Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
[423]
hədisləri tanımalarını, onların üzərində düşünmələrini, özəlliklə onları Quranla tutuşdurmalarını əngəlləyirdi. Halbuki Quran dinin dayandığı bir təməldir. Necə ki, Peyğəmbər (s) də səhih bir rəvayətdə bildirdiyi kimi onlara bunu tövsiyə etdi: “Yaxın bir zamanda mənim adıma danışanlar çoxalacaq” və s. Beləcə,müsəlmanlar arasında Allahın sfətləri, isimləri və felləri ilə əlaqədar uydurma hədislərin yayılması fürsəti yarandı. Peyğəmbərləri alçaldacaq fikirlər onlara nisbət verildi. Yaradılış və mövcudluqla əlaqəli əsilsiz xurafatlar uyduruldu. Keçmiş millətlərə aid hekayələr hər yerdə axtarıldı. Quranın təhrif olunmasına aid hədislər uyduruldu. Bu baxımdan Tövrat və İncilin ehtiva etdiklərinə hardasa Quran məruz qaldı. Belə olduğu halda ilk olaraq uyğunluq baxımından Quranla sünnə arasında bir ayrılma baş verdi. Forma Qurana aid edilərkən, əməldə hədis əsas götürüldü. Çox keçmədən Quran əməl bazasında tərk edildi. Hədisin Quranla zidd gəlməsi dövrü sözdə rədd edilsə də, bu gün hələ də davam etməkdədir... 3.Peyğəmbərdən (s)
sonra xilafətlə əlaqəli olaraq
yaşanan problemlərmüsəlmanların əksəriyyətinin Peyğəmbərin (s) əhli-beyti (ə) haqqında fərqli görüşlərinə sahib olmalarına yol açdı. Bir qism müsəlmanlar onlara möhkəm sarıldı, onlara yönəldilər. Digər bir qism Əhli-beyti (ə) görməməzliyə vurdu, onları və Qurani bilgilər bazasındakı seçkin sözlərini mənimsəmədilər. Bəziləri onlara nifrət edib, onları söyməyi şüar etdi. Halbuki Peyğəmbər (s) heç bir müsəlmanın səhhətindən və sənədindən şübhə etməyəcəyi bir hədisdə əhli-beytini (ə) tövsiyə etmiş, onlardan öyrənmələrini, onlara bir şey öyrətməyə qalxmamalarını, onların Allahın kitabını başqalarından daha yaxşı bildiklərini vurğulamışdı. Həzrət Peyğəmbər (s) Əhli-beytin (ə) Quranı təfsir edərkən yanlışlığa yol vermədiklərini, onu anlamada yanılmadıqlarını da dilə gətirmişdi. Buna misal “Səqəleyn” hədisidir... Xəlifələr zamanında hədis elminin gördüyü etibari, sayğınlığı, məşhurluğu bunun yanında xalqın hədis öyrənmə xüsusundakı həvəsini, istəklərini, bir də Əlidən (ə), Həsəndən (ə) və Hüseyndən (ə), özəlliklə təfsir mövzusunda edilən rəvayətləri göz önünə gətirdikdə çaşmamağımız mümkün deyildir. Örnək səhabələr həzrət Əlidən (ə) qeyd etməyə layiq hədis rəvayət etməmişlər. Tabeunların isə Quranın mövzuları ilə əlaqədar olaraq onlardan nəql etdikləri rəvayətlərin sayıyüzü keçməz. Həzrət Həsəndən (ə) nəql edilən rəvayətlərin sayı on belə deyildir. Həzrət Hüseyndən (ə) nəql olunan rəvayətlər o qədər azdır ki, burada danışmağa belə dəyməz. Halbuki bəziləri sırf sünni kanalı ilə gələn hədislərin təfsirlə əlaqəli olanlarının yetmiş min olduğu bildirilir. 1502 Eyni hal fiqh ilə də əlaqəlidir. Bəzi tədqiqatçılar Hüseyndən (ə) rəvayət edilən fiqhlə əlaqəli iki hədisin olduğunu deyirlər... Həzrət Əlinin (ə) sözlərini görməməzliyə vurmaq, hədislərini inkar etmək xüsusu o yerə çatmışdı ki, şərhlər istəyən gözqamaşdırıcı xütbələrindən və dərin
1502
Süyuti, əl-İtqan [424]
mənaya sahib olan sözlərindən ibarət “Nəhcül-bəlağə”nin onun sözü olmasını da inkar etdilər. Buna baxmayaraq Ziyad bin Əbihin “əl-Xütbətül-bətra”sını və Yezidin şərabı tərifləyən şerlərini tərəddüdsüz alıb rəvayət etdilər. İki kişinin bu mövzuda ixtilaf etdiyini görməzsiniz. Təəssüflər olsun ki, atalarının, oğullarının və sair əhli-beyt (ə) imamlarının hədisləri də kənar müdaxilələrdən qurtara bilmədi, Peyğəmbər (s) hədisləri kimi onların sözlərinin arasına uydurma sözlər, pis niyyətli qatqılar daxil edildi. Adı keçən hər iki İmam (ə) bu məqamlara açıqca diqqət çəkmişlər və Müğirə bin Səd, İbn Əbu Hatib və digər uydurmaçıların adlarını vermişlər. Əhli-beyt (ə) imamları həm özlərindən, həm də Peyğəmbərdən (s) rəvayət edilən bir çox hədisləri rədd etmişlər və əshabına, tərəfdarlarına onlardan nəql olunan rəvayətləri Quranla tutuşdurmalarını, Quranla düz gəlməyəni tərk etmələrini əmr etmişlər. Nə var ki,-çox az müstəsna-şiələr bu oyandırıcı sözləri diqqətə almamış, xüsusən fiqhin xaricindəki xüsuslarda bu doğru şeyləri praktiki olaraq həyata keçirməmişlər. Sünnilər Peyğəmbərin (s) hədisləri mövzusunda necə duyğusuz və laqeyd davranmışlarsa, onlar da əhli-beyt (ə) hədisləri xüsusunda bənzəri bir duyğusuzluq, laqeydlik içərisində olmuşlar... ...Bu ölçüsüzlüyün digər örnəyi bəzi şiələrin “Quranın açıq anlamına müxalif olsa belə, hədis Quranı təfsir edər” demələridir. Bu, bəzi sünni qrupların “Hədis kitabı nəsx edər” demələrinin şiə dünyasındakı yamsılamasından başqa bir şey deyildir...” 1503
Mövzumuza aid problemləri çox böyük məna və məntiqi dəlillər əsasında şərh edən Təbətəbai hədis uydurmanın, hədislərin yazılmasının qadağan olunmasının İslama nə qədər də ağır ziyan və zərər verməsini təəssüf hissi ilə qeyd etmişdir. Müəllifin bu mülahizələrindən belə məlum olur ki, hədis uydurmanın başlıca səbəbi hədislərin yazılmasının qadağan olması olmuşdur və bunun da İslama aşağıdakı zərər və ziyanları olmuşdur. Bunu biz belə sıralaya bilərik: 1. Ərəb-cahiliyyə mədəniyyətinin yenidən baş qaldırması. 2. Nəbəvi tərbiyənin arxa plana keçməsi. Təkəbbürçülük və qəbiləbazlığın yenidən baş qaldırması. 3. İslam ümmətinin ikiyə-ərəblər və məvalilər- parçalanması. 4. Peyğəmbərin (s) minbərində oturan xəlifələrin krallar və imperatorlara məxsus dəbdəbələri. 5. Yəhudi və xristian ideologiyasınınİslam təlimlərinə qarışması. 6. Hədislərin və Quranın mənasınadək varan incəliklərin təhrif olması. 7. Əhli-beyti (ə) tərk edibsəhabələrin əsas tutlması. 8. Quranla hədisin bəzən qarşı-qarşıyan qoyulması. 9. Xilafət kürsüsünün şərabxorlara, pozğunlara verilməsinə dini donun geyindirilməsi. 10. Etiqadi mənbələrin ortalığa çıxması və s.
1503
Təfsirül-mizan, c. V, səh. 416-422 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|