R sayfullayeva, B. Mengliyev, G. Boqiyeva, M. Q urbo no va, Z. Yunuso va, M. Abuzalova

bo'lm agan turga bo'linadi. Barqaror zidlanishda fonemalar qanday
nutqiy vaziyatda bo'lishidan qat’i nazar, ulardagi ziddiyat saqlanib
qoladi. Masalan, til oldi unlisi til orqa undoshi bilan kelgan
vaziyatda til orqa unlisi sifatida nam oyon b o ia d i. Bunda [a] unlisi
bilan til orqa [и] unlisi orasidagi ziddiyat kuchsizlanadi.
Barqaror bo'lmagan ziddiyatning neytrallashmagan holatini
ta’m inlovchi fonetik pozitsiya — kuchli pozitsiya. Masalan, [b\
fonem asi so'z boshida jarangsizlashmaydi va bu pozitsiyada lining
[p\ 
fonemasiga 
zidligi 
saqlanadi. 
Bu 
kuchli 
pozitsiyadir.
[u
(lablangan) 
(lablanmaga
(keng)
(tor)
56

---

Neytrallanish, 
so'nishga 
olib 
keluvchi 
pozitsiya 
kuchsiz
pozitsiyadir. 
Dem ak, 
bunday pozitsiyadagi ziddiyat barqaror
bo'lmagan ziddiyat deyiladi. 
U nli va undosh orasidagi qarama-
qarshilik barqaror ziddiyatga misol bo'la oladi. Yoki undoshning
paydo bo'lish o'rniga ko'ra, unlilaming tor-kenglik xossalariga
ko'ra zidlanishi ham barqaror ziddiyat. Lablanish belgisiga ko'ra
[о “]-[е] tizimchasi ham barqaror ziddiyat asosiga qurilgan.
Demak, o'zbek tilining fonetik paradigmasi deganda, har
qaysisi o'ziga xos xususiyatga ega bo'lgan barqaror bir umumiy
belgi ostida birlashadigan fonetik unsurlardan tashkil topgan tizim
tushuniladi. Bu butunlik yoki paradigma o'z ichida ayrim belgilari
bilan umumiylikni tashkil etgan va shu umumiylik uchun asos