Pedagogika (umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti)

M u a m m o -
ilm iy bilishni riv o jlan tirish zaru rlig in i ifodalashning su b y ek tiv
sh ak lid ir. U m u am m o li v aziy a td a, y a ’ni ja m iy a t rivojlanishi ja ra y o n id a b ilish v a
b ilm a slik o 'rta s id a o b y ek tiv rav ish d a v u ju d g a k e lad ig an ziddiyat. M u am m o li t a ’lim
d eg a n d a o ‘q uv m aterialin i o 'q u v c h ila r o n g id a ilm iy izlan ish g a o 'x s h a s h b ilish
v a z ifa la ri v a m u am m o larin i v u ju d g a k eltirad ig an y o 's in d a o 'rg a tish tu sh u n ilad i. 
O 'q u v c h in in g fik rlash fao liy atid a m uam m oli v a z iy a tla r vuju d g a keladi v a ular 
b olani o b y ek tiv rav ish d a izlan ish g a va m an tiq an t o 'g 'r i ilm iy x u lo salar c h iq arish n i 
o 'rg a n is h g a d a ’v a t etadi.
116

---

M u am m o li ta'lim an'anaviy ta'lim ning salbiy jih atlarin i b a rta ra f etish 
m aq sad id a 
yuzaga 
kelgan 
insonni 
fikrlash, 
xotirasini 
m ustahkam lash 
ek sp lu atatsiy a q ilish asn o sid a y u zag a kelgan. F anda m uam m oli o ’qitish bilan 
aloqador ikkita tushuncha ishlatiladi: " 
m u a m m o ” 
va " 
m u am m oli v a ziy a t ”
tu sh u n ch alari. A yrim
hollard a ular sinonim dek tushunilsada, lekin bu atam alar 
bilan b elg ilan g an o b ’ektlar o 'z hajm i bilan farqlanadi. M uam m o m uam m oli 
m asalalar ketm a—ketligiga ajraladi. M uam m oli ta'lim shunday shaklki, u ta'lim
ja ra y o n i su b'ektlarini m uam m oli izlanish asosida bilim olishiga asoslanadi. Bu 
ja ra y o n d a
ular 
ilm ning ob'ektiv q aram a-q arsh ilik larig a, ijtim oiy va kasbiy 
am aliy o t ham da ularni hal etishda, fikrlashda. sam arali m uloqotga kirishish va 
bilim larni 
ijodiy 
o ’zlashtiradilar. 
O 'q itish n i 
bunday 
shakllanishining 
asosi 
m uam m oli v aziy a tlar hisoblanadi.
K o ’plab 
o lim lar 
(T .V .K udryavsev, 
A .M .M atyushkin, 
S .L .R ubinshteyn,
I.Y .L erner, M .N .S katkin M .M axm utov, R .A .M av lo n o v a va boshqalar) m uam m oli 
ta'lim n in g afzal jih atlari haq id a fikr vuritib. u shaxsda bilim larni o 'z la s h tirish , 
ijodkorlik, izlanuvchanlik, tanqidiy fikrlash kabi xususiyatlarni shakllantirishni. 
fikrlash v a ta ’lim dagi m uam m oli vaziyatning chuqur psixologik xarak teristik asin i 
ifodalaganlar.
P six o lo g larn in g ta ’kidlashicha. fikrlash doim o m uam m o yoki savoldan, 
ajab lan ish
yoki 
tu sh u n a 
olm aslikdan 
va 
ziddiyatdan 
boshlanadi 
(S .O .R ubinshteyn).
A n a sh u larg a k o ‘ra, pedagogika nazariyasi va am aliyoti asosini o ‘quv 
m uam m osi tashkil etadigan ta 'lim g a m uam m oli yondashish tushunchasi faol kirib 
kela boshladi. Bu m uam m oning m ohiyati o ‘q uvchiga m a’lum k o 'n ik m a va 
m alak alar bilan tush u n ish ham da tu shuntirish uchun ilgarigi bilim lar kam lik 
q ilad ig an v o q eala r o ‘rtasidagi didaktik ziddiyatlardan iboratdir. B unday ziddiyat 
ijodiy o 'z g a rtirish g a turtki b o 'la d i ( M .M axm utov).
M .N . Skatkin m uam m oli ta ’lim ning quyidagi uchta asosiy turini alo h id a 
ifodalagan:
117

---

1.