Portrety literackie
Yüklə 11,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
A N IO Ł S Z LĄ Z A K siusa (H e ilig e Seelenlust oder Geistliche H irłe n lie d e r, pieśni na cześć Jezusa i Najświętszej Panny. N iektóre z tych pieśni dotąd, od la t dwudziestu śpiewane są ta k w kościele k a to lic k im , ja k w lu te rskicli zborach, z tą je d nak różnicą, że w ostatnich uległy pewnym zmianom. Prze mawia to na korzyść poety, którego gorąca i wzniosła du sza wszystkich obdziela i wewnętrznym pragnieniom doga dza. Także i to osobliwa, iż pieśni te ju ż w tedy b y ły po zborach śpiewane, k ie d y panow ał między ewangelikam i najw iększy gniew na polemistę katolickiego. W trzech pierwszych księgach, na ja k ie podzielona, ja k : Święta d u szy zabawa, opiewa poeta połączenie się m iłującej duszy z Chrystusem, i tw orzy ja k b y liryczną epopeję, albowiem opiewając narodzenie się C hrystusa,-towarzyszy mu przez cały żywot, a kończy ua męczeństwie jego i ukrzyżowaniu. Jest to zupełny żyw ot Zbawiciela w pieśni. Kilkanaście łir y k wstępnych w yraża niezmierną tęsknotę duszy, która w całej naturze w idzi pustkę i ezczość; kiedyż p rz y j dzie Ten, co ma ją napełnić swym duchem? Z tem łączy ^ ę uwielbienie dla Najświętszej D ziew icy mającej urodzić Zbawiciela i O dkupiciela świata. Inne pieśni pierwszej księgi opiew ają igraszki D zieciątka, z niezrównaną piesz- czotliwością i uroczą prostotą, któ rą jednak psuje częste pow oływ anie się na m itologię pogańską, ja k np. „A m o r, misz Jezus kochany,” albo „K u p id y n ie ślepe dziecko, w y - n°ś się ztąd precz!” C haryty, n e kta ry i inne tym podobne- Wyrażenia, psują harmonię tych obrazów natchnionych in - uym duchem. Zdaje się je d n a k, że poeta m iał w tem nie- tyle upodobanie pochodzące ze złego smaku, ile zamiar l i teracki. W przedmowie bo\viem dowodzi wyższości poezyi opiewającej chwałę bożą, nad poezyą światową, i pragnie tego, aby wszyscy poeci cały swój arsenał liry c z n y oddany na usługi „uroczej D a fn y ” lub „w iernych Dam onów,” ofia- lo w a li raczej Jezusowi, i pokazując im ja k m ają sobie ^ m ateryi poczynać, porównywa Galateę z w iekuista c obrocią, Sophię z przedwieczną mądrością, K a llistę z bozką pięknotą, czyli widocznie kładzie nacisk, aby panują cy wówczas smak sielankow y, k tó ry i w Niemczech, i u nas D zieła Lneyana Siemieńakieffo. Tom V . . ^ b y ł najpospolitszą form ą poezyi (Zimorowicz), podciągnąć pod wyobrażenia czysto cbrześciańskie, re lig ijn e . To sarno razi i w naszych poetach owego w ieku, któ rzy opiewając przed m ioty re lig ijn e , hym ny na cześć Bogarodzicy lub Z baw i ciela, wszędzie praw ie uciekają się do m itologicznych po równań lub przenośni. Jedni ty lk o mistyczni hiszpańscy poe ci, ja k Św. Teressa i Św. Jan od Krzyża, um ieli oddzielić sic murem od pogańskiego renessansu, ja k b y on nie is tn ia ł na świecie. A ngelusow i trudno ju ż było w yrzucić go cał kiem , ta k się b y ł rozpanoszył w' umysłach; obrał w ięc dro gę pośrednią, i tym figurom z innego świata daw ał sym boliczne znaczenie cbrześciańskie, co, ja k mniemam, działo się także i u naszych poetów, któ rzy będąc religijnego du cha, b ra li te pięknie brzmiące klassyczne nazwy do swoich pobożnych pieśni, ja k brano s ty l greckich kapitelów i k o lum n do św iątyń pańskich, D ru g a księga pieśni Angelusowrych opiewa męczeń stw a i ukrzyżow anie Chrystusa, w ybierając sobie momenta, j a k Chrystus się poci w Ogrójcu, biczowanie, Chrystus dźw iga krzyż, ukrzyżowanie, w następnych pieśniach zata p ia się po szczególe w ranach Zbaw iciela i rozpam ięty w a je . Trzecia księga m ówi o zm artw ychw staniu, o drodze do Emausu, o wniebowstąpieniu, o darach Ducha Św., a na- koniec opisuje miłość Psychy do swego O dkupiciela w ro d z a ju pieśni Salamonowej, co je s t ulubionym tematem wszystkich m istycznych poetów, tłumaczących się w tym duchu, w ja k im j ą objaśnił b y ł pierwszy Orygenes, a które to objaśnienie przyjęte zostało przez kościół; przybyw a tu ty lk o now y dowód, ja k dalece poeta szlązki trzym ał się d ro g i w y tk n ię te j przez w ie lk ic h swoich poprzedników w mistyce, dla któ rych pieśń Salomonowa służyła za je d y n y p u n kt w yjścia, za temat n ig d y niedający się wyczerpać, a zawsze świeży uczuciem, dla którego stan ekstazy b y ł rzeczywistością niemal dotykalną. W czwartej księdze przychodzą pieśni na cześć N a j świętszej P anny królow ej nieba, także ewangelisty Św. Jana i M a ry i Magdaleny, czyli trzech ziemskich w yobrazi- cie l i miłości Chrystusa. 130 D Z IE Ł A L U C Y A N A S IE M IE N S K IE G O . P iąta księga jest zbiorem pieśni rozmaitej treści, ja k się zdaje, ułożonych później niż poprzednie księgi, a napi sanych z widocznym celem, aby b y ły w kościele śpiewane, są tu bowiem i tłómaczenia, i naśladowania łacińskich litu r gicznych hymnów, ja k : Jesu corona v irg iiie m , ja k : Veni C reator S p iritu s , lub C ur m undus m ilita t. W ogóle w pieśniach tych panuje duch gorącej poboż ności, w yraz rzew ny i tęskny; niekiedy ty lk o zryw a się męzka siła i grzm i szczytnym tonem bymnu. Z pomiędzy ta k obfitego zbioru, w ybór tem tru d n ie j szy, ile że w każdej pieśni świeci bodaj iskie rka wyższe go natchnienia, nieraz jedno poetyczne wyrażenie ta k porywające, że mu oprzeć się niepodobna; wieleby zatem trzeba w ybrać pieśni, aby dać poznać ich autora, lecz prze szłoby to i rozm iar tego pisma, i s iły tlómacza. D la tych powodów poprzestaję na jednej pieśni, któ ra tchnie siłą i zapałem rycerskim , ja k b y w owym pobożnym słudze bo żym, w owym zagłębionym wr bogomyslnosci m istyku, za g ra ła polska krew , i przez duszę, co dawno pożegnała marności tego świata, przem knął się tabór rycerski z het manem na czele ciągnący na niewierne: — „Z a mną! nasz hetman Chrystus ta k woła, Za mną! w y moi ckrześcianie! Porzućcie św iat ten, zdepczcie warchoła, D alej na moje wezwanie! K rzyż swój niech każdy na b a rk i bierze, I gdzie ja idę za mną rycerze! A N IO Ł S Z LĄ Z A K . 131 „Jam je st światłością, pochodnią cnoty, Świecić wam będę w ciągnieniu. K to przyjdzie do nmie, w stąpi w te roty, N ie pozostawię go wT cieniu. Jam je s t szlak b ity , i wiem którędy Ciągnąć do praw dy, a nie w obłędy. Yüklə 11,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|