Qrup: 419a buraxiliş İŞİ Mövzu

2.5 Mikrobioloji üsul

Biosferin strukturu və xassələri konsepsiyası əsasında qurulmuş müasir təbiəti mühafizə konsepsiyasında mikroorqanizmlərə müstəsna rol verilir. Məhz onlar biosferdə bütün canlıların mövcudluğunun əsas şərtini yerinə yetirirlər ki, bu da üzvi maddələrin balanslaşdırılmış istehsalı və parçalanmasıdır. Təbii mühitə nəzarətsiz antropogen təsir indi bu tarazlığın pozulmasına səbəb olmuşdur, çünki çirkləndiricilərin toplanma sürəti həm təbii ekosistemlərin özünütəmizləməsi zamanı, həm də texnogen ekosistemlərdə onların məhv edilməsi proseslərindən artıqdır. Bu, müasir dünyada neftin bəşəriyyətin həyatı üçün ən zəruri üzvi birləşmələrdən birinə çevrilməsi nəticəsində təbii mühitin çirklənməsi artan neft karbohidrogenlərinə də aiddir. Neft karbohidrogenləri digər çirkləndiricilərdən onunla fərqlənir ki, onlar təbii üzvi maddələrdir, yəni onların bakteriya aləmində təbii parçalayıcıları var (son elmi məlumatlara görə, neft məhsullarının əmələ gəlməsi və reduksiya prosesləri milyonlarla ildir ki, mövcuddur).
Dənizlərin neftlə çirklənməsinin qarşısının alınması istiqamətində bütün dünyada görülən işlər artıq müəyyən nəticələr versə də, karbohidrogenlərin enerji dəyəri, neft hasilatının yüksək səviyyəsi, onun dəniz yolu ilə daşınmasının intensivliyi ilə mübarizədə əldə edilən uğurları üstələyir [22].
Dəniz sularının şelf zonasında neft quyularının kəşfiyyatı, qazılması və istismarı sahələrində neft karbohidrogenlərinin çevrilməsi proseslərinin öyrənilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir, çünki bu ekosistemlər üçün ən kəskin artan problem şəraitində də onların bütövlüyünü qorumaqdır.
Ərazilərin və akvatoriyaların neft məhsulları ilə intensiv çirklənməsi onların təmizlənməsi üçün müxtəlif üsulların işlənib hazırlanmasını tələb edir. Təbii ekosistemlərin özünü təmizləmək və deqradasiyaya uğrayan mikroorqanizmlərin xassələrini müəyyən etmək qabiliyyətinə dair tədqiqatlar əsasında neftlə çirklənmiş obyektlərin təmizlənməsi üçün bioloji preparatlar hazırlanır.
Çirkab suların bioloji təmizlənməsi aerob və anaerob mikroorqanizmlər istifadə edən və tərkibində çirkləndirici maddələrlə birgə mikrob kütləsi olan süzülmüş qalıqlar və ayrılmış çöküntülərlə nəticələnən prosesləri bildirir. Bioloji təmizləmə prosesləri həm də mexaniki və dərin təmizlənmə üzrə standart proseslərlə birlikdə və ya əlaqədə istifadə olunur.

Şəkil 2.8. Bioloji təmizləmə
Bu fəaliyyət bakteriyadan istifadə yolu ilə turşumuş materiallardan çirkləndirici maddələrin təmizlənməsi üçün nəzərdə tutulub: aktiv çöküntü üzrə avadanlıqlar və ya xüsusi konsentrasiyalaşdırılmış çirkab suları.
Bioloji çürüməyə məruz qalan materiallar açıq və ya bağlı çənlərdə bakteriyalarla zənginləşdirilmiş çöküntü qarışığı ilə təmizlənir [24].
Dənizdə bioloji tədqiqatlarda əsas məqsəd - əməliyyat ərazilərində mövcüd olan bioloji birliklərin sağlamlığını qiymətləndirməkdən ibarətdir. Bunun əsas iki göstəricisi - bioloji birliklərin strukturu və bioloji kütlələrdir. Bioloji birliklərin strukturu mövcud olan növlərin sayı və növünə görə, eləcə də mövcud olan hər bir növdəki fərdlərin sayına görə qiymətləndirilir. Bioloji kütləyə görə qiymətləndirmə hər bir növdə, yaxud da növ qruplarında olan fərdlərin ümumi çəkisinin ölçülməsinə əsaslanır. Bioloji birliklərin strukturlarında və ya müxtəlifliyində baş verən dəyişikliklər bir sıra hallarda ekoloji dəyişikliklərə və çirkləndiricilərin təsirinə dair faydalı dəlillər əldə etməyə imkan verir. Su və qrunt nümunələrində, ətraf mühitin çirklənməsinin indikatoru olan, neftoksidləşdirici, fenoloksidləşdirici və heterotrof mikroorqanizmlərin dominantlıq təşkil edən qruplarının ən çox ehtimal olan sayının müəyyənləşdirilməsi məqsədilə mikrobioloji tədqiqatlar aparılır.