ma
sı ilə baş verə bilər və ya cürbəcür secilmiş tədbirlərlə,məsələn,daxili auditlə, klassik
mü
fəttişliklə aparılan izləmə və əməliyytaları təhqiqat etməklə baş verə bilər.
3.2. Daxi
li nəzarətin müxtəlif növləri
Polis xid
mətlərində rast gəlinən yayılmış bölünmə,inzibati və əməliyyat nəzarəti ara-
sında və önləyici və aşkar edici nəzarət arasındadır; inzibati və əməliyyat nəzarəti arasın-
da
kı fərqlilik funksional xarakter daşıyır və önləyici və aşkaredici nəzarər arasındakı fərq
isə nəzarətin təsiri ilə bağlıdır. Polis nəzarət fəaliyyətlərini proaktiv və ya reaktiv yollarla
həyata keçirə bilər, bu onların dəyişiklik təşəbbüsündə olmasından,yoxsa sadəcə hadisələ-
rə cavab verməsindən asılıdır. Daxili nəzarətlərin fərqli növləri arasında ciddi əlaqə yox-
dur;ona gö
rə də, Cədvəl 3-ə ümumi anlayış əldə etmək üçün sadə sinifləşdirmə kimi bax-
maq olar. Bu cür
fərqli nəzarət girisdə verilən və daxili nəzarətin əhəmiyyəti haqqında da-
nışılan bölmədə sadalanan məqsədlərə cavab verməlidir.
Cədvəl 3: Daxili nəzarətin növləri
Məqsəd nədir?
Önləyici – korrupsiyanın
baş tutmasını önləmək.
Aşkaredici –baş
verən korrupsiyanı aş-
karlamaq
və durdurmaq
Təşkilat içində hara-
da?
İnzibati – inzibati və ida-
rəetmə funksiyalarına dəstək
Əməliyyat –polis
müdaxi
ləsi və əməliy-
yatla
rı zamanı
Han
sı yollarla?
Proaktiv –
dəyişiklik tə-
şəbbüsündə olmaq üçün ön-
cədən hərəkət edərək
Reaktiv – konkret
şikayət və ya şübhəli
hallara cavab ola
raq hə-
rəkət etmək
3.2.1.
İnzibati nəzarət
İnzibati nəzarət polis xidmətinin siyasətlərini,prosedurlarını,satndardlarını və istiqa-
mətlərini yoxlamağa imkan verir.Buraya maliyyə və avadanlığın nəzarəti prosedurla-
rı,kadrların idarəetməsi,birliklərin logistikası,fərdi və kollektiv təlimlər və ofislə bağlı
başqa işlər aiddir.
İnzibati nəzarətin nümunələri:
Təhlükəsizlik siyasətinin mövcudluğu və ona hörmət edilməsi
Polis xid
mətində parol siyasətinin mövcudluğu və ona hörmət edilməsi
Cari siya
sətlərə hörmət
Sa
hənin və birliklıərin təftişi
Həbs və fayl idarəetmə sistemlərinin şəffaflığı.
177
Nümu
nə1: Aylıq jurnal-korrupsiyanı şəffaflıqla necə önləməli
Isveç polis xid
mətinin,polis xidmətində tətbiq edilən qaydalar və təlimatlara
ria
yət edilməsinə sövq edən təsirli yolu vardır. Polis treyd-yunionların dərc etdiyi
ay
lıq polis jurnalında,qayda və təlimatların pozulması və onların nəticələri ilə
bağlı nümunələr vardır. Cərimə olmayan hal yaşıl rənglə, xəbərdarlıq sarı rənglə
və ya daha ciddi cərimələr qırmızı rənglə rənglənir. Məlumdur ki, nümunə olmaq
məsələsi ortaya gələndə, intizam təsirli mexanizm sayılır,ona görə də polis təşki-
la
tında işləyən hər kəsə bu informasiyanın sistemli şəkildə verilməsinin daha çox
çəkindirici təsir yaratmasi ehtimal edilir və rəhbərliyin və kənar təsisatların çəkə-
cəkləri xətt haqqında açıq müzakirə açır.
3.2.2.
İnformasiyaya çıxış və fiziki nəzarət
Bu cür
nəzarətin iki məqsədi vardır:
1.
Həssas informasiyaya və ancaq səlahiyyəti olan işçilərin girişinə izn veri-
lən zonalara girişin məhdudlaşdırılması,məsəslən,giris kodları,giris nəzarəti siyahı-
la
rı,məlumat bazası kodları,şəbəkə müdafiəsi,qapılar,hasarlar,barrikadalar,mühavi-
zəçilər,və s.
2.
Səlahiyyətsiz adamların girişi zamanı və ya texniki problemlər baş
verdik
də,məsələn, tüstü və ya yanğın,kameralar,datçiklər vasitəsilə və s. xəbərdar-
edici
və həyəcan sistemlərinin quraşdırılması.
Ha
şiyə2: Öncədən xəbərdarlıq sistemi –korrupsiyanı aşkarlamaq üçün
Öncədən xəbərdarlıq sistemi polis tərəfindən getdikcə daha çox problemli dav-
ra
nışı azaltmaq və cavabdehliyi artırmaq üçün vasitə kimi tanınır. Öncədən xəbər-
dar
lıq sistemləri inzibati prosedur olub,normalardan kənara çıxan nümunələri və
polis davra
nışını aydınlaşdırmaq cəhdi ilə cürbəcür göstəriciləri izləmək üçün quru-
lur
və ya həmın nümunələri və ya davranışları düzəltmək üçün əks təsir edən müda-
xi
lə ilə təmin edir. Müdaxilə,məsləhət və ya təlimdən tutmuş istintaq və cərimələrə
qədər istənilən şey ola bilər. Korrupsiyalı davranışla əlaqədar belə bir göstərici icti-
maiyy
ət tərəfindən daha çox şikayət edilən polis işçiləri ola bilər. Öncədən xəbər-
dar
lıq sistemlərinin polis xidməti daxilində dürüstlüyün qurulması və saxlanılması
üçün
geniş potensialı vardır və nəticə etibarı ilə korrupsiyanın azaldılmasına və po-
li
sin səmərəliliyinin artmasına gətirir.
.
178
3.2.3.
Opera
tiv nəzarət
Opera
tiv nəzarət konkret polis tapşırıqlarının səmərəli və məhsuldar yerinə yetirilmə-
sini yoxla
yır.O,polis fəaliyyətinin,məsələn,patrul,yol polisi və istintaq kimi əsas məsələlə-
ri
nə fokuslanır.Səmərəlilik və məhsuldarlığı nəzarət etməkdən başqa,legitimlik və etik
məsələlər də qiymətləndirilməlidir. Bu cür nəzarət önləyici,fikri dəyişən,təşkilati və ya
baş verən hərəkət sonrası ölçülərə malik ola bilər.
Ha
şiyə 3: Sürətləndirilmiş xidmətə görə rüşvətdən qaçınma
Tez-
tez baş verən korrupsiya problemi,polis işçiləri tərəfindən verilən xidməti sürət-
l
əndirmək üçün tələb olunan rüşvətdir,məsələn, sürücülük vəsiqəsi və ya pasport alan-
da(bu
işlərlə məşğul olan polis xidmətlərində).Bu cür praktikanın ləğv edilməsinin sadə
yolu bu cür xidm
ətlər üçün tələb olunan ümumi gözləmə vaxtlarını qısaltmaqdır.
Prosesi daha da m
əhsuldar etməli. Əgər ortada böyük növbələr varsa,
xidm
ət,anketlərə baxılmasına sadə və sürətlənmiş proses yaratmaqla yenidən qurula
bil
ər.
Tələblə təklif arasındakı geniş boşluğu azaltmalı. Prosesi idarə etmək
üçün daha çox
işçi ayırmaqla “təklif tərəfi” tənzimlə. Əgər mövsümlə bağlı tələbdə
dəyişənlər varsa,daha çox məşğul zamanlarda ağır yük daşıyan birliklərin kom-
plektləşdirilməsini, mövsümə görə dəyişmək olar. Məsələn,günün sakit vaxtları üçün
və ya polis xidmətinin həftənin müəyyən günlərində sərbəst olduğu zaman ödəmələri
azaltmaq mümkündürmü?
Ha
şiyə4: Bir-birini örtən mühavizə zonaları
Narkotik
və ya mənəviyyat kimi riskli idarələrdə korrupsiya imkanlarının minimum-
laşdırılmasının bir yolu da bir-birini örtən mühavizə zonalarını bir neçə polis birliklərinə
təhkim etməkdir.Bu yolla,heç bir polis işçisi və ya birliyi cinayətgarları polis reydlərindən
qoruma
ğı təminat altına ala bilməz və rüşvət və ya cinayətgarlardan alınan qanunsuz ödə-
mələr təsirini itirər.
3.2.4.
Önləyici və aşkaredici nəzarət
Önləyici nəzarət səhvləri,korrupsiyalı praktikaları və ya qeyri-etik davranışları önlə-
məyə çalışan proqram və mexanizmlər sayılır. Önləyici nəzarət ehtiyatsız və ya qəsdən
baş verməyən hadisələrdən və onların nəticələrindən qaçmaq üçün qurulur.Aşkarlayıcı
nəzarət ehtiyatsız və qəsdən olmayan səhvləri aşkarlamaq və cəzalandırmağı önə çəkir.
3.2.4.1.
Önləyici nəzarət
Önləyici nəzarət üç əsas sahəni əhatə edir: 1) nəzarət, 2) daxili cavabdehlik, və 3) kor-
rupsiya
və ya pis davranışı çiçəkləndirən yüksək riskli prosedurların ləğv edilməsi.Aşağı-
179
Dostları ilə paylaş: |