Qriqori Petrov a ğ zanbaqlar
Yüklə 1,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 7
İnzibati idarəetmə Finlandiyanın Rusiyaya birləşməsi müqaviləsinə əsasən 1816-cı ildə parlamentin iş prinsipini müəyyən edən yeni konstitusiya qəbul edildi. I Aleksandr çar manifestində səsləndirilmiş fikirlərini bir daha təsdiq etmiş oldu: “biz... Bizim tərəfimizdən vəd edilən: ölkənin məxsusi konstitusiyasının Bizim dövlətimiz və Bizim varislərimiz tərəfindən həmişə müqəddəs şəkildə qorunacağını bir daha təsdiq edirik”. Yenidən qurulmuş parlamentin Helsinqforsda keçirilən açılışına Finlandiyanın hər yerindən dövlət məmurları gəlmişdi. Snelman da burada iştirak etmiş və məruzə oxumuşdu. O məruzəsinə isveçlilərin vaxtında Finlandiya məmurlarının vəziyyətiylə bağlı tarixi məlumatlarla başlamışdı: - İsveçlilər gözəl xalqdır: ağıllı, vicdanlı, xeyirxah, nəzakətli, həyatsevər və mədənidirlər. Mən isveçlilərə hörmətlə yanaşıram. Onların arasında çoxlu dostlarım var. İsveçə ürəkdən, yaxşılıq diləyirəm. Ancaq bizim yoxsul və 57 baxımsız ölkəmizin artıq isveçlilərin hakimiyyəti altında olmaması məni xoşbəxt edir. Xalqımızın İsveç dövlətindən deyil, İsveç məmurlarından azad olmasını alqışlayıram. İsveç inzibati idarəçiləri Finlandiyada kim idilər? Onlar ikiqat şəri təmsil edirdilər: bizim xalqımız üçün də, İsveç hakimiyyəti üçün də, şər törətməklə məşğul idilər. Bu istənilən hakimiyyət üçün şər mənbəyi olan bir zümreydi. İsveç məmurları öz ölkələrində ağıllı, vicdanlı və əməksevər insanlardır, ancaq təəssüf, bizdə belə deyildilər. İsveç hakimiyyəti bir çox başqa hakimiyyətin buraxdığı təhlükəli səhvi təkrarladı. Ölkə daxilindəki məmurları diqqətlə seçib ayırsa da, əyalətlərdəki yüksək vəzifələrə cəmiyyətin tör- töküntülərini təyin etmək yolunu tutdu. - Bütün xalqlarda olduğu kimi, isveçlilərdə də varlı və tanınmış ailələrin pis övladları vardı: tənbəl, acgöz, axmaq, nanəcib, içki düşkünü, tərbiyəsiz gənclər. Oxuduqları bütün məktəblərdən qovulmuş bu gəncləri heç bir xidmətə: dəftərxanaya, ticarət kontoruna işə götürmürdülər. Onlar müstəqil şəkildə heç bir iş görməyi bacarmırdılar: işləmək istəmir, günlərini boşuna keçirir, ağılsızcasma pul dağıtmaqla məşğul olurdular. Bu nadan və tənbəllərlə nə etməli? Əgər onların valideynləri və ya yaxın qohumları arasında nüfuzlu adamlar olurdusa, bu pozğun gəncləri Finlandiyada məmur vəzifəsinə təyin etdirirdilər. Bu cür min, iki min məmurun nələr törətdiyini yəqin, yaxşı təsəvvür edirsiniz! Gimnaziyanın iki, yaxud üç sinfini bitirmiş, tənbəl, əxlaqca pozğun olan bu adamlar Finlandiyada günlərinin çoxunu xidmətdə deyil, bahalı restoranlarda və bütün digər əyləncə yerlərində keçirirdilər. 58 Onlar işləmək istəmir, bunu bacarmırdılar. Kobud və savadsızdılar. Xidməti işlərində səliqəsiz davranırdılar. Yerli əhaliyə yuxarıdan aşağı baxırdılar. İşə gec gəlir, tez gedirdilər. İşdə də, adətən, kofe içir, siqaret çəkir, qəzet oxuyur, yaxın tanışlarıyla laqqırtı vururdular. Vacib işdən ötrü yanlanna gələn insanları qəbul otağında uzun müddət gözlədirdilər. Kobud köməkçilər insanların üstünə: Rəis məşğuldur. Gözləyin! - deyə qışqırırdılar. Əgər belə bir “rəisin” qəbuluna düşmək olurdusa, o insanları yarısərxoş, üzündən axmaqlıq və yuxusuzluq tökülən, özünü lovğalıqla hindtoyuğu kimi şişirtmiş bir görkəmdə qəbul edirdi. Adətən qəbula gələnin sözünü yarımçıq kəsib kobud şəkildə çımxırırdı: - Sabah gəlin! Bu gün mən bərk məşğulam. - Xahiş edirəm, mənə qulaq asm. Mən uzaqdan gəlmişəm. - Sabah! - hindtoyuğu bu dəfə daha ucadan bağırırdı. - Mənim gecələmək üçün yerim və pulum yoxdur... - Sizə, “sabah gəlin” deyildi! Rədd olun burdan! Gecə əyləncə yerlərində çaxır su kimi axırdı. Bu yerlərin ətrafında bədənlərini baha qiymətə satan qadınlar dolaşırdı. Bütün bu əyləncələr çoxlu pul tələb edirdi. Bu gecə fahişəxanalarında baş verənlər namuslu adamları dəhşətə gətirirdi, onlar soruşurdular: - Bu nə deməkdir? Stokholm bütün bunlara necə yol verir? Bu nə vaxtadək belə davam edəcək? Əhali əziyyət çəkirdi. Şikayətlənirdi. Nə baş verdiyindən baş açmırdı. Özü də əxlaqsızlığa və pozğunluğa yuvarlanmağa başlayırdı. Onlar buna belə haqq qazandırdırdılar: əgər hakimiyyət belə edirsə, mən də əlimə düşən fürsəti qa- çırmayacağam! 59 - Allaha şükür, indi daha belə deyil, - Snelman sözünə davam etdi. - Yavaş-yavaş, tədricən, biz indi hər yerdə öz fin məmurlarımızı vəzifəyə təyin edir, yaxud yerli isveçlilərdən yaxşılarım işə götürürük. Biz indi yeni tuluğa təzə çaxır tökə bilərik. Yeni dövrü qiymətləndirin. Bu işin əvvəlindən, necə lazımdırsa elə işləməyə çalışın. Köhnə ruhu qovun, izi-tozu da qalmasın. Yeni fin ənənələri yaradın. Qoy xalq sizin onun qaniçənləri deyil, xidmətçiləri və hamiləri olduğunuzu görsün. Sizə müraciət edənlərin sözünə milçək vızıltısı kimi yanaşmayın, imkan daxilində, həmişə onlar üçün nəsə etməyə çalışın. Qoy xalq, görülməyən işlərin, sizin istəmədiyinizə görə deyil, sadəcə hələlik mümkün olmadığı üçün görülmədiyini bilsin. Unutmayın, siz məmurlar da, müəllimlər və ruhanilər kimi xalqın tərbiyəçilərisiniz. Bilirsinizmi, ədalətsizliyin ən başlıca müəllimi kimdir? - Snelman kinayəylə soruşdu. - Məmurlar! Qanunvericilər və qanun keşikçiləri! Xalqa qanunlara əməl etməməyi onlar öyrədirlər. Buna görə də, yeni Finlandiya adından sizdən xahiş edirəm: qanunvericilər və qanun keşikçiləri! Vətəndaşlarda qanuna hörmət hissini tərbiyə etməkdə bizə kömək edin. Ya da bundan da artığına, xalqa dərin daxili ədalət hissini aşılamağa can atın. Snelmanın bu nitqiylə məsələ bitmədi. Bütün ölkədə əhali məmura ciddi, eyni zamanda həm də ehtiramla yanaşmağa başladı. Bir-iki mərhələdən sonra, fin məmurlarının yeni nəsli yarandı. Daha ağıllı və əxlaqlı məmurlar təbəqəsi formalaşdı. Onlar yaxşı nümunəyə çevrildilər. Əhali onlarla qürur duyur və hörmət göstərirdi. 60 |