Platon’un Ruh Kuram
Yüklə 225,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
M. Kaya / Platon’un Ruh Kuram
anlamyla Anaksimenes ve Pythagorasçlardan itibaren bilinmektedir. 2 Fakat Sokrates ona yepyeni bir anlam yükledi; onu bilinçli kişiliğin ve ahlaki karakterin bulunduğu yer olarak tanmlayarak, etiğin ve politikann gerçek anlamda kurucusu oldu. Sokrates, kendisinden önce doğa filozoflarnn canllk ilkesi olarak tanmladklar insan ruhunu, insani karakterin bulunduğu yer, insan mutluluğunun kendisine ve durumuna bağl olduğu özsel unsur; ksacas, bilinçli ve ahlaki kişiliğin oturduğu yer olarak tarif eder (Cevizci, 2006: 47). Ayrca bedenin insan varlğnn birliği, ahenkli bütünlüğü için gerekli olmakla birlikte, özle olmadğ düşüncesine, elbette, bedenimizi değiştirmenin bizim elimizde olmadğ, insanlarn bu bakmdan kendilerine verilmiş olanla yetinmeleri gerektiği, oysa ruhumuzu geliştirmenin, ahlaki karakterimizi snrszca geliştirmenin bizim elimizde olduğu düşüncesini ekledi. Ona göre, insana düşen bedenle ruhun tek tek gerçek yerlerini bilmek, aralarndaki ilişkiyi doğru tesis etmek ve gerçek değerin kaynağ olarak ruha gereken özeni göstermekti (Cevizci, 2006: 47). Sokrates insanlar ruhlarna özen göstermeleri konusunda ikna etme çabasnda, onlara, erdemli bireysel eylemlere –adil, cesur, kibar vb. eylemler- önem vermekle yetinmeyip, bu eylemlerin gerisinde bulunan, adalet, cesaret ya da kibarlğn doğasn anlayabilmek ve tanmlayabilmek için elinden gelen her şeyi yapmalar gerektiğini göstermeye çalşmştr. Ayrca kişinin ruhuna özen göstermesinin yaşamn sorgulamasyla mümkün olduğunu belirtmiştir. Onun bu tezleri eleştirilere sebep olmuştur. Bu yeni görüşlere yöneltilen eleştirileri savunabilmek için Platon, ahlak felsefesi ve metafiziğini bir araya getirerek, Sokrates’ten farkl olarak ahlak alanndaki sorunlara olduğu kadar, gerçekliğin doğasna ilişkin sorunlara da yoğun bir ilgi göstermiştir.
Platon, hocasnn söz konusu inancndan aldğ destekle, ruhun özü itibariyle, şu gelip geçici dünyaya değil de, ebedi dünyaya bağl olduğunu ortaya koyan Pythagorasç öğretinin etkilerini taşyan bir ruhçuluk
2 Töz olarak havay kabul eden Anaksimenes’i buna iten muhtemel neden, havayla ruh arasnda gördüğü benzerlik olmuştur. Yunanca’da ruh anlamna gelen psukhe kelimesi ayn zamanda soluk, nefes, solunan hava anlamna gelmektedir. Benzeri bir durum Arapça’da ruh anlamna gelen nefs, ile soluk anlamna gelen nefes arasnda da söz konusudur. Pythagorasçlar ise ruhun insann gerçek özünü oluşturduğunu, bedenle ilişkiye girdiği zaman ise bu özün bozulduğu görüşünü ortaya atarlar. Bu görüş bütün Bat ve Doğu felsefelerinde ruh-beden ikiciliğini kabul edecek olan uzun ömürlüğü geleneğin başlangcn oluşturmaktadr. (Arslan, 2006: 145)
anlamyla Anaksimenes ve Pythagorasçlardan itibaren bilinmektedir. 2 Fakat Sokrates ona yepyeni bir anlam yükledi; onu bilinçli kişiliğin ve ahlaki karakterin bulunduğu yer olarak tanmlayarak, etiğin ve politikann gerçek anlamda kurucusu oldu. Sokrates, kendisinden önce doğa filozoflarnn canllk ilkesi olarak tanmladklar insan ruhunu, insani karakterin bulunduğu yer, insan mutluluğunun kendisine ve durumuna bağl olduğu özsel unsur; ksacas, bilinçli ve ahlaki kişiliğin oturduğu yer olarak tarif eder (Cevizci, 2006: 47). Ayrca bedenin insan varlğnn birliği, ahenkli bütünlüğü için gerekli olmakla birlikte, özle olmadğ düşüncesine, elbette, bedenimizi değiştirmenin bizim elimizde olmadğ, insanlarn bu bakmdan kendilerine verilmiş olanla yetinmeleri gerektiği, oysa ruhumuzu geliştirmenin, ahlaki karakterimizi snrszca geliştirmenin bizim elimizde olduğu düşüncesini ekledi. Ona göre, insana düşen bedenle ruhun tek tek gerçek yerlerini bilmek, aralarndaki ilişkiyi doğru tesis etmek ve gerçek değerin kaynağ olarak ruha gereken özeni göstermekti (Cevizci, 2006: 47). Sokrates insanlar ruhlarna özen göstermeleri konusunda ikna etme çabasnda, onlara, erdemli bireysel eylemlere –adil, cesur, kibar vb. eylemler- önem vermekle yetinmeyip, bu eylemlerin gerisinde bulunan, adalet, cesaret ya da kibarlğn doğasn anlayabilmek ve tanmlayabilmek için elinden gelen her şeyi yapmalar gerektiğini göstermeye çalşmştr. Ayrca kişinin ruhuna özen göstermesinin yaşamn sorgulamasyla mümkün olduğunu belirtmiştir. Onun bu tezleri eleştirilere sebep olmuştur. Bu yeni görüşlere yöneltilen eleştirileri savunabilmek için Platon, ahlak felsefesi ve metafiziğini bir araya getirerek, Sokrates’ten farkl olarak ahlak alanndaki sorunlara olduğu kadar, gerçekliğin doğasna ilişkin sorunlara da yoğun bir ilgi göstermiştir.
Platon, hocasnn söz konusu inancndan aldğ destekle, ruhun özü itibariyle, şu gelip geçici dünyaya değil de, ebedi dünyaya bağl olduğunu ortaya koyan Pythagorasç öğretinin etkilerini taşyan bir ruhçuluk
2 Töz olarak havay kabul eden Anaksimenes’i buna iten muhtemel neden, havayla ruh arasnda gördüğü benzerlik olmuştur. Yunanca’da ruh anlamna gelen psukhe kelimesi ayn zamanda soluk, nefes, solunan hava anlamna gelmektedir. Benzeri bir durum Arapça’da ruh anlamna gelen nefs, ile soluk anlamna gelen nefes arasnda da söz konusudur. Pythagorasçlar ise ruhun insann gerçek özünü oluşturduğunu, bedenle ilişkiye girdiği zaman ise bu özün bozulduğu görüşünü ortaya atarlar. Bu görüş bütün Bat ve Doğu felsefelerinde ruh-beden ikiciliğini kabul edecek olan uzun ömürlüğü geleneğin başlangcn oluşturmaktadr. (Arslan, 2006: 145)
2 hakkndaki görüşlerine ksaca değinerek Platon’un ruh görüşüne geçmeye çalşacağz. Sokrates hayatnn kusursuz bir yorumu olan bir etik teori geliştirmiştir. Onun yaşam, yöntemi ve etik anlayş birbirinden hiçbir şekilde ayrlmaz. Yani onun etik görüşü ve yöntemi de doğrudan doğruya yaşamndan çkar. Diğer taraftan o, Bat düşünce tarihinde ortaya konulmuş ilk etik görüştür. Biz burada Sokrates’in etik görüşünü açklama girişimde bulunmayacağz. Sokrates etiğinin bizi ilgilendiren taraf onun etiğinin en temel tezi ya da önermesinin, insann en önemli faaliyetinin ruhuna özen göstermesi olduğu ve sorgulanmamş bir hayatn yaşanmaya değer olmayacağ tezidir. Sokrates’in inancna göre, kişinin nasl yaşamas gerektiği sorusu üzerinde düşünmemesi onun değersiz ve dolaysyla mutsuz bir yaşam sürmesiyle eşanlamldr. Ve insanlar da, maalesef, bugün olduğu gibi, onun zamannda da bu soru üzerinde pek düşünmeden yaşarlar. Başka bir ifadeyle, “sorgulanmamş bir yaşam süren” insanlarn hayat kendi ellerinde ya da kendi kontrollerinde değildir; onlarn denetimi dşardan gelmektedir. Bu ise, kişiyi mutsuzluğa götüreceği için bir felaketten başka hiçbir şey olamaz. Öyleyse insann mutluluğunun kaynağ, değerlerin yeri insandr, insan olmak bakmndan insandr, insann yapsdr, insan doğasdr, özel olarak da “ruhsal olarak insan doğas”dr. Böylece Sokrates’in “Kendini Bil” önermesine verdiği büyük önem ortaya çkar. Kendimize yani ruhumuza dönüp onu tanmaya, içindekileri anlamaya çalştğmzda söz konusu ahlaki gerçeklerin, ahlaki doğrularn orada olduğu görülecektir. Eğer onlar potansiyel olarak, üstü örtük bir şekilde oradaysalar onlarn oradaki varlğn görmek için insanlarn sadece kendilerine dönmeleri, kendilerini bilmeleri, kendilerini tanmalar yeterli olacaktr. Tabii onlar oradaysa, Sokrates’in insanlarla konuşmas onlar ruhlarnda gizil olarak bulunan o ahlaki doğrular ortaya çkartmas mümkün olacaktr (Arslan, 2006: 122). Sokrates hepimizin başka insanlarn da bulunduğu ve toplum değerlerinin hakim olduğu bir dünyaya dahil olduğumuzu söyler. İçine doğduğumuz ve içinde yaşadğmz sosyal hayat neyin doğru neyin yanlş, neyin iyi neyin kötü olduğuyla, yani ahlakllkla ilgili birtakm fikirleri insanlara aktarr. Ksacas, üyesi olduğumuz topluma ve bağl bulunduğumuz kültüre göre yaşarz. İşte böyle bir yaşam, Sokrates’in “sorgulanmamş” dediği hayattr (Cevizci, 2001: 111). Sokrates, insann bir ruh ve bedenden meydana gelen bileşik bir varlk olduğunu, bunlardan gerçekten var olann ruh olduğunu, bedeninse ancak ruhun hizmetinde olup, tinsel değerlerin hayata geçirilmesinde bir araç olma görevi gördüğü sürece bir değere sahip bulunduğunu öne sürmekteydi. Bu açdan bakldğnda onun ruhu (psukhe) Yunan dünyasnda keşfeden filozof olduğu söylenebilir (Conford, 1965: 4). 173
Yüklə 225,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|