Bel
əliklə, miladın VIII əsrinin sonlarında meydana çıxan və hələ ki, mənşəyi bəlli
olmayan
sufilik müs
əlmanlar arasında yavaş-yavaş yayılmağa və avam kütlə sufi
t
əlimləri əsasında yaşamağa təşviq edilirdi. Bunun ən mühüm siyasi səbəbi isə
müs
əlmanların öz iqtisadi hüquqlarını tələb etməməyə doğru bir çağrış idi. Lakin
İmam Rza (ə) belə təhrif edilmiş zahidliyin əksinə çıxır və İslamda mövcud
olmayan
sufiliyin xalq iç
ərisində yayılmasına qarşı ciddi təbliğatlar aparırdı. O, hətta
geyimind
ə belə anti-sufizm yolunu tutmuşdur. Belə ki, qış aylarında belə, yundan
istifad
ə etməz, həsirinin üstündə oturar və pambıq paltarlara üstünlük verərdi. Çünki
sufil
ər əyinlərinə yun qaba paltar geyinməklə guya dünyada zahid həyat yaşadıqlarını
bildirirdil
ər. Həmçinin, İmam (ə) bəzən bahalı zər-zibalı paltarlar geyinər, ona irad
tutan v
ə “İmam gərək yoxsul və narahat paltar geyinsin” deyənlərə qarşı etirazını
bildir
ərək, onlara Həzrət Yusifi (ə) misal çəkərdi. Ona irad tutmuş məşhur sufilərin
birin
ə İmam (ə) belə cavab vermişdi: “Yusif (ə) bir peyğəmbər idi, amma qızıl
düym
əli astarlı ipək qumaş paltar geyinərdi. O, ali-Fironun mütəkkələrində oturar və
hökm ed
ərdi. İmamdan istənilən şey onun ədalətidir. O, danışanda doğru danışmalı,
hökm etdikd
ə ədalətli hökm etməli və vədə verdikdə əməl etməlidir”
1
Bu h
ədisdən də göründüyü kimi İmam (ə) təsəvvüf və zahidlikdə səhv anlaşılan
əmməllərə qarşı öz səsini qaldırmışdı. O, bəzən bunlarla kifayətlənməyib sufilərin
əleyhinə sərt sözlər də demişdir. Həmin sözlərdən aşağıdakıları qeyd etmək olar:
“H
ər kimin yanında sufilikdən söhbət düşsə və o, qəlbi
və dili ilə sufiliyi inkar
etm
əsə, bizdən deyil. Hər kəs inkar etsə, Peyğəmbərin hüzurunda cihad etmiş
kimidir”
“Heç kim riyak
arlıq, azğınlıq ya da axmaqlıqdan savayı bir səbəb
üzündən
t
əsəvvüfə üz tutmayıb”
2
7.13._8.İmam_Rzanın_(ə)_ehtiyacı_olanlara_əl_tutmansı'>7.13.
8.İmam Rzanın (ə) ehtiyacı olanlara əl tutmansı
İmam və ya xəlifə olan hər kəsə ehtiyac içində olub ehtiyacını ödəyə
bilm
əyənlərə əl tuması vacibdir. Lakin təəssüflər olsun ki, Abbasi xəlifələri yalnız öz
qohum-
əqrəbalarının və onlara qarşı yaltaqlıq edənlərin ehtiyaclarını ödəyir,
dig
ərlərinə əhəmiyyət vermirdilər. İmam Rza (ə) isə hər vaxt qarşısına çıxan hər bir
ehtiyaclı kimsəyə öz qüdrəti çərçivəsində maddi və mənəvi dəstəyini göstərirdi.
R
əvayət olunur ki, bir gün bir şəxs İmama (ə yaxınlaşıb deyir “Öz mürüvvətin
miqdarı qədər mənə maddi köməklik et” İmam (ə) buyurur: “Bunu bacarmaram”
H
əmin şəxs yenə deyir: “Mənim mürüvvətim miqdarında köməklik et” İmam (ə)
xidm
ətçisini çağırıb o kişiyə iki yüz dinar verməsini tapşırır
3
.
M
ənbələrin məlumatlarından da bəlli olur ki, İmam (ə o qədər təvazökar
olmuşdur ki, hətta süfrə başında xidmətçiləri ilə birlikdə oturarmış
4
.
1
Əllamə Əbul-Həsən Əlin bin İsa əl-Ərəbli, Kəşful-Ğimmə, c. II, səh. 310; İbn Səbbağ əl-Maliki, əl-Fusulul-
Muhimm
ə, səh. 254
2
Şeyx Abbas Qumi,
Səfinətul-Bihar, c. II, səh. 57, 58; Müqəddəs Ərdəbili, Hədiqətüş-Şiə, səh. 567
3
Muşiruddin ibn Şəhr Aşub, Mənaqibu-Ali Əbi Talib, c. IV, səh. 39
4
Əllamə Məhəmməd Bağır əl-Məclisi, Biharül-ənvar, c. 39, səh. 101
296
7.13.
9.İmam Rzanın (ə) əxlaqi islahatları
Abbasil
ər hakimiyyəti dövründə İslam əxlaqi demək olar ki, tənəzzül dövrünü
yaşayırdı. Xəlifələr də digər dövlət məmurları aşkarcasına içki, qumar, musiqi və s.
bu kimi
əxlaqa zidd əməllərlə məşğul olurdular. Onların İslam əxlaqına zidd olan
h
ərəkətlərindən aşağıdakıları qeyd etmək olar:
a
)Əyləncə, qumar və keflə məşğul olmaq
İslama görə xəlifə və ya dövlət məmuru olan hər bir kəs başını kef və əyləncəyə
deyil, yalnız xalqın xidmətinə qatmalıdır. Onlara İslam hec cürə icazə vermir ki,
xalqın malını öz şəxsi əyləncələrinə, bahalı geyimlərinə və səfərlərinə sərf etsinlər.
Ancaq t
əəssüflər olsun ki, İslam tarixini oxuduğumuz zaman Abbasi xəlifələrini
xalqın islahından çox qumar və əyləncə ilə məşğul olduğunu görürük. Bu xəlifələr
içind
ə Harun ər-Rəşid ilk olaraq şahmat, ox atma və xokkey yarışları təşkil edib
oynayan x
əlifə olmuşdur
1
. H
ətta bir gün o, at yarışında olarakən onun atı öndə
olduğundan şairə onun haqqında şeir yazmasını əşr etmişdir
2
.
O, gülüb
əylənmək üçün öz sarayı yaxınlığında İbn əbi Məryəm əl-Mədəni üçün
m
ənzil düzəltdirmişdir
3
.
b)
Ğina və cariyələrə düşkün olmaq
Abbasil
ər xəlifələrinin məşğul olduqları haram əməllərdən gina və cariyə
düşkünlüyü daha çox özünü göstərməkdədir. Xilafət ərazilərində əhalinin ağır
v
əziyyəti ilə maraqlanmayan xəlifələr əksinə əhalidən yığılan vergilər hesabına öz
saraylarında bəzən yüzlərlə cariyələr saxlayır, musiqiçilərə küllü
miqdarda hədiyyələr
edirdil
ər. Mənbələrə görə xəlifələr içində musiqiyə ən bağlı olan Harun ər-Rəşid
olmuşdur. O, musiqiyə çox düşkün olmuş, hətta müğənniləri təbəqələrə belə
bölmüşdür
4
. Onun üç sevimli müğənnisi barədə şeiri də vardır
5
.
İshaq bin İbrahim bin Meymun deyir: “Məmun qadınlara çox düşkün olan biri
idi v
ə cariyələr onun üçün səhərədək musiqi oxuyardılar
6
.
c
)Şərab içmək
İslam şəriətinin qadağan etdiyi ən haram və nurdar əməllərdən biri şərab, yəni
s
ərxoşedici içki içməkdir. Hətta onlar öz işlərinə bəraət qazandırmaq üçün bəzi
f
əqihləri bu haqda onların xeyrinə fətva verməyə belə təhrik etmiş, lakin bunu
bacarmamışlar. Abbasi xəlifələri içərisində şəraba düşkün və daim şərab içən kimi
Harun
ər-Rəşid tanınır
7
. Bundan başqa mənbələrdə xəlifə Əminin
və xəlifə Məmunun
M
əmunun şərab içməsi haqqında doğru məlumatlar da vardır
8
.
1
C
əlaluddin Süyuti, Tarixul-Xüləfa, səh. 237
2
Əbul Fərəc əl-İsfahani, Kitab əl-Əğani, Beyrut, 1995, c. IV, səh. 43
3
Əbu Cəfər Məhəmməd bin Cərir ət-Təbəri, Tarixül-üməm
vəl-müluk, c. 8, səh. 349; İbn Əsir əl-Cəzəri, əl-Kamil fit-
Tarix, c. VI, s
əh. 293, 294
4
C
əlaluddin Süyuti, Tarixul-Xüləfa, səh. 237
5
Bax:V
əfayatul-Vəfayat, c. IV, səh. 226; Əbul Fərəc əl-İsfahani, Kitab əl-Əğani, c. XVI, səh. 345
6
Şihabuddin əl-Maliki, əl-İqdul-Fərid, c. VIII, səh. 156
7
Bağır Şərif əl-Qürəşi, Həyatu İmam Rza, c. II, səh. 224
8
İbn Əsir əl-Cəzəri, əl-Kamil fit-Tarix, c. VI, səh. 295, 437; Cəlaluddin Süyuti, Tarixul-Xüləfa, səh. 260
297