QəZƏNFƏr paşayev
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
103 etdirən dördlükləri də az deyildir. Şairin Qarabağla bağlı dördlüyü hədəfə necə də düz dəyir: Çarxı yatdı dəyirmanın, kim dağıtdı bu dəhnəni, Göz yaşıyla isladırıq boş tabağı, boş təhnəni. Sanki iynə tilsimiylə tutulan Hal anasıyıq, Ona-buna yalvarırıq, gəl yaxamdan çək iynəni. Şairin aşıq yaradıcılığında geniş yayılan, hər misrası 15 hecadan ibarət olan, misradaxili bölgüsü 7+8 və ya 8+7 şəklində olan divanilər biçimində də dördlükləri vardır: Kərəm könlüm, qayıt daha, uca dağdan enəlim, Çovğun gəlir, boran gəlir, ətəklərə dönəlim! Kim duyacaq qar altında yanıb sönən bir şamı, Yanğın kimi alışalım, yanğın kimi sönəlim. və ya: Qartal süzüb dövrə vurdu, dalğalandı qanadı, Ova çıxdı, caynağında cüyür bağrı qanadı. Dünya neçin əzəl gündən qan üstündə qurulmuş, İstərdim ki, heç bir dildə çəkilməsin qan adı. Bu dördlüyün cinas dördlük olması da diqqəti 104 cəlb edir. Buna aşıq yaradıcılığında “Divani təcnis” deyirlər. Göründüyü kimi, şairin dördlükləri Azərbaycan poeziyasına al-əlvanlıq gətirən, onu zənginləşdirən, müstəsna dəyərə malik bir janrdır. Təsadüfi deyildir ki, Hüseyn Kürdoğlu ilə ADU-nun filologiya fakültəsində bir qrupda oxuyan, şairin yaradıcılığını ilk gündən izləmək imkanı əldə edən akademik Tofiq Hacıyev yazır ki, Hüseyn Kürdoğlu dördlük tarixində era yaratdı. Fə-rəhləndirici haldır ki, bunu şair özü də duyur və əminliklə yazırdı: Çox da doluxmasın qəbir qazanlar, Məndən yol öyrənər yolun azanlar. Qoca Kürdoğluya rəhmət oxuyar, Min il bundan belə dördlük yazanlar. 105 Zəmanəmizin bayatı ustası Məhəmməd Əmaninin, Sarı Aşığın zamanında folklorumuzun və yazılı ədəbiyyatımızın çələnginə çevrilən bayatılar XX əsrin 1-ci yarısında zamanı keçmiş janr hesab edilməyə başlamışdı. Odur ki, şairlərimizin yaradıcılığında bu janra önəm verilməmişdi. Hətta xalq arasından toplanmış bayatıların çapı da nadir hallarda işıq üzü görürdü. 1925-ci ildə bayatılar “Maanilər” adı altında çap olunub. 1938-ci ildə Hümmət Əlizadə “Azərbaycan bayatıları” kitabını buraxıb. 1943-cü ildə isə M.H.Təhmasibin “Bayatılar” kitabı Mehdi Hüseynin sanballı giriş məqaləsi ilə çap edilib. Lakin XX əsrin 2-ci yarısında bayatılar həm toplanıb nəşr edilməyə, həm də tədqiq olunmağa baş-ladı. Folklor üzrə dərsliklər yazıldı. Dərsliklər-də bayatılara geniş yer ayrıldı. Ali məktəblərdə təd-ris olundu. Bu dövr bir də onunla əlamətdar oldu ki, şairlərimiz bayatı yazmağa başladılar. Maraqlıdır 106 ki, bu sahədə ilk addımı Azərbaycanda sərbəst şeir məktəbinin banisi, Xalq şairi Rəsul Rza atdı. Heç şübhəsiz, Rəsul Rzanın bu janra müraciət etməsində Kərkük bayatılarının rolu və təsiri böyük olmuşdur. Məsələ burasındadır ki, Rəsul Rza, Bəxtiyar Vahabzadə və Qasım Qasımzadə 1959-cu ildə Kərbəlada dahi Füzulinin qəbrini və Kərkükdə şairin nəvə-nəticələrini ziyarət edərkən təsadüfən kitab dükanında şairin əlinə Əta Tərzibaşının “Kərkük xoyratları və maniləri” kitabı keçir. Rəsul Rza yazırdı: “Kitabı vərəqlədikcə daxili bir həyəcandan bağrım qəhərlənir, ürəyim quş kimi çırpınır, sinəmdən çıxmaq istəyirdi”. Şair hiss və həyəcanının səbəbini sonralar bir dissertasiya işinə bərabər “Uzaq ellərin yaxın töhfələri” elmi-publisistik əsərində izhar etdi. Şairin bu əvəzsiz əsəri birgə çap etdirdiyimiz “Kərkük bayatıları” (1968) kitabını bəzədi, onun dəyərini artırdı. Ancaq bu elmi-tədqiqat əsərini yazmaqla şairin ürəyi sakitləşmədi. Özü bayatılar yazmağa başladı və 1964-cü ildə “Aşıq Yanıqlı bayatıları” işıq üzü gördü. 1980-ci ildə isə şairin 107 “Yaralı Kərkükün bugünlü xoyrat və maniləri” əsəri yayımlandı. 1981-ci ildə dünyasını dəyişən Rəsul Rza sanki İraqın, xüsusən də Kərkükün bu gününü görüb. Deməli, şairlər hissiyyatla, duyumla gələcəkdə baş verəcək hadisələri görə bilirlər. “Yaralı Kərkükün bugünlü xoyrat və maniləri” deyilənlərə dayaq olur: Bağdaddan karvan gəlir Dərdli pərişan gəlir. Kimlər qurban kəsilib, Sularım al qan gəlir. Kərkükün baş qalası, Divarı daş qalası. Ölü ana yanında Tökür qan-yaş balası. Bununla belə, inkarolunmaz həqiqətdir ki, zə-ma-nəmizin bayatı ustası, Sarı Aşığın ən layiqli da--vamçısı Hüseyn Kürdoğludur. Bayatılar şairin ya-radıcılığında qırmızı xətt kimi keçir. O, Əmaninin, Sarı Aşığın və xalq arasında geniş yayılan bayatılardan bəhrələnərək hər birində bir dünya fikir olan, hər biri ayrı-ayrılıqda bitkin 108 bədii əsər olan, məna ilə bərabər fəlsəfi fikrin yığcamlığı, əxlaqi və ictimai fikrin dərinliyi ilə seçilən, heyrət doğuran bayatılar yaratmışdır. Şairin bayatılara dərin mə-həbbəti, bəlkə də Sarı Aşıqdan qaynaqlanırdı. O, əv-vəlcə Sarı Aşığın bayatılarını toplayaraq “Seçmə bayatılar” adı altında çap etdirmişdir (Bakı, “Sabah”, 1993, 120 səh.). Kitaba yazdığı mü---kəmməl və sanballı “Haqq Aşığı” adlı ön sözdə Sa-rı Aşığın bayatılarını möcüzə hesab edir və nümu-nələr verir: Analar yanar ağlar, Günlərin sanar ağlar. Dönər göy göyərçinə, Yollara qonar aylar. Bayatı sanki ədalətsiz müharibələrdə oğul iti-rən anaların göz yaşı tökdüyü zəmanəmizdə yara-nıb. Budur poeziyanın möcüzəsi. Şair ön sözü Sarı Aşığa xitabən yazıb. Onun Güləbird kəndində mə-zarını ziyarət edərək Haqq Aşığının yenicə çapdan çıxmış kitabını hüzuruna gətirdiyini söyləyir. Qədirşünas şair minnətdarlıqla Sarı Aşığın Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|