Psixologik masalalar

III. O’QITUVCHI TOMONIDAN KEYSNI YECHISH VA TAHLIL QILISH VARIANTI
1:Po’latga xos bo’lgan individual xususiyatlarni qanday aniqlash mumkin?
Po’lat o’z o’rtoqlari bilan muloqotda ham qiynaladi. O’ o’z suhbatdoshining irodasi va kayfiyatiga juda tez berilib ketadi, kim bilan gaplashayotgan bo’lsa beixtiyor o’sha kishining xarakteriga moslashib qoladi; o’zining uyatchanligidan va tevarak-atrofdagi kishilarning shaxsiy xususiyatlariga ortiq darajada diqqat-e’tiborli u o’z shaxsiy xulq-odob qoidasini shakllantirisha jur’at eta olmaydi. Goho u xafachilikka moyil bo’ladi va kimningdir yetarli darajada mehribonchilik qilmagani uchun o’zicha ich-ichidan hafa bo’lib, mayus yuradi.
Ushbu tavsiflardan Po’latning melanxolik temperamentga ega o’quvchiligini aniqlash mumkin.
Shaxs – aqliy hamda ahloqiy salohiyatga ega inson. Shaxs - qaytarilmas, u o’z sifatlari va borligi bilan noyobdir. Ana shu qaytarilmaslik va noyoblikning asosida uning individual-psixologik xususiyatlari majmui yotadi.
2: Po’lat shaxslararo muloqotda o’zini qanday his etadi?
U erkin gapira olmaydi, ehtiyotkorlik ko’rsatib har bir so’zini va jumlasini necha bor o’ylab tanlab gapirayotganga o’xshab tuyuladi. Suhbat vaqtida u ijodiy fikrlashni va shu zahoti bir qarorga kelishni bilmaydi. Uning oldindan o’ylab qo’ygan fikrlarigina ovoz chiqarib o’rtoqlariga aytilgan vaqtda qiziqarli va e’tiborga sazovor bo’lib chiqadi.
Po’lat kabi talabalarga o’zgalar bilan ko’proq muomalada bo’lishni tavsiya qilish lozim. Ayniqsa bo’lg’usi pedagik faoliyat bilan shug’ullanishni ma’qul topgan talabalarda notiqlik bo’yicha keng tarzdagi malaka va ko’nikmalar shakllantirilishi maqsadga muvofiqdir.
Dars jarayonida Po’latda quyidagi xolatlar kuzatiladi:
Po’lat uzoq muddat aqliy mehnat qilgan vaqtlarida, garchi bu unga yoqadigan ish bo’lsa ham, baribir u asta-sekin charchab, xorib-tolib bo’shashib boradi. Maktabda so’nggi soatlarga borib Po’lat birinchi soatlardagi g’ayrati bilan o’qiy olmaydi. Uning sur’ati tushib ketadi, mudroq bosayotgan odamga o’xshab fikrlaydi. Unga takrorlash darslari ayniqsa ko’proq yoqadi. U yangi materialga ham qiziqish bilan qaraydi, lekin yangi materialni o’zlashtirish vaqtida Po’lat hamisha charchaydi. Yangi materialni so’zlab berayotganda u bir oz hayajonga tushadi. Eski mavzularni takrorlagan vaqtda esa butunlay boshqa holni ko’ramiz. U o’sha materialni puxta o’rganib olgani uchun o’zini juda bemalol erkin tutadi. Asosiy faktlar va g’oyalarni egallab olganidan keyin “qolgan” gaplarni, fikr va mulohazalarni g’oyat tiniqlik va aniqlik bilan ifodalab bera oladi. Po’lat qiladigan ishini bir oz muddat “tashlab qo’yishni” yaxshi ko’radi. Bu vaqt ichida u o’sha ishning butun detallarigacha o’rganib oladi. U haqda uzoq muddat o’ylab yurishni va o’z o’y-fikrlarini takomillashtira borishni afzal ko’radi. Po’lat uchun xarakterli bo’lgan aqliy mehnat topshirig’ini qiyinchilik bilan yengib o’tish holati o’zining ijobiy jihatlariga ham egadir. Bajariladigan ishni chuqur va puxta o’ylab ko’rilishi ana shunday ijobiy jihatlardandir. “Har bir ishni chuqur o’ylab ko’radi” degan ibora Po’lat uchun juda mos keladi. U ba’zan javob berayotganda “kattalarga xos” fikr-mulohaza qilishi, javoblarining chuqur o’ylab ko’rilganligi va yetukligi bilan hammani qoyil qoldiradi.
3:Individual xususiyatlarning dars jarayoniga ta’siri yuzasidan pedagoglarga maslahat va tavsiyalar:
Ko’rsatilgan holatlarni hisobga olib, melanxolik mijoz o’quvchisiga yondashishda ehtiyotkorlik talab etilishini unutmaslik lozim. Shu bilan birga pedagoglarga quyidagilarni tavsiya qilish maqsadga muvofiqdir, ya’ni
1.Dars samaradorligi albatta pedagogning talabalar individualligini bilishi va unga mos tarzda yondlashishiga bog’liqdir.
2.Guruhdagi sog’lom psixologik muhitning yuzaga kelishi, talabalar xarakteridagi sifatlarning o’zaro mosligiga bog’liqdir.
3.Talabaning o’z sohasini to’g’ri tanlashi va kelajakni to’g’ri yo’naltirishida, unga xos bo’lgan qiziqish va kasbga moyilligining ta’siri kattadir.
Xulosa qilib shuni ta’kidlash kerakki, har bir pedagog o’zi ta’lim va tarbiya berayotgan o’quvchi-talabasining individual xususiyatlarini bilishi va o’z faoliyatida alohida ahamiyat berishi lozim. Har bir shaxs faqat ta’lim, ijtimoiy tarbiya va ma’naviy kamolot, kasb-hunar o’rganish tizimi vositasidagina shahs bo’lib shakllanadi. Chunki shaxsdagi individuallikni qanchalik aniq va to’g’ri anglash o’quvchi-talabaning imkoniyatini shunchalik kengaytirib, o’z qiziqqan sohasida kelajakda yetuk mutaxassis bo’lishiga asos bo’ladi. Zero jamiyatimiz ravnaqi talaba-yoshlarning yetukligi bilan bog’liqdir. Har bir shaxsning tabiiy individualligini aniqlab,unga to’g’ri munosabatda bo’linsa, o’z sohasining ustasi bo’lgan va jamiyat ravnaqi uchun jonkuyarlar hisoblanmish yoshlar yanada ko’pchilikni tashkil etishi tabiiydir