Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 7.4.ZƏİF HƏDİSİN BİLİNMƏSİ
[419]
Bu əsərin müəllifi məşhur şiə alimi Şeyx Məhəmməd Tağı ət-Tusturi olmuşdur. 13. Ətil-mərfua anil-axbariş-şəni ətil-mövzua. Bu əsər Əli bin Məhəmməd bin Əli əl-Hicazi İbn Arraqə (öl. 963 h. / 1556 m.) məxsusdur.
Bu əsəri isə Məhəmməd bin Tahir bin Əli əs-Siddiqi Fəttani (öl. 986 h. / 1578 m.) yazmışdı. 15.
Mövzuat Bu əsər Əli bin Sültam Məhəmməd əl-Hərəvi Əli əl-Qariyə (öl. 1014 h. / 1605 m.) məxsusdur. 1497
Burada qeyd edilən və həmçinin qeyd edilməyən əsərlər hədis ədabiyyatı tarixində adı çəkilən mövzu haqqında ən yaxşı əsərlərdən olmasına baxmayaraq, bəzən həmin əsərlərdə müəlliflər öz şəxsi ictihadlarına əsaslanıb bəzi səhih hədisləri də uydurma adlandırmışlar. Əlbəttə bu yolverilməz olsa da, həmin əsərlərdə biz buna rast gəlirik. Bəzi səhih və ya həsən hədisləri də öz şəxsi rəyi əsasında zəif hədis adlandıranlar içərisində İbn Teymiyyəni və onun tələbəsi İbn Qəyyim əl-Cövziyyəni qeyd etmək olar. Bəzən bu və ya digər müəlliflər hədisi müdafiyə edirmiş kimi öz həvavu-həvəsinə və tutduğu ifrat görüş və təəssübkeşliyinə görə mötəbər rəvayətləri də uydurma adlandırmışlar. Müasir hədis tədqiqatçılarından olan Talat Koçyigit yazır: “Movzu hədislərinİslam dini yönündən səbəb ola biləcəyi zərərlər çox böyük olduğu üçün hədis alimləri digər hədislər qədər bunlar üzərində də duraraq isnadlarıyla birlikdə hamısını müstəqil kitablar halında bir araya gətirməyə çalışmışlar. Bu kitabların ən məşhuru Əbülfərəc Əbdürrəhman İbn əl-Cövzinin (öl. 597) “Kitabül-mövzuat”ıdır. Bu kitabın ehtiva etdiyi hədislərin çoxu əl-Cüzikaninin “Kitabül-əbatil”indən alınmışdır.Ancaq əl-Cüzikani sünnətə müxalif bütün hədislər haqqında mövzu (uydurma) hökmünü verdiyi üçün İbn Cövzi də onun təsiri altında qalaraq bir çox həsən, hətta səhih mərtəbəsində olan hədisləri mövzuaat arasında zikr etmək xətasına düşmüşdü. İbn Həcərin ifadəsinə görə Müslimin “Səhih”ində yer alan bir hədisin İbn Cövzi tərəfindən mövzu olaraq vəsf edilməsi, onun böyük bir qəflətidir.” 1498
Zəif hədislərin hamısının uydurma olduğuna alimlər icazə verməmişlər. Çünki zəif hədis mövzu hədisdən fərqlənməkdədir. Belə ki, mövzu hədis zəif hədis deyə başa düşülən hədislərin ən aşağı dərəcəsidir. Halbuki zəif hədisə əməl etmənin bəzi məqamlarda caiz olması bütün məzhəblərdə qeyd olunmuşdur. Diqqəti bu istiqamətə yönəldən Cəfər Sübhani yazır: “Əgər isnadı zəif olan bir hədis görsən, gərək deyəsən: bu hədis sənəd və ya mətn baxımından zəifdir. Sənin belə hədisə “mövzu” deməyinə, heç bir surətdə icazə verilmir. Mütləq zəif ilə uydurma hədisin arasında açıq-aşkar fərq vardır. Uydurma hədisi zəif hədisin əksinə nəql etmək caiz deyildir. Həqiqətən
1497 Cəfər Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 122-123, Geniş məlumat üçün bax: Y. Kandemir, Mövzu hədislər, səh. 138-168, T. Koçyigit, Hədis istilahları, səh. 234-236 1498
Hədis istilahları, səh. 234, İbn Həcər, əl-Qəvlül-müsəddəd fiz-zəbbi anil-müsnəd, səh. 31 [420]
də zəif hədislər bəzən səhih hədisləri başa düşmək üçün əlamət olurlar... Həmçinin onlar yerinə görə digər faydalar da daşımaqdadırlar.” 1499
İslam dinində hədis çox mühüm əhəmiyyət daşıdığından və Qurandan sonra dinin ikinci əsas qaynağı olduğundan hər bir hədismüsəlman alimləri tərəfindən incələnmişdir. Hədisşünaslar müxtəlif metodlar vasitəsiylə zəif hədisləri seçmiş və onların digər səhih və ya bu kimi mötəbər olan hədislər arasına girməsinə imkan verməmişlər. Onlar uydurma hədislərdə olan əlamətləri kəşf edərək onların vasitəsiylə mövzu hədisləri digərlərindən fərqləndirmişlər. Mövzuat ədəbiyyatının məşhur nümayəndələrindən olan İbn Qəyyim əl-Cövziyyə demişdir: “Əgər bir hədisi ağıla və ya sağlam olaraq bilinən hədislərə və yaxud İslamın əsaslarına zidd tapsan, onun uydurma olduğunu bilməlisən deyən kimsənin sözü nə qədər isbatlıdır.” 1500
tanıyırlar:
Hədis uyduranların etrafı. Mövzu hədisi tanımaq üçün, ən isbatlı və doğru yol budur. Çünki hədis uyduran şəxs, bilavasitə hədis uydurduğunu söyləyərsə, hədisin üzərində heç bir araşdırma aparılmır və uydurucunun sözü əsas götürülür.
Şübhəsiz ki, əgər bir hədis Qurana və səhih hədisə qarşı müxalif olarsa, o uydurma hədis adlanır.
Ağıla müxalif olması. Quran və səhih hədislər insan ağlının onun həyatında çox mühüm rol oynadığını vurğulamış və hətta ağılı olmayanlara heç bir dini məsuliyyət tapşırmamaışdı. Bu baxımdan ağıla uyğun gəlməyən hədis və ya hər bir şey uydurma hesab edilmişdir. Bunun bariz misalı aşağıdakı hədisdəözünü göstərməkdədir: “Nuhun gəmisi Kəbəni yeddi dəfə təvaf etdi və Məqamın arxasında iki rükət namaz qıldı.” Bu hədis ağıla uyğun olmadığından “mövzu” adlanmışdı. Həmçinin buna misal, “Allah atı yaratmış, sonra onu qaçırtmış, at tərləyəndən sonra, ondan da özünü yaratmışdı.”
Hədis alimləri şəxsin öz məzhəbinə ifrat dərəcədə bağlanıb digər məzhəblərin əleyhinə hədis uydurmanı hədis uydurmağın səbəblərindən bilmişlər. Buna misal aşağıdakı hədis göstərilir: “Ümmətimdən Məhəmməd bin İdris (əş-Şafei) adında biri çıxacaq ki, bu adam ümmətimə iblisdən daha zərərli olacaq.”
1499 Cəfər Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 124 1500 Süyuti, Tədribür-ravi, c. I Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|