Преподавание зыка и литературы anguage and literature

Ko‘z
 birla 
qosh
ing yaxshi, 
qabog‘
ing yaxshi, 
Yuz
 birla so‘zing yaxshi, 
dudog‘
ing yaxshi.
(A. Navoiy)
Mazkur baytda beshta juft a’zoni bildiruvchi ot (
ko‘z, 
qosh, qaboq, yuz, dudoq
) ishlatilgan va barchasi ikkilik 
ma’nosini ifodalaydi. 
Ikkilik ma’nosi mantiqan ayon bo‘ladigan gaplar ko‘p 
uchraydi. Chunki juft a’zo va narsa doim yonma-yon, 
birga bo‘ladi: 
O‘ktam 
etig
ini­askarcha­qunt­bilan­toza-
lab, qayishni bo‘shatib, ko‘rpachaga o‘tirdi 
(Oybek, 
“Oltin vodiydan shabadalar”). 
Otning son -miqdor kategoriyasi shakllarining nutqiy 
xususiyati tahlili dan ko‘ ri nadiki, son-miqdor kategoriya-
si shakllari birlik va ko‘plik (ikki lik, aniq, noaniq bo‘linuv-
chan ko‘plik, jamlik, umumiylik) ma’no larini so‘z, birik-
ma, kichik va katta matnda ifodalaydi. Miqdor ma’nosi 
o‘zida belgilangan shakllarning lisoniy xususiyati nutq-
da biror vosita yordamisiz namoyon bo‘ladi. Betaraf 
shakllar esa mazkur ma’no larni qulay vosita yorda-
mida ifodalaydi. Bu vazifani miqdor (ko‘plik) ifodalov-
chi lug‘aviy, mor fologik, fonetik vosita hamda nolisoniy 
omil lar bajaradi. Ko‘plik ma’nosi lug‘aviy, fonetik va 
morfo logik vosita 
(-lar)
bilan ifodalanadi. Bi rik ma, gap, 
matnda ko‘plikni bil diruvchi lug‘aviy, morfo logik yoki no-
lisoniy vosita bo‘lmaganda bu ma’no qo‘shimcha bilan 
ifodalanadi. No hissiy bayonda ko‘plik lug‘aviy vositadan 
angla shilganda 
-lar
tejaladi. 
Foydalanilgan adabiyotlar
1. G‘.Zikrillayev. Ruh va til. – Toshkent: Fan, 2019.
2. A.G‘ulomov. O‘zbek tilida ko‘plik kategoriyasi. – Toshkent: O‘zdavnashr, 1944.
3. S.Fuzailov, M.Xudoyberganova, Sh.Yo‘ldosheva. Ona tili. 3-sinf uchun darslik. – Toshkent: O‘qituvchi, 2016.
4. N.Mahmudov, A.Nurmonov, A.Sobirov, D.Nabiyeva. Ona tili. 6-sinf uchun darslik. – Toshkent: Tasvir, 2017.
Annotatsiya.
Maqolada “Oltun 
yorug‘” asaridagi teonimik leksika, teo
-
nimlarning mazkur asardagi xususiyat
-
lari, bu turkumdagi leksik qatlamning 
ilohiy ma’no ifodalash qonuniyatlari, 
teonimik leksikaning qadimgi turkiy til
-
da o‘ziga xoslik kasb etishi haqida so‘z 
yuritilgan.
Kalit so‘zlar:
“Oltin yorug‘”, teonim
-
lar, leksik qatlam, kognitiv yondashuv, 
etimologik tahlil.