Portrety literackie

A N IO Ł   S Z L Ą Z A K . 
135
rozkoszy  niebieskich.  Ten  cel  w yraźnie  założywszy  sobie, 
poeta  sadzi  się  na  opisy  niezawsze  zgodne  z  dobrym  sma­
kiem,  i   ta  przesada,  w  której  zdaje  się  lubować,  nie  sprzyja 
poezyi;  rzecz  bowiem  pewna,  iż  każda  z  góry  postawiona 
dążność  podcina  skrzydła  swobodnćj  poetycznej  twórczości. 
Że  właśnie  z  tym   zamiarem  w zią ł  się  do  napisania  tego 
poematu,  sam  powiada  w   przedmowie:  „Chcę  um ysły  lu d z ­
kie,  ju ż   to  przez  przerażające  obrazy,  ju ż   przez  urocze 
szczęścia  obietnice,  wstrząsnąć  i  zachwycić. 
Że  zaś  o  ta k  
poważnych,  wzniosłych  i  praw dziw ych  rzeczach  ma  mówić, 
przeto  postanowił  się  całkiem   wstrzymać  od  wszelkich  przez 
pogan  wynalezionych  term inów   i  powieści,  którem i to  zw ykle 
poeci  szpikują  swoje  u tw o ry.” 
To  niefortunne  założenie, 
odjęło  poematowi  temu  w ielkie  przym ioty,  ja k ie m i  świe­
c iły   dwa  jego  dawniejsze  dzieła  w yżej  omówione.  Mimo 
tego  n a p o tyka ją   się  tu  miejsca,  w   któ rych   znać  dawnego 
mistrza.
Poemat  ten  ma  cztery  oddziały: 
W   pierwszym   mówi
o  śmierci;  wr  drugim   o 
sądzie  ostateczny m;  w   trzecim 
o  wiecznej  karze  potępieńców;  w   czwartym   o  wiecznej 
szczęśliwości  zbawionych.  Żeby  dać  choć  pobieżne  w yo b ­
rażenie  o  tym   poemacie,  przełożyłem  k ilk a   strotek  począt­
kow ych  z  pierwszego  rozdziału,  k tó ry   nie je st  opisowy,  lecz 
dydaktyczny,  na  w ysoki  ton  psalm isty  nastrojony:
Rozważ  to  sobie  człowiecze,
Istoto  próżna  i   m arna!
Rozważ!  nim   pora  uciecze,
N im   na  cię  p rzyjd zie   śmierć  czarna.
Ś w iat  porzuć,  i  zlączon  z  Bogiem 
W zb ij  się  wysoko  nad  k a rły ,
Byś  w   śmierci,  objęciu  srogićm 
N a  praw dę  nie  b y ł  um arły.
Um rzej,  nim   umrzeć  ci  każą;
Rzuć  w pierw ,  nim   przymuszą  rzucić;
Z d ła w   grzechy,  niech  cię  nie mażą;
Żądze  pam iętaj  ukrócić.
K to   wprzód  nie  um arł,  nim   skona,
Zle  grozi  mu  przeznaczenie.

---

236
Robak  się  wciśnie  w   głąb  łona,
Toczyć  będzie  nieskończenie.
Pełną  wzniosłości  strofką  jest  następująca  z  ustępu 
o  sądzie  ostatecznym,  kie d y  szatan  czyta  powołanym   przed 
sad  grzesznikom  regestr  ich  g rz e c h ó w -  a  poeta  sumrnujac 
ich  w in y,  powiada: 
J  ‘
N ig d y   miłość  nie  postała 
W   ich  piersi— to  czeluść  głucha;
N adzieja  nie  p o d b ija ła  
Do  wyższych  lotów   ic li  ducha.
W ielu  z  nich  mówi:  „Mam  w ia rę !”
Lecz  ty lk o   m ają  ją   usta.
N a  zewnątrz  noszą  maszkarę,
A  w ew nątrz— przepaść  tam  pusta...
W   opisach  szczęśliwości  ra ju   ucieka  się  poeta  do  appa- 
ra tu   zmysłowych  obrazów,  m ających  zrobić  przyjemne  w ra ­
żenie  na  oczach,  słuchu,  powonieniu,  smaku; 
atoli  nudzi 
jednostajnością  i  nagromadzeniem  kosztownych  kam ieni,  ja k  
w   opisie  niebieskiego  miasta  Jerozolim y  apokaliptycznej, 
gezie  sypie  bez  m ia ry  karniole,  hiacynty,  chryzopale,  to- 
pazy,  szafiry,  beryle  i  t. 
p. 
W   tym   opisie  rajskiego 
pałacu  takie  ogolm ki  przychodzą,  że  dziś  m ogłyby  sie  za­
stosować  do  pierwszej  lepszej  rezydencyi ja k ie g o   giełdzisty
D Z IE Ł A   Ł U C Y A N A   S IE M IE Ń S K IE G O .
W   oknach  kryształow e  szyby, 
J a k  najczyściej  wygładzone, 
Ramy  srebrne,  bez  ochyby 
Szczerosrebrne  i  rzeźbione.
Do  któ re j  wnijdziesz  kom naty, 
Wszędzie  misterne  m akaty. 
Cudne  obrazy  na  ścianie,
Ze  patrzysz  a  patrzysz  na  nie.
Ogrody  rajskie zawsze  kw itnące,  zielone;  łabędzie  p ły - 
' ają 
po  sadzaw kach;  g a ik i  brzm ią  chóram i  ptaszków;

---

A N IO Ł   S Z L Ą Z A K . 
137
a  lam party  i   lw y   są  ta k   dziwnie  przystępne,  że  z  n im i  ba­
w ić  się  możesz.  To  ty lk o   w   ty  cli  opisach  charakterystycz­
nego,  że  istota  używająca  szczęśliwości  ra ju ,  tra ci  sw oją 
indywidualność,  kie d y  w   piekielnych  mękach  zachowuje 
j ą   na  wieczność. 
Poeta  tłómaczy  się  z  tego  zmysłowego 
obrazu  ra ju ,  i  powiada,  że  to  musiał  zrobić,  aby  „niższe 
um ysły”   lepiej  p o ję ły  znaczenie  tych  obrazów.
S Z E F F L E R   (S E FFLE R )  li.  D W U W IE Ż E .
A c t u m   i n   C a s tr o   C r a c o o ie n ś i  f ć r i a  
5 - t a   p o s t   f e s t u m   S a n c to r u m   V i t i   e t 
H o -  
d e s l i  m a r t y r u m   p r o x m a
, 
A n n o  
D o m i n i  
1 5 9 8 .
Oblata  litte ra ru m   nobilitatis  Stanislai  Szeffier.
A d   ofticiuni  actaąue  praesentia  castrensia  capitanealia 
Cracoviensia  personaliter  yenieus  nobilis  Stanisłaus  Szeffier 
o b tu lit  officio  praesenti  castrensi  capit.  crac.  litte ra s  nobi­
lita tis   in   pargameno  scripfas,  infrascriptas, 
per  Sacram 
Maiestatem  Regiam  eidem  Stanislao  Seffler  datas  et  conces- 
sas,  manu  Sacrae  Regiae  Maiestatis  subscriptas  et  gigillo 
appenso  m aioris  ex  una  et  m inoris  cancellariae  Regni  Po- 
loniae  partibus  ex  altera  munitas,  peteus  easdem  ab  officio 
praesenti  in  acta  castrensia  capit.  crac.  inscribi  et  ingros- 
sari. 
Cuius  affectationi  ofticium   praesens  annuendo  litteras 
praedictas  videns  omni  suspicionis  nota  earentes,  suscepit 
et  in  acta  praesentia  inscrib i  adm isit  iu x ta   tenorem  earum 
talem:
In   nomine  D om ini  Amen. 
A d  perpetuam  rei  memo- 
riam . 
Nos  Sigismundus  I I I ,   D ei  g ra tia   rex  Poloniae  etc. 
Significamus  praesentibus  litte ris   nostris,  ąuorum  interest 
universis  et  singulis,  praesentibus  et  fu tu ris  earumąue  no- 
titia m   habituris. 
Quod  tametsi  seeundum  naturam   cuiąue 
ea  semina  v irtu tis   a  Deo  trib u ta   sint,  ut  iis   quisque  ad  v i-

---