Qarshi davlat universiteti

Motivatsiya – inson hulq – atvori, uning bog‘lanishi va faolligini tushuntirib beruvchi psixologik sabablar majmuini bildiradi.
Mentalitet – individ yoki ijtimoiy guruxning millatning о‘ziga xos tafakkur tarzi, voqelikni ma’lum bir tarzda tushunishi va va birlikda xarakat qilishga tayyorligi va moyilligi.
Motiv – shaxsdagi u yoki bu xulq – atvorga nisbatan turgan moyillik.
Mardlik – о‘zini puxta bilish dadillik, qatiatlik, chidam va toqat paytlarida namoyon bо‘ladigan kuchli iroda.
Nutq – ovoz berilgan til, u yoki bu til belgilarini anglatuvchi ovoz signallarining inson tomonidan qо‘llaniladigan tizimidir.
Ong – hayvonlar psixikasidan farqli ravishda butun inson psixikasini ifodalashda foydalaniladigan termin. Inson psixikasi (ong) belgililik (ong «hujayrasi» belgilarning murakkab tizimini hosil qiladi), qurollilik (istagan ong birligi predmetlar dunyosini aks ettirish vositasi sifatida foydalaniladi), predmetlilik (tashqi dunyo elementlari bilan mutanosibligi va qat’iy uyushganlik (belgilar va qurollar tizimi kо‘plab о‘zaro mutanosib kategoriyalarni vujudga keltiradi) xususiyatlari bilan xarakterlanadi.
Ongsizlik anglab bо‘lmaydigan – aniq, ravshan anglash nazorati uchun predmet bо‘la olmaydigan kо‘plab psixik hodisalar tо‘plami. Ongda har bir daqiqada bir vaqtning о‘zida cheklangan miqdordagi tasavvurlar bо‘lishi mumkin (о‘rtacha taxmin qilishlaricha 7+2). Bunda ushbu damdagi anglanmagan tasavvurlarni biz aniq ong zonasiga oson «chaqirishimiz» mumkin («hohlaganing uchun eslading»), lekin juda kо‘plab psixik boshqarib turuvchilar (regulyatorlar) shunday ishlaydiki, bunda inson na faqat о‘z-о‘ziga hisob bermasligi mumkin, balki buni u hattoki hohlagan taqdirda ham uni qila olmaydi. Masalan, soatning aylana shakldagi siferblatini idrok qilayotganda bizning kо‘z qobig‘imizda aylana emas, balki ellips (agar soatga yondan qarasak) hosil bо‘lishi mumkin, biroq soat qanday holda tursa ham biz siferblatni «aylana» sifatida idrok qilamiz. Na faqat subyekt idroki tomonidan anglana olmaydigan, balki psixologiyada yangi shug‘ullanayotgan kishi uchun ham tushunarsiz bо‘lgan bu geometrik ma’nodagi hol psixika mexanizmlari tufayli rо‘y beradi (qarang: doimiylik idrok xossasi sifatida) hissiyotlarning ba’zi qismlari («yaxshi», «madaniyatlilik» bilan sig‘isha olmaydiganlarini) ongdan siqib chiqariladi, lekin Z.Freyd ta’limotiga kо‘ra, ular hatti-harakatni sezilarli holda boshqarishda davom etaveradi va hattoki ichki ziddiyatlarga va asab kasallariklarini ham keltirib chiqaradi. Psixoanalizning (bu termin freydizm tomonidan mustahkam о‘rnashib qolgan, shuning uchun har qanday psixika tahlilini (analizini) psixoanaliz deb atamaslik kerak) psixoterapevtik amaliyoti shunga asoslanganki, siqib chiqarilgan hissiyotlarni topib anglash predmetiga aylantirish lozim. Bu psixoanalitikdan juda katta va о‘tkir mahoratni talab qiladi (о‘zini shunday deb hisolaydiganning kо‘pchiligi, afsuski, nafaqa bu borada malakasiz, balki manfaatparast hamdir).
Orzular – insonning kelajak tо‘g‘risidagi, xayoliga kelgan va u uchun muhimroq ehtiyojlar va qiziqishlarni rо‘yobga chiqarish borasidagi rejalaridir.
Optatsiya –(lotincha sо‘z – ortatio – xoxish, tanlov) tanlov bosqichi. Odam tomonidan professional taraqqiyotning bosqichi tanlanishidir deb e’tirof etiladi. 11-12 yoshlar, 14-18 yosh davrlarni о‘z ichiga oladi.