Qaydaları haqqında Əsasnamə"nin təsdiq edilməsi barədə azərbaycan respublikasi naziRLƏr kabinetiNİn qərari "
Yüklə 197,26 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6.7.1. Radioaktiv çirklənmənin monitorinqi
yaşayan vəhşi heyvanlar, quşlar və balıqların yayılmasının, sayının, fiziki vəziyyətinin, onların yaşayış mühitinin strukturunun, keyfiyyətinin müntəzəm müşahidəsi, qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılması, eləcə də onların mühafizəsi və səmərəli istifadə olunması sahəsində tövsiyələrin işlənib hazırlanması daxildir. [2]
Heyvanat aləmi obyektlərinin monitorinqinə aşağıdakılar daxildir: heyvanat aləminin yaşayış mühitinin, miqrasiya yollarının, qışlama yerlərinin, nəsilartırma və çoxalma yerlərində müşahidələrin aparılması (mövsüm üzrə); nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan vəhşi heyvan növlərinin yayıldığı ayrı-ayrı ərazilərin, çoxalma yerlərinin ekoloji vəziyyətinin öyrənilməsi (mövsüm üzrə); heyvanat aləminin say hesabatının aparılması (məməlilərin yaz və payız, quşların isə payız və qış say hesabatlarının aparılması); təsərrüfat obyektlərinin tikintisindən, istismarından, habelə heyvanat aləminin yaşayış mühitinə zərərli təsir göstərə bilən fəaliyyət növlərinin heyvanat aləminə təsirinin öyrənilməsi (il ərzində); su obyektlərində balıqların yayılma areallarının vəziyyəti; su obyektlərində balıqçılıq rayonları və onların yerlərinin dəyişməsi; balıq, vəhşi heyvan və quşların ovlanmasının intensivliyi; nəsli kəsilməkdə olan balıq, vəhşi heyvan və quşların sayının kvotalar üzrə tənzimlənməsi.
Atmosfer yağıntıları (yağış, qar) vasitəsilə respublika ərazisinə gətirilən çirkləndirici maddələrin tərkibinin öyrənilməsi, onların ətraf mühitə mənfi təsirinin qiymətləndirilməsi və yağıntıların monitorinqinə daxildir. Bu məqsədlə aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilir: ölkə ərazisində yağış sularının fon tərkibi üzərində sistematik müşahidələr təşkil olunur və aparılır; respublikanın davamlı qar örtüyü olan yüksək dağlıq ərazilərində qarın kimyəvi tərkibi üzərində müşahidələr aparılır; yağış sularının fon tərkibi üzrə müşahidələr iri sənaye şəhərlərindən 100 km aralı yerləşən meteoroloji məntəqələrdə təşkil olunur. Aparılan müşahidələr zamanı kimyəvi analiz üçün yağış suyu nümunələri ay ərzində yığılır. İri sənaye şəhərləri və müəssisələrinin tullantılarının yağıntıların tərkibinə təsirinin öyrənilməsi məqsədilə müşahidələr onların yaxınlığındakı meteoroloji məntəqələrdə yerləşdirilir. Bu məntəqələrdə kimyəvi analiz üçün yağış suyu nümunələri leysan yağıntıları zamanı 1-3 saat ərzində, digər vaxtlarda isə həftə və dekada (10 gün) ərzində yığılır. Yağıntı nümunələrinin yığılması zamanı meteoroloji parametrlər üzrə də müşahidələr aparılır. Qar örtüyünün fon tərkibi üzrə müşahidələr davamlı qar örtüyü olan yüksək dağlıq ərazilərdə hidrometeoroloji şəbəkənin qarölçmə marşrutlarında təşkil olunur.
Müşahidə məntəqələri iri sənaye şəhərlərindən 100 km və ondan çox aralı ərazilərdə yerləşdirilir. Kimyəvi analiz üçün qar nümunələri ildə bir dəfə dayanıqlı qar örtüyü zamanı (fervral və mart aylarında) götürülür. Aparılan müşahidələrin nəticələrinin əsasında ölkə ərazisinə atmosfer yağıntıları ilə düşən kimyəvi maddələrin miqdarı hesablanır, onların ətraf mühitə təsiri qiymətləndirilir və bu təsirin qarşısını almaq üçün müvafiq tövsiyələr hazırlanır.
Radioktivliyin monitorinqi - kosmik şüalanmaların və təbii radionuklidlərin torpaqda, suda, havada, biosferin digər elementlərində, qida maddələrində, habelə insan orqanizmində yaratdığı təbii şüalanma dozasının monitorinqidir. 6.7.1. Radioaktiv çirklənmənin monitorinqi - ətraf mühitdə, fəaliyyətləri ətraf mühitin radioaktiv çirklənməsinə, məhsullarında və tullantılarında radionuklidlərin toplanmasına səbəb ola bilən müəssisələrdə, təbii mühit komponentləri və insanın yaşayış mühitinə radioaktiv çirklənmənin müəyyənləşdirilib qarşısını almaq məqsədilə sistematik və xüsusi məqsədli rejimlərdə radioaktiv çirklənmə mənbələrinin qeydiyyatı yolu ilə aparılır. Müəssisələrdə radioaktiv çirklənmənin monitorinqi istehsalat monitorinqi çərçivəsində müəssisənin özü tərəfindən aparılır, nəticələri aylar üzrə göstərilməklə ildə bir dəfə Fövqəladə Hallar Nazirliyinə və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinə verilir. Radiasiya mənbələrinin qeydiyyatı respublika ərazisində fəaliyyət göstərən müəssisə və təşkilatlarda mövcud olan radiasiya mənbələrinin, radiasiya mənbəli cihaz və avadanlıqların inventarlaşdırma aktının ildə bir dəfə yanvar ayının 25- dək Fövqəladə Hallar Nazirliyinə və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinə təqdim olunması yolu ilə aparılır. [3]
Ətraf mühitin (su, torpaq, hava) radioaktiv çirklənməsinin sistematik müşahidələri aşağıdakı kimi aparılır: γ-şüalanmanın ekspozisiya dozasının gücünün ölçülməsi - fon müşahidələri - gündə 3 dəfə (saat 9.00, 15.00, 18.00-də) əhalinin radiasiya təhlükəsindən mühafizəsi və əvvəlcədən xəbərdar edilməsi məqsədilə respublikanın yaşayış məntəqələrində aparılır. Gündəlik müşahidələrin nəticələri əsasında aylıq və illik göstəricilərin tendensiyaları müəyyənləşdirilir; ətraf mühitdə, əsasən su hövzələrində, atmosfer havasında və yağıntılarında, torpaqlarda ümumi β-radioaktivliyin təyin edilməsi. Havanın β-radioaktivliyinin təyin edilməsi gündəlik saat 7.30-13.30 və 19.30-1.30 intervallarında ilin bütün fəsillərində temperaturdan asılı olmayaraq aparılır. Suların radioaktivliyinin monitorinqi hidroloji rejimlərindən asılı olaraq müxtəlif su obyektlərində müxtəlif qaydada aparılır: çaylarda su mümünələri yayda-suyun minimal sərfində - 1 dəfə, payızda - 1 dəfə, qışda - 1 dəfə, yazda - maksimal su sərfində - 3 dəfə aparılır. Yüklə 197,26 Kb. Dostları ilə paylaş:
|