Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

da sadala
nan aşkarlayıcı tədbirlərin korrupsiyalı davranışa önləyici təsirləri olur,məsələn, 
qəfildən aparılan dürüstlük testləri.   
1. 
Nəzarət: polis işçilərinin təşkilati qaydalara hörmət etməsini təmin etməkdən ötrü açar 
şərt,tam  müəyyən  edilmiş  nəzarət  rolu bilinən  aydın  idarəetmə  sisteminin mövcudluğu-
dur.
İdarə etmə sistemində şaquli  rəhbərliyin  rolu xüsusilə mühümdür və onlar özlərinin nə-
za
rət fəaliyyətləri üçün təlim keçməlidirlər. Şaquli rəhbərliyin,öz işçilərini tanimalarının əhə-
miy
yətini dərk etmələri önəmlidir. Öz işçilərini tanımaq,işçilərin işini qiymətləndirmək iqtida-
rında olmaqdan daha böyük məna daşıyır; bu onların özəl ətrafına görə korrupsiyaya mümkün 
meylliliyi ay
dınlaşdırmaq iqtidarında olmaq mənasındadır. Çox hallarda polis işçiləri korrup-
si
ya əməllərinə öz dostları və arvadları/ərləri vasitəsilə qoşulur.. 
2. Cavabdehlik: 
Məsuliyyət və səlahiyyətlərin bölünməsi artıcıl olmalıdır. Hər bir sə-
viy
yədə rəhbərlik özlərinin qanun pozuntularına görə,öz tabeçiliyində olanların qanun po-
zuntusuna gö
rə və tabeçiliyində olanlara nəzarət edə bilmədiklərinə görə cavabdehlik da-
şımalıdırlar. Bu yolla polis xidmətinə aydın siqnallar göndərilir ki, rəhbərlik və idarəetmə 
sis
temi rəhbərliyin cavabdehliyini müəyyən edən qaydaları dəstəkləsinlər. 
3. Yük
sək riskli prosedurların ləğv edilməsi: Polislik işinin bir çox sahələri, korrupsi-
ya
ya uğramaq üçün başqa sahələrdən daha da əlverişli vəziyyətdədir; bu sahələr aydın şə-
kil
də yüksək riskli sahələr kimi aydınlaşdırılmalıdır. Səhv addımları önləmək üçün enerji-
li variant sa
dəcə yüksək riskli fəaliyyətləri ləğv etməkdir. Məsələn, çoxlu təşkilatlar tərə-
fin
dən polis işçiləri üçün yüksək riskli fəaliyyət sayılan cərimələrin yığılması ləğv edil-
mişdir. Əvəzində,yeni prosedurlar əsasında,polis işçiləri ödəmə çeklərini paylayır və ya 
hətta yerində  onlayn olaraq  cərimələri qeydiyyata  alır.  Yüksək  riskli  fəaliyyətləri  ləğv 
etmək mümkün olmadıqda,pis davranışlı imkanları azaldan gündəlik iş rejimi qaydaları 
və prosedurları yaradıla bilər. Bunun nümunəsi şübhəlilərlə daimi olaraq danişıqların au-
dio ya
zılmasıdır.(Haşiyə4-ə və Nümunə 2-ə baxın). 
 
Po
lis  səlahiyyətlərini  və  məsuliyyətlərini  hədsiz  dərəcədə  məhdudlaşdırmadan,polis 
korrupsiya
sını və qeyri-etik davranışı hansı dərəcəyə qədər azaltmaq imkanlarının məh-
dudiy
yəti vardır.Bu gərginliyə cavab olaraq,proaktiv önləyici tədbirlərə və nəzarət mexa-
niz
mlərinə artan maraq vardır,məsələn, polis xidmətinə müraciət edənləri möhkəm yoxla-
ma prosedurla
rından keçirmək,polis  işçilərinin maliyyə  və  əmlaklarının  yoxlanması,dü-
Nümu
nə2: Polis işçisinin arvadı faişəliyə qoşulmuşdur 
Nis
bətən yayılmış hal polis işçisinin arvadının faişəliyə qoşulmasıdır,ya özünün faişə 
olma
sı və ya faişələri öz evindən və ya faisəxanadan idarə etməsidir. Faişəliyin və faişəli-
yə sövq etməyin qanunsuz olduğu ölkələrdə bu cür hal həmən hədəf olan polis işçisini çə-
tin vəziyyətdə qoyur. Faişəliyin qanuni olduğu ölkələrdə,mövcud vəziyyət polis işçisini 
yük
sək səviyyəli korrupsiya riski və ya qeyri-etik davranış riski altında qoyar.Rəhbərliyin 
öz işçilərinin özəl ətrafı ilə bağlı məlumatlı olması, polis təşkilatını risklərdən qorumaq 
üçün həyati lazım olur
74
 
180 

---

rüs
tlük testlərinin müxtəlif formaları və işə alınmazdan öncə və işlədikləri zaman intensiv 
eti
ka təlimlərinin keçirilməsi. 
3.2.4.2. 
Aşkarlayıcı nəzarət  
Aşkarlayıcı nəzarətə qəsdən və bilmədən edilən qanun pozuntularını aşkarlama və cə-
zalan
dırma vasitəsilə, pis praktika və korrupsiyaya mane olmağa cəhd edən mexanizmlər 
daxildir. Bu cür 
nəzarətin iki əsas yanaşması vardır: 1) aşkarlama və 2) təhqiqat  
Aşkarlama:şikayətlər və ifşaedicilər – İctimaiyyət tərəfindən mümkün polis korrupsiyası 
ilə bağlı gedən xəbərlər çox yayılmışdır,baxmayaraq ki, o, polisin fəaliyyət göstərdiyi mühit-
dən asılı olaraq dəyişir. Məsələn, təhlükəsizlik qüvvələrinin zorakı olduğu bilinən yerlərdə,ic-
timaiy
yət şikayət etməkdən qorxa bilər. Bu cür hallarda, birbaşa polis xidmətinə yox,  şikayət 
etmək üçün alternativ yolların tapılması önəm daşıyır,məsələn ombudsman ofisi vasitəsilə. 
Hətta insanlar şikayət etmək istədikdə,fərdi polis işçiləri bu cür şikayətləri gizli saxlamaği is-
tər. Ona görə də polis xidmətlərinin əhalidən gizli xəbərləri və şikayətləri toplamaq və onlara 
cavab 
vermək üçün yaxşı hazırlıqlı və təşkilatlanmış olmaları önəmlidir.  
 
İçəridəki işçilərdən həyəcan siqnalları(onları ifşaedicilər də adlandırılar), iddia edilən kor-
rupsi
ya fəaliyyətləri haqqında ən yaxşı informasiya mənbəsidir. Polis işçilərindən gələn siq-
nal
lar isə polis xidmətində korrupsiyaya qarşı mübarizədə ən lazımi silahdır. Polis işçiləri bə-
zən həmkarlarının korrupsiyalı davranışını müşahidə edə bilərlər,çünki onlar qeyri-rəsmi qru-
pun ina
nılmış üzvləridir.Lakin,korrupsiyaya qarşı mübarizədə təmiz polis işçilərinin dəstəyini 
qazanmaq 
və onların xəbər verməsini gözləmək asan iş deyil. Həmkarlarının mənfi istiqamətli 
təzyiqi və dərin kök salmış “həmkarların haqqında pis söz demə” anlayışı  susma kodeksi ya-
ra
dır və çox zaman onu mavi divar (blue wall)adlandırırlar.  
 
Ha
şiyə 5: Şikayət sistemi üçün əsas elementlər 
 

 
Polisl
ərdən edilən ümumi şikayətlər üçün telefon nömrələri və  ya 
polis korrupsiya
sı üçün xüsusi qaynar nöqtələr qurula bilər. Telefonlar geniş şə-
kild
ə mümkün olmasa, anonim məlumatlar üçün başqa metodlar tapılmalıdır.   

 
Po
lis şöbələri və idarələri şikayətləri qəbul etməlidirlər. Polis qə-
bul sistemin
ə çıxış asan olmalıdır.  

 
Polis
ə qarşı şikayətləri təqdim etmək üçün alternativ kənar mexa-
nizml
ər yaradılmalıdır(ombudsman ofisi kimi). 

 
Şikayət prosesləri aydın və dəqiq olmalıdır və şikayətləri qəbul 
ed
ən işçilərdən bütün şikayətləri qəbul etmək tələb olunur,həftənin hər günü 
v
ə günün istənilən vaxtı,o cümlədən,anonim şikayətləri. 

 
Şikayət prosesləri hər hansı potensial təhlükəyə və ya qisasa qar-
şı şikayətlər verən şəxsin təhlükəsizliyinə təminat verməlidir.  

 
Şikayətlərin alınması prosesləri,şikayətləri polis tərəfindən kəna-
ra qoymaq v
ə ya ört-basdır etməkdən qorunmaq üçün məcburi qeydiyyat və 
izl
əmə sistemlərinin olmasını məcburi edir. 
181 

---