Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

3.3.  Polis xid
mətində daxili nəzarət problemləri 
Dörd növ mühüm problem var
dır. Birincisi,nəzarətin aparıldığı mühitlə bağlıdır,ikin-
cisi sistemin qurulu
şu ilə,üçüncüsü zəruri təcrübələrə görə və dördüncü problem nəzarətin 
nəticələrindən istifadə ilə bağlıdır.  
1. Polis mühitinin prob
lemləri 
Polis xid
məti aydın idarəetmə sistemi olan iearxik təşkilatdır;onun fəaiyyətləri qanuna 
və prosedurlara hörmət əsasında həyata keçirilməlidir.Bu iki keyfiyyət polis işçilərini ida-
rəetməyə  və onların gündəlik fəaliyyətlərini nizama salan bütün qaydalara  tabe olmağa 
yön
ləndirir. Polis xidməti həmçinin qapalı cəmiyyətdir və dünyanı iki hissəyə bölməyə 
meyllidir.1) xid
mətin özü və 2) əsasən yad və ya qəzəbli sayılan polisdən kənar aləm. Bu 
bir çox po
lis işçilərini, nəticənin hər hansı qanunsuz metodun istifadəsinə bəraət verdiyi 
və ya nəticə müəyyən davranışların dözülməsinə bəraət verir düşüncəsinə gətirir, çünki 
onla
rın açıq şəkildə pislənməsi müəyyən qrupun maraqlarına təsir edə bilər. Bu cür ətraf-
da nəzarət sisteminin yerinə yetrilməsi sadəcə çətinliklə üzləşmir,həmçinin təhlükə kimi 
ba
xılıb polis işçiləri tərəfindən pozula da bilər. 
 
2. Sistemin qurulu
şunun törətdiyi problem 
Nəzarət  sistemi ziddiyyətlərin aydınlaşdırılmasına kömək  etməkdən  kənara  çıxır. 
O,
təşkilatın hansı hisslər üzərində durduğunu və onun nəticələrə necə nail olmaq istədiyi-
ni 
və  polis  işçilərinin özlərini  necə  aparmalarını  xəbər  verir.Polis  işçiləri  nəyin  bəyan 
edildiyi 
və  nəyin reallıqda  həyata keçirildiyi arasındakı  ziddiyətləri  qısa zamanda  hiss 
edir
lər və onların sistemə dəstəkləri uyğun şəkildə müəyyən edilir. Strategiya ilə nəzarət 
kriteriya
sı arasında ardıcıllıq olmalıdır. Əhali orientasiyalı polis işi (sahə polisi) nümunə-
si,yeni  siya
səti  dəstəkləmək  üçün  nəzarət  kriteriyasının  dəyişdirilməsinin  əhəmiyyətini 
gös
tərdi. Starteji ardıcıllığa nəzarət sistemi, çoxtərəfli məqsədlərə uyğun gəldiyi hallarda 
nail oluna bi
lər. Ardıcıllıq tələbləri təbii olaraq genişdir və liderlik üslubları,təlim,səlahiy-
yətlərin verilməsi və s. bu tələblərə uyğunlaşdırılmalıdır. Nəzarətin psixoloji tərəfləri də 
var
dır. Lazımsız məsələlər tezliklə polis işçilərinə məlum olacaq və onların təşəbbüslərini 
azaldacaq 
və onların mümkün müqavimətini artıracaq.  
 
Di
gər  tələb,  nəyin  nəzarətdə  saxlanmasının  aydın  şəkildə  müəyyənləşdirilməsidir  və 
han
sı zəruri  əsasın mövcud olmasıdır. Məsələn, polis işçiləri nəyin qəbul edilən və nəyin 
korrupsiya oldu
ğunu göstərən xətti bilməlidirlər. Bu məhdudiyyəti müəyyənləşdirmək hə-
mi
şə asan deyil: polis işçisi pulsuz kofe,pulsuz yemək, hədiyyə qəbul edə bilərmi? Bütün 
bu elementlər kiçik və ya böyük korrupsiyanın mənbəyi ola bilər və ona görə də vəziyyəti 
ay
dınlaşdırmaq rərbərliyin məsuliyyətinin bir hissəsidir.  
 
Nəzarət sisteminin qurulmasında hədsiz nəzarət real riskdir. Artan istiqamətdə  infor-
masi
ya tələb etmək tendensiyası inzibati cəzaların yaranmasına gətirə bilər və o da polis 
189 

---

işçilərini, boyunlarına qoyulan tələblərin öz əsas missiyalarına vaxtlarını həsr etmələrinə 
mane oldu
ğuna görə, şikayət etmələrinə sövq edir.   
 
Bu kon
tekstdə,nəzarət, korrupsiya baxımından təşkilata risklər gətirən elementlərə və 
sa
hələrə fokuslanmalıdır.  

 
Po
lis işçiləri əhaliyə qarşı öz səlahiyyətini istədiyi kimi tətbiq edə bilər. 
Ən yaxşı nümunə kimi burada yol polisini göstərmək olar,çünki burada rüşvət al-
maq asan
dır.  

 
Şübhəliləri sorğulayan zaman qanun pozuntusu asanlıqla baş verə bilər. 
Gender və etnik azlıqlar bu cür davranışa xüsusilə məruz qalırlar. 

 
Mü
əyyən altqruplar,məsələn,SWAT qrupları arasında yaranan  səciyyəvi 
mədəniyyət,  nəticə ortada olmayana qədər qanunların onlara şamil edilmədiyi 
ina
mına gətirir. 
Pol
is işçiləri,məsələn,narkotik və mənəviyyyat polisləri, tez-tez bu işlərlə məşğul olan-
la
rın, dəstələrin arasında olur.  
 
3. Baca
rıq və vərdişlərin sual olunması lazımdır 
Nəticələrin qiymətləndirilməsi səciyyəvi vərdişlər tələb edir. Ona görə də,sistemin iza-
ha
tına və uğur üçün məsuliyyət daşıyanların təliminə,xüsusilə də,şaquli rəhbərliyin təli-
mi
nə  daha çox  diqqət  yetirilməlidir.Rəhbərlik  səviyyəsindəki  xəbərləşmənin bacarıq  və 
vərdişlərin,nəzarət  sisteminin  nəyə  görə  əhəmiyyətli olduğunun  səbəblərini izah etmək 
üçün 
və nəticədə təşkilatın üzvlərinin də bu sistemi dəstəkləməsi üçün vacibdir. Onlar ba-
şa  düşməlidirlər  ki,sistemin  məqsədi xidmətin yaxşılaşdırılması  və  öz  işçilərinin  işini 
yüngül
ləşdirməkdir.   
 
4. 
Nəzarət problemlərinin nəticələrinin istifadəsi  
Artıq  deyildi  ki,nəzarət  müxtəlif  səviyyələrdə  düzəldici  tədbirlər  görməyə  kömək 
etməlidir:davam  edən  fəaliyyətlər,strategiyanın,təşkilatın,gedən  proseslərin  və  ya  digər 
əsas mexanizmlərin dəyişməsinə yönəlmiş məqsədlərin və/və ya islahatların mümkun də-
yişdirilməsi. Bunlar o zaman əldə oluna bilər ki,lazımi analiz və iş görüləndən sonra sor-
ğu prosedurları qurulsun.  
 
3.3.1. 
Hədsiz nəzarətin təhlükələri   
H
ədsiz nəzarətin təhlükələrini və maneçiliyini izah etmək əhəmiyyətlidir. Polis xidmə-
rind
ə daha çox nəzarət olduqda və daha az nəzarət olduqda onun nəticələri olur.Daxili nə-
zar
əti yaxşılaşdıran zaman ortaya çıxan açıq-aydın təhlükənin biri “hədsiz mərkəzləşdir-
m
ə” tendensiyasıdır,yəni, yazılı proqramlara və monitorinq fəaliyyətinə arxalanaraq qa-
nuna riay
ət edilməsini yoxlamaq  əvəzinə  təşkilat daxilində  nəzarət  və  rəhbərliyi daha 
yüks
əkdə tutmaq və fərdi polis işçisindən uzaqlaşmaq. Onu da bilmək vacibdir ki,nəzarət 
190 

---