Ġqtisadi və Siyasi Elmlər Jurnalı
Yüklə 2,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
21 İqtisadi və Siyasi Elmlər Jurnalı. № 4 (9) 2017 alimlər qəbul edirlər ki, qlobal pərakəndə bazarı amilləri ölkə iqtisadiyyatına təsir edir. Bir tərəfdən ən müasir standartlara uyğun işləyən xarici pərakəndə şəbəkələr bazara gəlir, başqa tərəfdən ticarət sahəsinə yeni texnologiyalara cəlb olunur. Digər tərəfdən, ölkənin istehlak bazarında böyük xarici şəbəkələrinin daxil olması, yerli istehlak bazarlarında rəqabət gücləndirir. Bunun nəticəsi olaraq milli şirkətlər və biznes bazarda qalmaqları üçün məcburən öz biznes-konspesiyalarını inkişaf etdirməli olurlar. Nəticə etibarı ilə yerli istehlak bazarı da inkişaf edir. Bir çox araşdırmalar göstərirlər ki, qlobal pərakəndə ticarət sistemi, əsası Qərbi Avropa və Şimali Amerikada qoyulmuş, tədricən Şərqi Asiya, Mərkəzi və Şərqi Avropa və Latın Amerikanın inkişafına çox böyük təsir göstərib [2, s.128]. Bunun da əsas aləti bu ölkələrə birbaşa xarici sərmayələrin artmasıdır. Bu sərmayələr ciddi infrastruktur, institusional və tənzimləyici münasibətlərdə islahatlara gətirir [3, s.1578]. İndiki zamanda, Bakıda bir sıra şəbəkə ticarətinin nümayəndələri mövcuddur. Qeyd etmək lazımdır ki, indi Bakıda yalnız ərzağın pərakəndə satışında 19 supermarket şəbəkəsi mövcuddur. Bununla belə, böhrana baxmayaraq, Azərbaycan istehlak bazarı hələm də xarici investorlar üçün maraqlıdır. Belə ki, 2015-ci ilin dekabrında Bakıda dünyaca yayılmış belçikalı SPAR supermarketi açılıb. Eyni zamanda dünyanın 2-ci supermarket şəbəkəsi olan Carrefour da Azərbaycan bazarında maraqlıdır. Həmçinin tədricən bir neçə ticarət şəbəkəsi, və ya riteyl-mağazaları, bölgələrdə də fəaliyyət göstərməyə başlayılar. Tədricən Bakıda ərzaq satışı supermarket şəbəkələrin əllərinə keçir. Onların sayı isə gündən günə çoxalır. Bununla belə, qeyd etmək lazımdır ki, riteyl və ya ticarət şəbəkələri bütün sahələrdə artır. Bu həmçinin geyim satışı, kafelər və bank sahəsində də baş verir. Ticarət şəbəkələrin artması və bazarın quruluşunun dəyişməsi əlbəttə ki, daha effektiv idarəetmə tələb edir. Müasir ticarət şəbəkələrində aşağıda göstərilmiş idarəetmə modelləri istifadə olunur: – Sərmaye modeli; – Xoldinq modeli; – Mərkəzləşdirilmiş modeli; – Qibrid model. Birinci modelin məhzi ondadır ki, ticarət şəbəkələri ad və ya ticarət markası ilə yox, məhz investor tərəfindən bir biri ilə bağlıdırlar. Tez-tez elə olur ki, eyni şirkətə bir sıra adda olan supermarket məxsusdur. İkinci modeldə, yəni xoldinq modelində, yeganə mərkəz ticarət şəbəkənin bütün satış siyasətini müəyyən edir. Neqativ cəhəti yalnız o ola bilər ki, belə tipli 22 İqtisadi və Siyasi Elmlər Jurnalı. № 4 (9) 2017 şəbəkələrdə mərkəzi aparatda işçilərin sayı həddindən artıq çox olur. Nəticə etibarı ilə, bu amil qiymətlərin artımına təsir edə bilər. Bununla belə, mərkəzləşdirilmiş idarəetmə modelindən fərqli olaraq, burada hər bir mağaza öz meneceri tərəfindən idarə olunur. Mərkəzi aparat yalnız ümumi satış siyasəti müəyyən edir. Mərkəzləşdirilmiş modeldə isə ayrı-ayrı mağazalara yalnız onların minimal fəaliyyəti üçün lazım olan funksiyalar verilir, qalan funksiyalar mərkəz tərəfindən idarə olunur. Hibrid model isə mərkəzləşdirilmiş və xoldinq modelin qarışığıdır. Bununla belə, qeyd etmək lazımdır ki, Bakının istehlak bazarında, rəqabət günü-gündən artır. İştirakçıların sayı və eyni zamanda əmtəə çeşidlərin həm sayı, həm də keyfiyyəti artır. İstehlak bazarın inkişafında və dəyişilməsində vacib rolu elekton kommersiya oynayır. Elektron kommersiyanın inkişafı ilə istehlakçılar artıq coğrafi yerləşmədən asılı olmayaraq ən rahat magöndərəni seçə bilərlər. Eyni zamanda şirkətlər artıq istehlakçıların zövqlərinə uyğun olaraq, daha zirək olmalıdırlar. Bu sahədə bir neçə fəaliyyət növü var [4]: – Müxtəlif biznes formları arasında, ya da В2В (business-to- business); – Biznes və istehlakçı arasında və ya В2С (business-to-consumer); – İstehlakçılar arasında və ya С2С (consumer-to-consumer); – Biznes və dövlət qurumları arasında və ya B2A/B2G (business-to- administration/government); – Dövlət və istehlakçılar arasında və ya А2C или G2C (administration/government-to-consumer); – Ayrı bir biznesin çərçivəsində, və ya Intra-business. Elektron kommersiyanın inkişafına mane olan amillərdən biri də elektron əlaqələr sahəsində müəyyən qədər qəbul edilmiş qaydaların olmamasıdır. Bu sahənin inkişafı məqsədi ilə də avtomatik identifikasiya sistemləri mövcuddur. İstehlak bazarında yeni texnologiyaların sürətli inkişafına baxmayaraq, son illərdə istifadə edilən bir çox biznes-modelləri inkişaf etmiş Qərbdə olan biznes-modellərini dəqiq sürətini təşkil edir [5, s.7]. Başqa sözlə bu model Qərbdə istifadə olunur və yerli istehlak bazarın fərqli amilləri nəzərə alınmadan, tamamilə dəqiqliklə istifadə olunur. Onlar isə tez-tez yerli istehlak bazarlarında inkişaf edə bilmirlər. Çünki qloballaşmaya baxmayaraq, hələ ki, ölkələr və istehlak bazarlar arasında fərqlər mövcuddurlar. Bununla belə, bazarlar tədricən bir-birinə yaxınlaşmaya başlayır. Bu o deməkdir ki, fəaliyyət qaydaları tədricən dəyişir və unifikasiya olunur. Bu isə yerli istehlak bazarla ciddi təsir göstərir və Yüklə 2,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|