Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

münasi
bətlər lazımi səviyyədədirmi? 

 
Daxili audit hesabatla
rı  doğru mövzuları  əhatə  edirmi,lazımi adamlara 
payla
nırmı və vaxtında təsir edirmi? 

 
Əsas audit aparan adamlar lazımi səviyyədə təcrübəyə malikdirlərmi? 
 
Kadrla
rın idarə edilməsi ilə bağlı suallar   

 
Kadrla
rın idarə edilməsi(KİE) ilə bağlı proqramlar və gündəlik iş qayda-
la
rı müəyyən edilibmi? 

 
Bu  proqramlar 
və gündəlik iş qaydaları KİE məsələləri ilə məşğul olan 
adamlara gön
dərilirmi? 

 
KİE məsələləri ilə məşğul olan fərdlər bu proqramlarla bağlı məlumatlan-
dırılırlarmı və gündəlik iş rejimləri ilə bağlı təlim keçiblərmi? 

 
İşə alınan zaman tələb olunan cinayət keçmişi ilə bağlı lazımi yoxlama 
keçirilirmi? 

 
Kadrla
rı  seçmə    və  bəyənmə  prosesi  ilə  məşğul  olanlar  fərqli adamlar 
olurmu? 

 
İşin nəticəsi ilə bağlı birbaşa rəhbərlərin apardığı qiymətləndirmələr işçi-
lərə və ya KİE idarəsinə vaxtında təqdim olunurmu? 

 
Kənar iş fəaliyyəti ilə və hər hansı üst-üstə düşən maraqlarla bağlı xəbər-
lərin verilməsini təmin edən prosedurlar yerlərdə varmı? 
Ödəmələrlə bağlı suallar  

 
Ma
aşlarla bağlı proqramlar və daimi qaydalar müəyyən edilibmi? 

 
Bu proqramlar 
və daimi qaydalar maaşlar səhəsində çalışan fərdlərə pay-
la
nırmı? 

 
Ma
aşlarla məşğul olan fərdlər bu proqramlar və qaydalarla məlumatlıdır-
lar
mı və onlar bu qaydalar üzrə təlim keçiblərmi? 

 
İşlədiyi saatların  ödənilidiyi saatlara uyğun  olması  üçün  saat hesabı  və 
işə başlamaq birbaşa rəhbərlik tərəfindən qəbul olunurmu? 

 
İşçilərin maaş  müqaviləsinə  görə  ödənilməsini  və  işi  dayandıranların 
ödənilməməsini  təmin  etməkdən  ötrü  rəhbərlik  son  ödəmə  siyahısını  nəzərdən 
keçirib imzala
yırmı? 
5.1.  Daxili nəzarət sisteminin bütöv analizi nümunəsi-resursları qoruma halı 
Polis idarələrində geniş həcmli sirli və həssas məlumatlar kompyuterdə saxlanı-
lır. Bizim bu  uydurulmuş nümunədə İT(informasiya texnologiyası) nəzarəti qula-
qar
dına vurulur və nəticədə o saysız-hesabsız nəticələrə gətirir.Polis işçiləri həssas 
informasiyala
rı mediaya satırlar və həmçinin,onların rüşvət müqabilində məlumat-
la
rı saxtalaşdırdiqları şübhələri də vardır. Daxili nəzarət sisteminin bütün beş his-
s
əsini nəzərdən keçirərək,bu problemləri necə həll etməyin yolları aşağıda verilir. 
 
195 

---

5.1.1. 
Nəzarət mühiti 
Rəhbərlik İT məsələrlərində iş bacarığını və uyğun davranışı əsas götürməli-
dir,bu sah
ədə təlimlər keçirməli və işçilər arasında İT məsələləri üzrə müsbət nə-
zar
ət mühiti qurmalı və o, kadr siyasətində əks olunmalıdır. 
1.2.  Risk qiymətləndirməsi 
Risk qiymətləndirməsi,ümumi nəzarət səviyyəsində polis xidmətinin etmədiklə-
rini göst
ərmişdir: 

 
Öz xidməti işlərini görməli olan istifadəçilərdən savayı digər istifa-
d
əçilərin girişini məhdudlaşdırmamışdır. 

 
Tələblərə cavab verən sistem proqramları dəyişiklikləri etməmişdir. 

 
Kompyuter proqramları dəyişiklikləri sənədləşdirməmişdir. 

 
Bir-biri ilə uyğun olmayan işləri ayırmamışdır. 

 
Şəbəkəni icazəsiz traffikdən qorumamışdır. 
 
5.1.3. 
Nəzarət fəaliyyətləri 
Polis xidməti : 

 
Məntiqi(yəni parol) və fiziki (açarlar, həyəcan cihazları, kimlik 
göst
ərən nişanlar) giriş nəzarətləri yerinə yetirə bilər.  

 
Anketin istifadəçilərinə əməliyyat sisteminə girişi bağlaya bilər. 

 
Anket hazırlayan işçilərin istehsal avadanlıqlarına girişini məhdud-
laşdıra bilər. 

 
Audit jurnalından istifadə edib təhlükəsizlik pozuntularını aşkar 
etm
ək üçün bütün girişləri və komandaları qeydiyyata ala bilər. 

 
Həssas informasiya ilə işləyən kadrları sistemə daxil olmazdan ön-
c
ə yoxlaya bilər. 
 
5.1.4. 
İnformasiya və xəbərləşmə 
İnformasiya və xəbərləşmə ilə bağlı aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır. 

 
İnformasiya texnologiyası(İT) nəzarəti prosedurları əlçatan olmalıdır və 
kompyuter proqramla
rı kompyuterə qoyulmazdan öncə edilən proqram dəyi-
şiklikləri sənədləşdirilməlidir. Xidməti vəzifələrin bölünməsi prinsiplərini 
d
əstəkləyən  konsepsiyalar və iş haqqında məlumatlar hazırlanmalıdır. 

 
Giriş cəhdləri və icazəsiz komandalar haqqında audit jurnallarına 
periodik olaraq x
əbər verilməli və onlar yoxlanılmalıdır.  
196 

---

5.1.5. 
Mü
şahidə və qiymətləndirmə 
Bu sah
ədə daxili nəzarət sisteminə müşahidə etmək və qiymətləndirmək üçün təklif 
edil
ən fəaliyyətlər bunlar ola bilər: 

 
İT auditi aparılması . 

 
F
əlakət simyulasiyası tədbiri keçirilməsi. 

 
web serverin f
əaliyyətinin müşahidəsi. 
6-
cı Bölmə: 
İcra  
 
5-ci 
Fəsilin 6-cı bölməsi seminarlar vasitəsilə 5-ci Fəsilin məzmununu necə yaymaq 
haq
qında ideyalar verir. Təklif edilən tapşırıqlar ideyalar və ruh vermək üçün sadəcə nü-
mu
nələrdir;onlar səciyyəvi ehtiyaclara və fərdi polis təşkilatlarının kontekstinə yerləşdiri-
lə bilər. Aşağıda Haşiyə 8-də təklif edilən mövzulara baxın: 
 
Ha
şiyə 8: Daxili nəzarət seminarı üçün təklif edilən mövzular 
Seminar 1: Möh
kəm nəzarət mühitinin qurulması  
 
Məqsəd: 
Nəzarət mühitinin əhəmiyyətini ən yüksək rəhbərliyə anlatmaq və onlara faydalı nəza-
rət mühitinin yaradılmasında öz rollarını anlatmaq. 
Məzmun: 
Nəzarət mühiti nədir? 
Nəyə görə nəzarət mühiti əhəmiyyətlidir? 
Nəzarət mühitini yaxşılaşdırmaq üçün hansı tədbirlər görülə bilər? 
Nəzarət mühitinin qiymətini necə ölçmək və qiymətləndirmək olar? 
 
Hədəf qrupu: Yüksək rəhbərlik  
 
Seminar 2: Risk qiy
mətləndirməsini necə etməli  
 
Məqsəd: 
Orta 
səviyyəli rəhbərliyə öz fəaliyyətlərinin risk analizini aparmalarına şərait yaratmaq. 
 
Məzmun: 
Cür
bəcür ssenarilərdə və kontekstlərdə riskləri aydınlaşdırmaq,qiymətləndirmək və 
aradan qal
dırmaq üçün hansı modellər və mexanizmlər mövcuddur? 
Bu modelleri 
və mexanizmləri öz təşkilatımızda necə tətbiq etməli? 
Təşkilati inkişaf və təkmilləşməyə əsas kimi risk analizindən necə istifadə etmək olar? 
Hədəf qrupu: 
İdarəetmə strukturundakı orta rəhbərlik.  
 
197 

---