QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

 

399

butulkası (orta hesabla günaşırı bir butulka) düşür.  

Alkoqolun qəbul edilməsinə görə Rusiya tanınmış lider olan Fransanı ötərək, dünyada birinci yeri tutur. 

1960-cı ildən sonra Fransada alkoqol içkilərdən istifadə  tədricən azaldıldı. Rusiyanın alkoqol içkilər üzrə 

Fransanı ötməsi, aşağı keyfiyyətli içkilər, arağın  şərabdan üstünlüyü hesabına olur, həm də ruslar içkini bir 

oturuma, yüksək doza ilə, fransızlara nisbətən keyfiyyətsiz və az «qəlyanaltı» ilə qəbul edirlər.  

 

 

Şəkil 24.1. 

 

Alkoqolda «qalib» çıxmaq hiss olunmadan keçdi, lakin bu «qaliblik» rus millətinə baha başa gəldi. 

Məsələn, son onilliklərdə alkoqola qarşı kompaniyaya qədər insan ömrünün uzunluğu kişilər üçün 62 yaş (1984-

cü il – 61,7 yaş) idi. Alkoqol kompaniyası dövründə alkoqoldan az istifadə edilməsi ilə əlaqədar ölkədə əhalini 

(xüsusən kişiləri) sağlamlaşdıraraq ömrün artmasına səbəb oldu. Belə ki, 1987-ci ildə ömrün uzunluğu 64,9 yaş, 

yəni 3,2 il yüksəldi. Lakin bu müvəffəqiyyət uzun sürmədi. Rusiyada 1987-ci ildə spirtli içkilərin yenidən 

çoxalması ilə əlaqədar 1988-ci ildə əhalinin ölüm faizi yüksəldi.  

1992-ci ildə alkoqolun qəbulu xeyli çoxaldığı üçün ömrün uzunluğu kəskin aşağı düşdü. Bir il ərzində 

kişilərin ömrü 1,5 il, qadınlarınkı isə 0,5 il azaldı. 1992-ci ildə Rusiyada kişilərin ömrünün uzunluğu 62 yaş, 

qadınlarınkı isə 74 yaş  təşkil etdi, bu isə Avropa birliyi ölkələri ilə müqayisədə uyğun olaraq 11 və 6 yaş 

aşağıdır. Bu göstəricilər 1993-cü ildə kişilər üçün 59, qadınlar üçün isə 72 yaş oldu.  

Əlbəttə, rusların ölüm dərəcəsinin xoşagəlməz vəziyyəti sosial-iqtisadi krizis və cinayətin çoxalması ilə də 

bağlıdır. Lakin 24.1 şəkildə verilən rəqəmlər göstərir ki, ömrün uzanmasına  ən çox alkoqoldan istifadənin 

qarşısıalınmaz yüksəlməsi zərbə vurur. 

---

 

400

ƏDƏBİYYAT 

 

Azərbaycan dilində 

Aslanov H.Q. Meliorasiya torpaqşünaslığı. Bakı – «Elm» 1999, 346 s. 

Azərbaycan Respublikasının Milli İqlim Proqramı. Azərb. Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər 

Nazirliyi. Bakı, 2002. 

Azərbaycan Respublikasının  Ətraf mühitə dair qanunvericilik toplusu. Azərbaycan Respublikası Ekolo-

giya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi. 2002. 1-ci icild 404 səh; 2-ci icild 424 səh. 

Azərbaycan Respublikasının  Ekoloji cəhətdən dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli proqramı. 

Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi. Bakı, 2002. 

Babazadə V.M., Əliyev F.Ş. Azərbaycanda fəlakət törədən təbii proseslər və onların monitorinqi. BDU-

nun xəbərləri. Bakı, 2001, № 2. 

Babaxanov N.A., Paşayev N.Ə. Təbii fəlakətlərin iqtisadi və sosial-coğrafi öyrənilməsi. Bakı, 2004, 194 s. 

Babayev A.M. Azərbaycanın bəzi torpaq-iqlim bölgələrində torpaq proseslərinin və torpağın münbitliyinin 

modelləşdirilməsi və proqnozlaşdırılması. Disser. avtoreferatı. k.t.e.d., Bakı, 1995.  

Bayramov M.Ə. Ceyrançöl otlaqaltı torpaqların ekoloji münbitlik modeli. Disser. avtoref. k.t.e.n. Bakı, 

2002, 17 s. 

Budaqov B.A. Landşaftşünaslıq. «Coğrafiya elmi 50 ildə». Bakı – Elm-1996. 

Budaqov B.Ə., Mikayılov A.A., Fiziki-coğrafi (landşaft) rayonlaşma. Azərbaycan Respublikasının kons-

truktiv coğrafiyası Bakı. Elm-1996. s: 173-187. 

Budaqov B.Ə., Qəribov Y.Ə.  Təbii landşaftların antropogenləşməsinin  əsas istiqamətləri. Azərbaycan 

Respublikasının konstruktiv coğrafiyası. Bakı. Elm-2000, s: 159-165. 

Budaqov B.Ə., Quluzadə V.Ə. Sürüşmə və uçqunlar. Azərbaycan Respublikasının konstruktiv coğrafiyası. 

III cild. Bakı-Elm-2000, s. 9-15.  

Budaqov B.Ə., Mərdanov İ.D. Sellər və onlara qarşı mübarizə tədbirləri. AR-nın konstruktiv coğrafiyası. III 

cild. Bakı-Elm-2000, s. 96-101.  

Cabbarov M.A. Böyük Qafqazın Cənub yamacında külli miqdar yağıntıları əmələ gətirən sinoptik şərait. 

«Elm» nəşr, 1978, 142 s.   

Cəfərov A.B. Fermer təsərrüfatları və torpaqların mühafizəsi. «Fermer» aylıq bülleteni, 1997, №2. s. 3-5 

Cəlilov Q.H., Xəlilov M.Y. Dekorativ yaşıllaşdırma. Bakı, «Gənclik», 1982, 86 s. 

Dadaşova F.S. Torpaqların neft məhsulları ilə çirklənməsinin miqrasiyasına dair. Görkəmli alim və ictimai 

xadim, akad. Həsən Əliyevin 95 illik yubileyinə həsr olunmuş «Həsən Əliyev və Azərbaycanda ətraf mühitin da-

vamlı inkişafının problemləri» mövzusunda elmi-praktik konfransın tezisləri. Bakı, 2002. s.44-45. 

Engels F. Təbiətin dialektikası. Bakı. 1966. Səh.152 

Əfəndiyev V.Ə. Urbanizasiya və Azərbaycanın yaşayış məskənləri. Bakı, «BUN» 2002, 397 səh. 

Əhmədov V.Ə., Baxşiyeva Ç.Q., Qəhrəmanova, Q.V. Həkimova N.F. Abşeronda neftə bulaşmış torpaq-

ların ekoloji problemləri. Görkəmli alim və ictimai xadim, akad. Həsən Əliyevin 95 illik yubileyinə həsr olun-

muş «Həsən Əliyev və Azərbaycanda ətraf mühitin davamlı inkişafının problemləri» mövzusunda elmi-praktik 

konfransın tezisləri. Bakı, 2002. Səh.198-199 

Əliyev F.Ş. Azərbaycan Respublikasında ekzogen geoloji proseslər, onların öyrənilməsi metodu və proqno-

zu prinsipləri. Bakı, 2002. 210 s. 

Əliyev F.Ş., Məmmədova M. A. Bakı şəhəri əhalisinin mövcud və gələcək su təchizatı mənbələri, onların 

ekoloji problemləri. «Çaşıoğlu», Bakı-2003. 198 s.  

Əliyev H.Ə. Həyəcan təbili. Bakı, 2002, 175 s. 

Əliyev H.Ə. Xəlilov M. Y. Təbiətin yaşıl libası. «Gənclik» nəşr. Bakı, 1988.174 s. 

Əliyev H.Ə., Həsənov X.N. Təbiətin keşiyində. Bakı, «Maarif» 1993. 310 s. 

Əliyev H.Ə., Axundov N.H. Meşə sərvətdir. Bakı. Elm. 1982. 56 s. 

Əliyev L.Ə. Həmidov A.Z., Hüseynov H.C. Elektromaqnit şüalanması və ekoloji problemlər. «Təbii sər-

vətlərin qiymətləndirilməsi və təbiətdən istifadə» mövzusunda elmi-praktik konfransın tezisləri. Bakı 2003. s. 

398-401 

Əmirov F.Ə. Azərbaycan Respublikasının meşələri və meşə təsərrüfatı. «Azərbaycan» nəşr. Bakı – 1997, 

187 s. 

Əsədov K.S., Qəribov T.Y., Musayev A.H. Şərq fıstığının yetişdirilməsinə dair tövsiyələr. Bakı, 1976, 15 

s.  

 

---