yeməli oldu. Yeni həyat belə başlandı – o həyat ki uzun illər davam eləmişdi,
o həyat ki indi sona yetirdi.
Uzun illər davam eləyən həyatı boyunca
Gülsarı o ötən yay gününü heç vaxt yada salmamışdı, O, belində yəhər
gəzdirmişdi, cürbəcür yollarda ayaq döymüşdü, cürbəcür adamlar daşımışdı,
ancaq
yol qurtarmaq bilməmişdi. Yalnız indi, başı üstündəki Günəş bir daha yerindən
oynayıb, ayağı altındakı torpaq sərxoş-sərxoş yırğalanarkən, gözlərinin
qaraldığı, ala-bula çaldığı bir vaxtda neçə illərdən bəri qayıtmaq bilməyən o
yay Gülsarının qarşısında yenidən peyda olmuşdu. O dağlar, o şehli
çəmən, o ilxı, o böyük, yallı madyan atın gözü önündə dəyişən, titrəşən,
sayrışan bir aləm yaratmışdı. Yenidən peyda olmuş o aləm Gülsarını çağırırdı
və o aləmin qapısından girmək üçün Gülsarı var gücünü ayaqlarına verib,
canını dişinə tutaraq yeriyir, dişləni, əyməni, xamutu indicə kənara
atacağını zənn eləyirdi. Lakin Gülsarı irəli getdikcə o aldadıcı aləm geri
çəkilir, atın əzab-əziyyəti daha da artırdı. Anası Gülsarını çağırırdı,
eynən o vaxtkıtək astadan kişnəyib çağırırdı; Gülsarının yan-yörəsindən
atlar, ilxılar keçirdilər, o vaxtkıtək Gülsarıya döş vururdular, quyruq
atırdılar, ancaq qarşıdakı külək burulğanını, çovğun dumanını yarıb keçməyə
onun gücü çatmırdı. Çovğun get-gedə güclənirdi, külək onu cod at
quyruğutək qamçılayırdı, gözlərini, burnunun deşiklərini qarla doldururdu.
İsti tər içində Gülsarı soyuqdan əsim-əsim əsdikcə o əlçatmaz aləm də
səssiz-səmirsiz itib gedir, küləyin soyuq burulğanında yoxa çıxırdı. Daha
Gülsarı o dağları görmürdü, daha o şehli çəmən yox idi, çaylar gözdən
itmişdi, atlar qaçıb getmişdi. Təkcə ana – böyük, yallı madyan irəlidə kölgə
kimi dayanmışdı. Çağırırdı. Gülsarını çağırırdı...
Gülsarı anasının
səsinə səs vermək istədi: kişnədi, hönkürtü ilə kişnədi, ancaq özü də öz
səsini eşidə bilmədi. Hər şey yoxa çıxdı – ana da qeyb oldu, çovğun da
dayandı. Təkərlər səsdən düşdü. Xamutun altındakı yaranın ağrısı kəsildi.
At dayandı, sərxoş kimi səntirlədi. Daha o, irəli baxa bilmirdi – gözləri
ağrıyırdı. Başında qəribə bir uğultu vardı – fasiləsiz, dəhşətli bir uğultu.
Tanabay cilovu qozlanın üstünə atdı, arabadan zorla enib keyimiş
qıçlarını ovxaladı və hirsli-hirsli irəli yeriyib ata baxandan sonra işin nə
yerdə olduğunu başa düşdü.
– Eh! – dedi. – Səni heç yarımayasan!
Gülsarı
öz nəhəng başını xamutdan sallayıb dayanmışdı. Atın iri qabırğaları fasiləsiz
qalxıb-enir, arıqlamış, gücdən düşmüş budlarının sümüyü qabarıb daha da
dikəlirdi. Bir vaxt qızılı rəngdə olan Gülsarı indi tərdən-torpaqdan qonur
rəngə düşmüşdü. Onun arıq ombasından köpüklənə-köpüklənə axan tər qarnına,
qıçlarına, dırnaqlarına tökülürdü. Tanabay çiyinlərini çəkib:
– Mən bunu gərək ki qovmamışam, – dedi və əlbəəl işə girişdi. Tapqırı
boşaltdı, xamutun
qayışını açdı. Gülsarının ağzı köpüklənmişdi. Kürkünün qolu ilə Tanabay atın
boğazını sildi, üz-gözünü təmizlədi. Sonra olan-qalan otu yığıb gətirmək
üçün özünü arabaya saldı, arabada nə vardısa süpürüb atın qabağına tökdü.
Ancaq Gülsarı ona məhəl qoymadı. Onu titrətmə tutmuşdu.
Tanabay bir çəngə ot
götürüb atın ağzına yaxınlaşdırdı.
– Ye, – dedi, – ye görüm, yaxşı da, ağlın olsun! Gülsarı dodaqlarını
tərpətdi, ancaq ot Tanabayın əlində qaldı.
Əyilib diqqətlə atın gözlərinə baxandan sonra Tanabay büsbütün dilxor oldu.
Gülsarının yumulmaqda olan bulanıq gözlərində həyat nişanəsi yox idi.
Bəbəklər çuxura düşmüşdü, kirpiklər bir-birinə qarışmışdı. Gözlərdə həyat
işığı sönmüşdü; onlar kimsəsiz, sahibsiz bir evin pəncərələritək boş və
miskin görünürdü.
Tanabay çaşqın halda yan-yörəsinə baxdı: uzaqda dağlar, təpələr; dörd tərəf
çöl-biyaban, yolda nə gedən, nə gələn vardı. İlin bu
vaxtları burada yolçuya rast gəlmək çətin məsələ idi.
Qoca at və qoca Tanabay yolda qalmışdı. Fevralın axırları idi. Düzənlərin
qarı ərimişdi, təkcə
yarğanlarda, qamışlı çökəklərdə qışın xəlvətcə gizlədib saxladığı son qar
orda-burda qurd beli kimi ağarırdı. Külək xarlanmış qarın soyuğunu
gətirirdi, iyini gətirirdi. Soyuqdan gömgöy göyərmiş torpaq da hələ donuq
idi, hələ yerin qırışığı açılmamışdı. Daşlı yollara baxdıqca Tanabayın
ürəyi sıxılırdı. Bu yolların elə görkəmindəncə onun canına üşütmə düşürdü.
Tanabay pırtlaşıq çal saqqalını düzəldib kürkünün nimdaş qolu altından uzun
müddət qərb tərəfə baxdı. Günəş düzün lap qurtaracağında, buludların arasında
idi – batırdı və özünün solğun şəfəqləri ilə üfüqü, az da olsa, işarda
bilmişdi. Havadan nə qar, nə də yağış gözlənilirdi. Ancaq soyuq idi: bir
yandan sazaq, bir yandan da dilxorçuluq...
Tanabay özünə lənət yağdırırdı.
“Bilsəydim yola çıxmazdım, – deyirdi. – Nə gedib evə çata bildim, nə də
burdan geri qayıda biləcəyəm. Qaldım çölün düzündə. Bu yazıq atı da nahaqdan
tələf eləyəcəyəm”.
Bəli, belədir ki var. Gərək Tanabay yola sabah səhər çıxaydı, çünki səhər
vaxtı bu yolda necə olsa bir gedən, ya gələn tapılardı. O
isə günün günorta çağı yola düzəlmişdi. Ağıllı adam belə çiy iş tutardımı?
Özü də ilin belə bir vaxtında.
Tanabay təpəyə qalxıb diqqətlə yola baxdı.
Nə gedən, nə gələn vardı. Yolda nə bir səs eşidilirdi, nə də bir qaraltı gözə
dəyirdi. O, qayıdıb arabanın yanına gəldi.
Yenə öz-özünə: “Lap nahaq
yola çıxdım”, – dedi, həmişə tələsdiyinə dotələblik elədiyinə görə kim bilir
neçənci dəfə özünü danladı. Hirsindən-hiddətindən Tanabay özünə lənət
yağdırdı, oğlunun evindən belə tələm-tələsik yola çıxmağa onu vadar eləyəni
ürəyində söydü, yamanladı. Əlbəttə, gecəni orda qalmaq lazım idi, ata da
rahatlıq vermək lazım idi. Ancaq o!..
Tanabay hirsli-hirsli əlini yelləyib: “Xeyr – dedi, – mən orda qalası
deyildim. Lap paypiyada olsa da, çıxıb
gələcəkdim. Axı harda görünüb ki, gəlin öz qayınatası ilə bu dildə danışsın?
Çobanam, ilxıçıyam, hər nəyəm, axı atayam mən... Sən ki, – deyir, –
ömrün boyu çobanlıq eləyəcəkdin, niyə partiyaya girirdin. Niyə girirdin ki,
qocalanda da çıxarıb mitilini çölə tullasınlar. Özü də öz oğlumun evində
deyir... Bu da oğul! Başını aşağı salıb oturub. Kirpik çalmağa da qorxur.
Arvadı desə ki, atanı qov getsin, inan ki, buna da razı olar. Cınqırını
çıxarmaz. İşə bax, bu da yuxarılara dırmaşmaq istəyir – bu baş-qulağın
sahibi!”
Tanabay istiləndi, köynəyinin yaxasını açdı, atı da, yolu da, onu bu
yolda yaxalayacaq gecəni də unudub, hirsindən tövşüyə-tövşüyə arabanın
dövrəsində var-gəl eləməyə başladı. Tanabay sakitləşə bilmirdi, çünki orada,
oğlunun evində o özünü saxlamışdı, gəlinlə deyişməyi ləyaqətinə, mənliyinə
sığışdırmamışdı. İndi birdən-birə Tanabay içindən alışmışdı, indi o, yol
boyu acı-acı düşündüyü sözləri gəlinə deməyə hazır idi: “Məni sən partiyaya
qəbul eləməmisən, məni partiyadan sən çıxarmamısan. Bir də, sən dünyada
nə görmüsən, ay yazıq, nədən xəbərin var sənin! Hamınız savadlı olmusuz,
hamınız alim olmusuz, hörmət sahibi olmusuz. Ancaq onda belə deyildi. Onda
biz hər şeyə cavabdeh idik, başımızla cavabdeh idik. Atamıza görə, anamıza
görə, dostumuza, düşmənimizə, lap qonşunun itinə görə də bizdən cavab
tələb eləyirdilər. Sən mənim partiya işimə qarışma, xanım qız. Toxunma,
sənlik iş deyil. Mənim yaralı yerimə toxunma!”
– Toxunma! Toxunma! – Bu bircə
kəlməni ucadan təkrar eləyə-eləyə Tanabay arabanın başına fırlanırdı. Sanki,
dünyada başqa bir söz yox idi. Sanki, onun bircə bu “toxunma” sözünü
deməyə ixtiyarı qalmışdı. Bunun özü də Tanabaya əzab verirdi, onu daxilən
alçaldırdı, təhqir eləyirdi.
Tanabay arabanın dövrəsində çox vurnuxdu.
Nəhayət, hiss elədi ki, bir iş görmək lazımdır – axı bütün gecəni yolda
qalmaq olmazdı.
Dostları ilə paylaş: |