|
![](/i/favi32.png) Преподавание зыка и литературы anguage and literatureuzb-2019 4-sonta-
lay odam
o‘ladigan bo‘lgan ekan
(A.Qahhor, “Qo‘shchi-
nor chiroq lari”).
Miqdor bildiruvchi so‘z faqat aniqlovchi emas,
gapning boshqa bo‘lagi bo‘lib kelganda ham noaniq
bo‘linuv chan ko‘plik uchun qulay vosita vazifasini ba-
jaraveradi:
Tar biyaga doir kitob ko‘p
(A.Qahhor, “Ayb
kimda?”).
Odam yig‘ildi
(A.Qahhor, “O‘tmishdan ertak-
lar”).
Yuqorida keltirilgan misollardagi kabi miqdor
bildiruv chi yoki maz muni dan ko‘plik anglashiluvchi so‘z
birikmada emas, gapda biror bo‘lak bo‘lib kelganda
ham u bilan mazmunan bog‘langan ot
-lar
olmaydi. Bu
gap larda bayon nohissiy bo‘lib, so‘zlov chining maqsadi
neytral xabar yetkazish. Shunga ko‘ra ko‘plikni ta’kid-
lash nazarda tutil maga nidan qo‘shimcha tejalishi kerak.
Bitta otga qo‘shilgan -lar ikkinchisidan ham noa niq
bo‘linuvchan ko‘plik anglashilishiga yordam beradi.
Binobarin, donalab sanaladigan otda ko‘plik ifodala-
nishiga morfo logik vosita ham qulaylik tug‘diradi.
Yak-
shanba kuni ovqatdan keyin
bola larga
kuzgi paxtalik
nimcha
berildi
(A.Qahhor, “O‘tmish dan ertaklar”) gapi-
da donalab sanaladigan ot (
nimcha
)ning ko‘plik ifoda-
lashiga u bilan mazmunan bog‘langan -
larli
ot (
bolalar
)
yordam bergan.
Bunday holda -
lar
olgan so‘z ot emas, olmosh ham
bo‘lishi mumkin:
Bombay aholisi
sizlar
day
mehmon
ni
kutish bilan faxrlanadi
(A.Qahhor, “Sa lom hind xalqi-
ga”). Bunda ko‘plik ifodalanishiga
-lar
shaklidagi kishilik
olmoshi yordam bergan. Qo‘shimcha tushirib qoldirilsa,
siz olmoshi birlik va ko‘plikka betaraf bo‘lganidan tub
otning miqdori ham noaniq bo‘lib qoladi.
Donalab sanaladigan ot uyushib kelganda ta’kid
nazarda tutilmasa,
-lar
oxirgi bo‘lakka qo‘shiladi:
Tosh
-
kent ko‘chalaridan
Dostları ilə paylaş: |
|
|