Portrety literackie

Człek  ma  trzech  wrogów  głównych:  świat,  szatana,  siebie,—  
Z   ostatnim  mu  najtru d n ie j,  aż  nim   go  pogrzebie.
126 
D Z IE Ł A   L U C Y A N A   SIEM IEŃSKIEGCK
Nadzieja  raz  się  kończy;  uwidocznia  w ia ra — 
Językiem  n ik t  nie  w łada,  i   wszystko  ja k   mara 
Z n ik a   z  czasem;  l i   miłość,  ta  jedna  trw a   wiecznie: 
Budź  ją   w   sobie  za  wczasu  i   pełń  ją   statecznie.
Jedw abnik  wciąż  pracuje,  aby  dostał  skrzydeł, 
A   ty   nic,  abyś  z  ziemskich  w y z w o lił  się  sideł.
Co  wciąż  burzy  i   psuje,—zje  się  i   wywróci;. 
K to   pędzi  w   zatracenie,  do  nicości  wróci.
Moc  przed  prawem.  U   kogo  przemoc  ta  nie  kłam ie, 
Ten  i  bram y  niebieskie  przemocą  w yłam ie.
Za  n ic   nic  w   zysku;  je ś li  kładziesz  n ic   na  stawkę,
To  i  na  w ie k i  z  niczem  będziesz  m ia ł  zabawkę.
*■ 
*.
P arobki  w   stajni,  z  trzodą  lubią  być  pastuchy;
Jeśliś  szlachcic— siedź  w   czystem  i  z  czystemi  duchy.
Zw ierciadło  l i   zewnętrzne  pokazuje  twarze;
Czemuż  ono  wewnętrznych  rysów  nie  pokaże?
W   tem  mnóztwie  przypowieści,  osobliwie  w   pierwszych 
dwóch  i  dwóch  ostatnich  księgach,  zdania  obracają  się 
w   najrozm aitszy  sposób  około  k ilk u   głównych  pomysłów, 
ja k   miłość  Boga,  wzgarda  św iata,  pokuta,  pokora,  podda­
nie  się  w o li  bożej,  zlanie  się  duszy  z  Bogiem  w   wieczności, 
i   wszystko  inne,  co  z  tem  się  łączy.  D w ie  środkowe  księgi,

---

A N IO Ł   S Z L Ą Z A K . 
4 
127
trzecia  i   czwarta  mniej  są  mistyczne,  a  więcćj  związane 
z wyobrażeniami  i   nabożeństwem  katolickiem ,  co  pokazują 
piękne  przypowieści  odnoszące  się  do  życia  Chrystusa,  do 
Najświętszej  Panny  i  do  Świętych  Pańskich.  M iędzy  in- 
nemi  spotyka  się  dwuwiersz  poświęcony  Św.  Franciszkowi 
Serafickiemu:
T u   spoczywa  Serafin!  cud,  że  głaz  nietknięty!
Jakże  go  nie  przepalił  ten  płom ienny  Święty?!
Zresztą  na  tysiąc  kilkaset  zdań  nigdzie  nie  spotyka 
się  żadna  alluzya  do  kw estyj  re lig ijn y c h   rozdzierających 
ówczesne  społeczeństwo  na  Szlązku,  a osobliwie  we  W rocła­
w iu,  k tó ry   b y ł  ogniskiem  zapasów teologicznych  a  przeciw­
nych  sobie  demonstracyj,  z  czego  ty lk o   ten  można  w ypro­
wadzić  wniosek,  że  Angelus  ze .wzrokiem  utopionym  w   m i­
styczny  świat  swojej  duszy,  nie  patrzy  na  to,  co  koło  niego 
się  dzieje,  bożego  mędrca  nie  dosięgają kipiące  namiętności, 
ta k   dalece,  że  nawet  ta  forma  epigrannnatyczna,  w   któ re j 
w yraża  swoje  pom ysły  i  uczucia,  n ig d y   go  nie  kusi,  aby 
w   najlżejszy  sposób  przyciął  ludziom  lub  zdarzeniom  swo­
jego  czasu.  Cudowna  wstrzemięźliwość,  której  że  nie  umiano 
sobie  wytłómaczyć,  usiłowano  z  Angelusa  i  Szefflera  zrobić 
dwie  osoby. 
Również  godne  zastanowienia,  iż  nigdzie  sie­
bie  nie  w yp ro w a d ził  na  scenę,  chociaż  nieustannie  czyta 
w   księdze  ty lk o   własnego  serca.  W   je d n ym   ty lk o   cztero- 
wierszu,  zdaje  się  być  ja k a ś   daleka  wzmianka,  że  za  po­
bożność  swoją,  za  miłość  dla  Zbawiciela,  naraził  się  na  prze­
śladowanie.  Ten  czterowiersz  ta k   brzmi:
Cierń,  co  głow ie  Chrystusa  zadał  srogie  bole,
Jak  wieniec  różańcowy  chcę  nosić  na  czole,
Z  je g o   ran  brać  płynący  balsam  w   moje rany,
I   ja k   on  być  wyszydzon,  oplwan,  biczowany.
Życzenie  to  spełniło  się,  nietyle  może  za  Cherubiń- 
s k ie g o   P ie lg r z y m a ,
 
ile za późniejsze wystąpienie do  w a lk i  po­
lemicznej  z  innowiercam i.  Owszem,  książka  ta  zdań  poboż- 
nie-mistycznych  m iała  od  razu  w ie lkie   powodzenie,  sam 
bowiem  autor  zrobił  drugą  powiększoną  edycyę,  a  za  temi

---

poszły  inne;  powodzenie  nie  ograniczało  się  do  samych  k a ­
to likó w ,  lecz  i  do  innych  poszło  wyznań.  P ierw si  owego 
czasu  uczeni,  m iędzy  n im i  L eibnitz,  zw rócili na  nią  uwagę, 
i   podnosili  wysoko  je j  filozoficzną  wartość. 
Słowem  b y ła  
to  wziętość  uniwersalna,  podobna  do  tej,  ja k ie j  używ a  do­
tąd  książka  o  N a śla d o w a n iu   Chrystusa.  Wszakże  na  Che- 
rubińskiego  P ie lg rzym a  przyszedł  czas,  że  o  nim   zapo­
mniano,  i   dopiero  na początku  tego w ie ku   w y d o b y ł  go  z  za­
pomnienia  F ry d e ry k   Schlegel;  potem  Varnhagen  v.  Ense 
w y d a ł  wybrane  z  niego  przypowieści  więcej  mistyczno-filo- 
ficzne,  z  uwagam i,  ja k ie   pod niektórem i zrobiła  b yła   sławna 
Rachela  (Angelus  Silesius  u.  Saint-M artin,  B e rlin   1849.) 
U   nas  pierwszy  M ickiew icz  zrobił  wzm iankę  o  Aniele  Szlą- 
zaku  i   d a ł  z  niego  kilkanaście  zdań,  które  pomieszawszy 
ze  zdaniami  Jakóba  Bóhme’go  i   St.  M a rtin ’a,  u tru d n ił  znale­
zienie  i   oddzielenie.  Te  je d n a k  niew ątpliw ie  są  z  Angelusa:
Niebo  samo  nie  spadnie,  trzeba  je   osiągnąć,
I   Pan  Bóg  sam  nie  zstąpi,  potrzeba  go  ściągnąć.
128 
D Z IE Ł A   L U C Y A N A   S IE M IE Ń S K IE G O .
T rzym aj  ten  sznur,  choć  fala  nad  głow ą  szaleje; 
W yb rn ą łb y   szatan,  g d yb y  mógł  chwycić  nadzieję.
N iepokój  je s t  zegarem,  on  czas  ludziom   stwarza, 
K to   um orzył  niepokój,  w net  i   czas  umarza.
Inne  w yliczę  ty lk o   z  tytu łó w :  Środek,  Wiecznością, 
Bogactwa  Świętego,  N ic   darm o,  M ia r a   Bóztwa,  Cnota, 
Boże  Narodzenie,  F ig u r a   nie  zbawi,  Gdzie  Niebo,  W a ru ­
nek  toładzy,  i   inne,  które  mniej  więcej  m ają  charakter 
mistyczno-teozofiezny.
I V -
D rugie  poetyckie  dzieło  Angelusa,  Święta  duszy  za­
bawa,  czyli  pieśni  duchowne  i  p astorałki  w   Jezusie  swoim 
zakochanej  Psychy,  wyśpiewane  przez  Jana  Angelusa  Sile-

---