz b o ‘y su n ish in i da'vo qiladi; 
q attiq in tizo m a so sid a ish olib boradi;
- 
to p sh iriq la rn in g to ‘liq b ajarilish in i talab qiladi;
300

---

g ap q aytargan, fikr bildirgan o ‘quvchini yoqtirm aydi; 
o 'q u v c h ila rg a biror m uam m oni to ‘liq tushuntirm asdan talab qiladi.
D em okratik usul asosida faoliyat olib boradigan o ‘qituvchining bosh shiori 
o ‘q u v ch ilard a m ustaqil va erkin fikr yuritish k o 'n ik m alarin i va ongli intizom ni hosil 
qilishdan iborat. 0 ‘qituvchining m uloqoti barcha dem okratik talablar asosida 
quriladi.
L iberal usul aso sid a faoliyat olib boruvchi o Lqituvchi x u su siy atlarig a sh o ‘rolar 
zam onidan 
q olgan 
ta lim -ta rb iy a
tizim ga 
xos 
m afkuraviy 
qarashlar 
m ujassam lashgan. 0 ‘qituvchining pedagogik faoliyati va x arak terid a quyidagi 
x u su siy atlar m avjud:
- tash ab b u ssiz, eski qolipda pedagogik faoliyat olib boradi;
- ta 'lim t-a rb iy a g a oid m uam m olarga yuzaki qarab chiqadi;
- o 'z m ustaqil fikriga ega em as, jav o b g arlik d an o 'z in i olib qochadi;
- o ‘q u v ch ilarg a berilgan to pshiriqlarning natijalari bilan qiziqm aydi;
- o ‘q u v ch ilar kelajagiga, takdiriga e ’tiborsiz, beg 'am qaraydi;
- o 'z pedag o g ik faoliyatiga sovuqqonlik bilan m unosabatda b o 'la d i.