Qarabağda həlak olmuş şə
Yüklə 5,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Чиркии
ilqar Məmmədov duran orqanların onlara tabe olan orqanlar üzərində nəzarəti həyata keçirməklə), həm də xüsusi səlahiyyətli orqanların onların tabeçiliyində olmayan və ya onlardan asılı olmayan orqanlar üzərində nəzarətin həyata keçirilməsində ifadə olunur. Ümumimiyyətlə, qanunçuluğun təmin edilməsi məqsədi ilə həyata keçirilən dövlət nəzarətinin iki əsas növünü fərqləndirmək olar. Onlardan biri məhkəmə nəzarəti, digəri isə inzibati nəzarətdir. Məhkəmə nəzarəti məhkəmə orqanları tərəfindən həyata keçirilən hüquq mühafizəetmə fəaliyyəti ilə reallaşır. Məhkəmə nəzarəti sahəsində konstitusiya nəzarətinin xüsusi yeri var. inzibati nəzarətin həyata keçirilməsində isə müxtəlif dövlət strukturları, o cümlədən, gömrük, maliyyə, vergi, ekoioji, sanitar- epidemioloji və s. nəzarətlə bağlı ixtisaslaşmış qurumlar iştirak edir. Bu növ nəzarət həyata keçirilərkən müxtəlif inzibati məcburiyyət və inzibati məsuliyyət tədbirlərindən istifadə olunur. İnzibati məsuliyyət tədbirləri inzibati hüquqpozmalarına yol verildiyi halda tətbiq olunur. Bəzən geniş səlahiyyətli xüsusi dövlət nəzarəti orqanları da yaradılır. Rusiya Federasiyasında prokuror nəzarətini həyata keçirən prokurorluq orqanlarını buna misal göstərə bilərik. Qanunların həyata keçirilməsi üzərində dövlət nəzarətinin spesifikliyi ondan ibarətdir ki, nəzarəti həyata keçirən orqan müvafiq obyektin operativ-təsərrüfat və ya digər peşə fəaliyyətinə bilavasitə müdaxilə etmir, onun fəaliyyətində qanunçuluğun səviyyəsini yoxlayır, faktları müəyyənləşdirir və öz qərarlarında həmin faktlara qiymət verir. Buna əsas olduqda isə müvafiq qaydada məsuliyyət məsələsinin həll edilməsi təşəbbüsünü həyata keçirir. Dövlət və hüquq nəzəriyyəsində dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsi formalarının təsnifləşdirilməsi üçün geniş istifadə olunan başqa bir kriteriya isə dövlət orqanlarının xarici əlamətlərinə görə eyni növdən olan fəaliyyəti ilə bağlıdır. M.İ.Baytin yazır ki, bu təsnifləşdirmə dövlətin öz funksiyalarını necə həyata 378 Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi keçirməsini, öz vəzifələrini və funksiyalarını həyata keçirərkən hüquqdan necə istifadə etməsini açıqlamağa xidmət edirJ Həmin təsnifləşdirmədə dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsinin hüquqi və təşkilati (faktiki) formaları fərqləndirilir. Bir çox hallarda təşkilati formalara qeyri-hüquqi formalar da deyilir. Lakin bu, onları bir-birinə qarşı qoymaq, bir-birindən ayırmaq kimi başa düşülməməlidir. Belə ki, dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsinin hüquqi formaları həm də təşkilati formada olur. Lakin təşkilati formalardan elələri var ki, onlar bilavasitə hüquqi əhəmiyyət kəsb etmir. V.E.Çirkin qeyri-hüquqi formalardan danışarkən yazır ki, onlara dövlət orqanlarında və vəzifəli şəxslər tərəfindən həyata keçirilən gündəlik təşkilati, cari operativ işlər, iqtisadiyyatın və mədəniyyətin inkişaf etdirilməsi ilə bağlı proqramların işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi, təbii fəlakətin doğurduğu nəticələrin aradan qaldırılması üçün ekstern tədbirlərin görülməsi və s. bu kimi fəaliyyət növləri aiddir.2 Dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsi formalarından bir qisminin qeyri-hüquqi formalar kimi izah edilməsi onların hüquqazidd olması mənasını vermir. Həmin yanaşmaya görə, dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsinin hüquqi formalarına hüquqyaradıcılığı və hüquq tətbiqetmə fəaliyyəti aiddir. Beləliklə, dövlətin hüquqyaradıcı fəaliyyəti, yəni normativ aktların işlənib hazırlanması və qəbul olunması, dərc edilməsi, hüquq normalarının dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsi dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsinin bir forması kimi qəbul edilir. Hüquqyaradıcı fəaliyyətin nüvəsi, əsas tərkib hissəsi dövlətin qanunvericilik fəaliyyətindən ibarətdir. Dövlət orqanlarının hüquq tətbiqetmə aktlarının qəbul edilməsi yolu ilə normativ hüquqi aktların realizə olunması istiqamə- ’ Общая теория государства и права. Академический . 8. 351.
В.Е. Современное государство. 8. 208. 379 курс. Том ilqar Məmmədov tindəki hüquq tətbiqetmə fəaliyyəti iki növə bölünür. Onlardan biri operativ-icra fəaliyyəti, ikincisi isə hüquq mühafizəetmə fəaliyyətidir. Dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsinin faktiki və ya təşkilati formaları bilavasitə hüquqi nəticə doğurmayan təşkilati xarakterli fəaliyyətdə öz əksini tapır. Dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsi baxımından bu cür fəaliyyətin mühüm əhəmiyyəti var və həmin formalar hüquqi nəticələr doğurmasa da, hüquqi cəhətdən tənzimlənən sahədən kənara çıxmır, qanunçu- luğa riayət olunmaqla həyata keçirilir. Dövlət və hüquq nəzəriyyəsində dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsinin aşağıdakı təşkilati formalarından bəhs olunur: 1)
2)
təşkilati-təsərrüfat fəaliyyət forması; 3)
təşkilati-ideoloji fəaliyyət forması. Təşkilati-reqlamentləşdirici fəaliyyət dövlət mexanizminin tərkib hissələrinin fəaliyyət göstərə bilməsi üçün texniki-təşkilati təminatın yaradılması, o cümlədən, bu və ya digər konkret-siyasi məsələlərin həlli ilə bağlı operativ-təşkilati işlərin həyata keçirilməsində ifadə olunur. Təşkilati-təsərrüfat fəaliyyəti dövlətin müxtəlif funksiyalarının həyata keçirilməsinin maddi təminatını yaratmaq məqsədinə xidmət edən operativ-texniki, cari təsərrüfat işlərinin görülməsi ilə bağlı olan fəaliyyətdir. Təşkilati-ideoloji fəaliyyət isə dövlətin funksiyalarının reallaşması üçün mütəmadi olaraq operativ-izahedici, tərbiyəedici, maarifləndirici və informasiya təminatı ilə bağlı fəaliyyətin həyata keçirilməsi yolu ilə reallaşan fəaliyyətdir. Dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsi formaları kimi metodları da müxtəlifdir. Həmin metodlar dövlətin funksiyalarına görə də bir-birindən fərqlənir. Məsələn, müdafiə funksiyasını həyata keçirmək üçün dövlət, əsasən, inandırma və məcburetmə metodlarından istifadə edir. İqtisadi funksiyanı həyata keçirərkən isə başqa metodlara, yəni investisiya qoyma, proqnozlaşdırma,
Yüklə 5,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|