Q davranov, B. Aliqulov nanobiotexnologiya

11-vazifa. 
Dastawal, nanomeditsina konsepsiyasi odam organiz- 
miga kirib olgan, uni hujayralarini molekular darajada «ta’minlab» 
beradigan boMakchalar yaratish va uni tatbiq qilish lozimligi haqidagi 
fantastik g‘oyadan kelib chiqqan. Xo‘sh, shunday nanorobotlar yaratildi 
ham deylik, ular qanday xususiyatga ega bo‘lishlari kerak? Ulami 
qanday materialdan yasash mumkin? Ulami maksimal kattaligi qanday 
bo iishi kerak? 0 ‘z faoliyati uchun ular qanday energiya manbalaridan 
foydalanadi? Bu qurilmalami faoliyatini qanday nazorat qilish mumkin? 
Ular o‘z faoliyatlarini bajarib bo‘lganlaridan keyin yoki buzilib 
qolganlarida organizmdan qanday chiqariladi? Ular immun sistemasi 
orqali chiqarilishlari mumkinmi? Bunday nanorobotlar o‘z ishlarini 
qaysi organda «tashkil qilishlari» mumkin?
Tirik organizmni ichida faoliyat ko'rsatuvchi real nanorobotlar 
yaratilishi mumkinmi?
261

---

Respirotsit - sun’iy 
Yuqumli kasallik
eritrotsit. 
chaqiruvchisini
hujayrada yo‘q qiladigan 
nanorobot.
12-vazifa. 
Ko‘plab og‘ir kasalliklar yurak, o‘pka, buyrak, jigar, 
oshqozon osti bezi kabi hayotiy zarur organlami ishdan chiqaradi. 
Yetarli darajada faoliyat ko'rsataolmaydigan organni almashtirmasa 
odam halok bo‘ladi. Zararlangan to'qima va organlami qayta tiklash 
yoki ulami almashtirishni har xil yoMlari bor: donor organlarini ko'chi- 
rib o'tkazish; mexanik konstruksiya tikib qo'yish; to'qim a muhandisligi.
Nima sababdan donor organlarini ko‘chirib o'tkazish, kasallik 
tufayli shikastlangan organlami almashtirish muammosini to‘liq hal 
qilaolmaydi? Ko'chirib o‘tkazishda qanday muammolar kelib chiqadi? 
Organizm begona material kiritilishiga qanday munosabat ko‘rsatadi? 
Shu reaksiyalarni kamaytirish yoki butunlay yo‘qotish mumkinmi? 
Javobingizni asoslab bering. Qanday holatlarda implantatlar ishlatiladi? 
Kamida 3 ta misol keltiring. Implantatlar qanday materiallardan 
tayyorlanadi? Nanotexnologiya yordamida bugungi biomateriallami 
mukammallashtirish mumkinmi?
To‘qima muhandisligi usullari yordamida har xil sun’iy organlar 
yaratish imkoniyatlarini analiz qiling. Shu usul yordamida butun organni 
yasash mumkinmi? Qon aylanish, nafas olish, organizmdan chiqarish 
kabi organizmni funksiyalariga tayangan holda, organlar yaratilishini 
chegaralab qo'yadigan muammo nima ekanligini tushuntiring. To‘qima 
muhandisligi qanday tipga mansub bo‘lgan to‘qimalar yaratishda 
muvaffaqiyatli ishlatilayotganligini izohlang. Misollar keltiring.
262

---

13-vazifa. To‘qima muhandisligini asosiy funksiyasi nima? Qanday 
hujayralar, dastlabki hujayra materiali sifatida ishlatilishi mumkin? Bu 
hujayralar organizmni boshqa hujayralaridan nima bilan farq qiladi? 
Hujayralami 
tabaqalanishini 
(differensiatsiyasi, 
spetsializatsiyasi) 
qanday «boshqarish» mumkin? O lzak (stvolovoy) hujayrani meditsinada 
ishlatilish muammosini muhokama qiling.