Q. S. Httseynov I e. d., prof. A. M. Məhərrəmov I e. d., prof. H. B. Rfistə]nbəyov I e. n., dos. A. H. Tağıyev Mammədova Ş. S. Beynalxalq kommersiya işi. Dərs
Yüklə 2,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
sərbəst məsləhət firmalarının milli assosiasyalarını özündə birləşdirir. Hal-hazırda onun tətrkibinə 73-dən çox ölkənin assosiasiyası, 3000-dən artıq firma daxildir ki, burada da 1 milyarddan artıq insan məşğul olur. Milli assosiasiyalar öz üzvlərinin maraqlarım qorumaqla, peşəkarlıq əlamətləri üzrə məsləhətçiləri birləşdirmək yolu ilə, öz ölkələrində “sərbəst” mühəndis-məsləhətçi fəaliyyətini dəstəkləyirlər. FİDİC-in əsas vəzifələrinə aiddir: - peşəkar təşkilatların olmadığı ölkələrdə onlann yaradılmasına kömək etmək; - federasiya Üzvlərinin peşəkar maraqlarını qorumaq və saxlamaq, əməkdaşlığın inkişafma və onlar arasında informasiya mübadiləsinə kömək, peşəkar etika və əxlaq kodeksini işləmək; - digər maraqlı təşkilatlarla əməkdaşlığa şərait yaratmaq və s. Müasir dövrdə daha böyük mühəndis-məsləhət firmaları ya EFCA-nın, ya da FlDtC-m tərkibinə daxil olan sahə milli assosasiyalann üzvləridirlər. Xarici ticarət əməliyyatları üzrə statistika göstərir ki, bütövlükdə ölkələr mühəndis-məsləhət xidmətlərinin mübadiləsində iştirak edilər. Bundan başqa, müəyyən olunmuşdur ki, belə mübadilənin əsas iştirakçıları sahələrdə ticarət əməliyyatları üzrə müsbət saldoya malik olurlar. Beləliklə, inamla qeyd etmək olar ki, dünyanın bütün regionları injinirinq xidmətlərinin beynəlxalq mübadiləsinə cəlb olunmuşlar. Bu mübadilənin ən aktiv iştirakçıları Avropa, Asiya və Şimali Amerika Ölkələri sayılır. Bununla bərabər bütün bu ölkələr ticarətin həcminə görə ABŞ-dan geri qalırlar. Bundan başqa ABŞ digər ölkələrdən daha bir xüsusiyyətlə, yəni bu ölkə tikinti və injinirinq xidmətləri üzrə ixraca nisbətən daha çox idxal etməsilə də fərqlənir. Eyni zamanda bu xidmətlər sahəsində dünyada formalaşan bir özünəməxsus ənənəni də qeyd etmək lazımdır. Belə ki, injinirinq 255 çilərin İsveç Assosiasiyası, 1912-ci ildə Fransada - Fransanın Mühəndis-məsləhətçilərin Palatası, İngiltərədə də Mühəndis-məsləhətçilərin Assosiasiyası və s. yaranmağa başlanmışdır. Daha sonra, 1913-cü ildə Mühəndis-məsləhətçilərin Beynəlxalq Federasiyası yaradıldı. Mühəndis-məsləhətçilərin sahə birliklərinin yaranma prosesi iqtisadi cəhətdən İEO-də injinirinqin əhəmiyyətinin artması ilə əlaqədar ikinci dünya müharibəsindən sonra yenidən aktivləşməyə başladı. 1971-ci ildə “Ümumi bazar” çərçivəsində Mühəndis- məsləhət firmaların Regional Avropa Komitəsi (European Federation of Engineering Consultansy Associations - EFCA) təsis edildi. EFCA-nın üzvləri xüsusi, sərbəst (dövlət, yarımdövlət və s.), həmçinin podratçı-kontraktlar kateqoriyasına aid olmayan mühəndis-məsləhətçi firmalar ola bilər. Hal-hazırda EFCA-ya Avropa ölkələrinin 16 sahə assosiasiyası, o cümlədən Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa, İtaliya, Belçika, Hollandiya, Rusiya və s. ölkələr daxildir. Onların müəssisələrində (təxminən 1000 kompaniya) 1 milyona yaxın işçi çalışır. Onların gəlirləri təxminən 100 milyard avro, xidmət edilən obyektlərin investisiya dəyəri 60 milyard ABŞ dolları təşkil edir. EFCA aşağıda qeyd edilənləri həyata keçirir: - peşəkar kodeksin hazırlanması; - müxtəlif qərbi avropa dillərində injinirinq üzrə kontraktlarda tətbiq olunan terminlər lüğətinin hazırlanması; - Avropa inkişaf fonduna (Brüssel) bu fond tərəfindən maliyyələşdirilən layihələrin yerinə yetirilməsinə məsləhətçilərlə birlikdə kontrakt və razılaşmaların şərtləri üzrə EFCA-nm mövqeyinin təqdim edilməsi və s. Mühəndis-məsləhətçilərin Beynəlxalq Federasiyası (International Federation of Consulting Engineers - FİDİC). Xüsusi 254 IX FƏSİL. MÜHƏNDİS-TEXNİKİ-BEYNƏLXALQ İNJİNİRİNQ XİDMƏTLƏRİNİN MÜBADİLƏSİ 9.1. Mühəndis-texniki xidmətbrin beynəlxalq mübadiləsinin yaranması və inkişaf ənənələri Müasir dövrdə elmi-texniki nailiyyətlərin sürətlə inkişafı, bu irəliləyişlərin bilavasitə mühəndis-texniki xidmətlərlə (MTX) əlaqədar olması, qeyd edilən sahə üzrə beynəlxalq ticarət əməliy- yatlarmm da intensiv surətdə genişlənməsinə təkan vermişdir. MTX daha çox ümumi bir ad altında - injinirinq xidmətləri kimi həyata keçirilir. Beynəlxalq injinirinq xidmətləri kommersiya əsasında reallaşdırıldığı üçün MTX-in mübadiləsi beynəlxalq kommersiya əməliyyatlarının sərbəst növünə çevrilmişdir. Bu da öz növbəsində özünəməxsusluğu ilə seçilən beynəlxalq injinirinq xidmətləri bazarının yaranmasına təkan vermişdir. İnjinirinq ilk dəfə olaraq təxminən iki əsr bundan əvvəl İngiltərədə mülki tikinti sahəsində yaranmış və müxtəlif tikinti işlərinin (körpülər, yollar, aeorodromlar, limanlar və s.) həyata keçirildiyi sahələrdə mühəndis-məsləhət xidmətlərilə məhdudlaşdırılmışdır. Daha sonra mühəndis-məsləhət xidmətləri sənaye sahəsində təqdim edilməyə başlamışdır. İnjinirinqin formalaşmağa başlaması keçən əsrin birinci onilliyində baş vermişdir. Bu dövrdə inkişaf edən ölkələrdə peşəkar mühəndis-məsləhət firmalarının sayı sürətlə artmış, onların fəaliyyətinin həcmi fasiləsiz yüksələrək, mühəndis-məsləhətçilərin ilk sahə assosiasiya və bilikləri yaranmışdır. Belə ki, 1903-cü ildə belə təşkilatlar Almaniyada - Mühəndis-məsləhətçilərin Assosiasiyası, 1901-ci ildə Belçikada - Mühəndis-məsləhətçilərin Palatası, 1910-cu ildə ABŞ-da Mühəndis- məsləhətçilərin Amerika İnstitutu və İsveçdə - Mühəndis-məsləhət- 253 Yüklə 2,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|