o ‘laroq, fonetika tovushga so'z, q o 'sh im c h a va gapga m oddiy
qiyofa beruvchi til tizimi unsuri sifatida qaraydi.
Fonetika nutqdagi tovush o'zgarishlari va almashinishini, urg'u
va uning turini ham o'rganadi.
Fonetikani
o'rganish
imlo
(orfografiya),
t o ‘g ‘ri
talaffuz
(orfoepiya) m e ’yorini yaxshi o ‘zlashtirib olishda,
adabiy va dialektal
talafFuz farqlarini aniqlashda, logopediya va surdopedagogikada
nutqiy
nuqson
diagnostikasi
va
uni
b artaraf
etishda
katta
ahamiyatga ega. Fonetika yutuqlari aloqa vositalarini tekshirish va
ular samaradorligini oshirishda h am d a nutq n i avtomatik aniqlashda
m u h im rol o ‘ynaydi.
Fonetikaning turlari.
Fonetika, avvalo, um um iy,
xususiy va
qiyosiy fonetikaga ajraladi.
Umumiy fonetika.
Inson talaffuz apparatining imkoniyatidan
kelib chiqqan holda nutq tovushi hosil qilishning um u m iy shartlari
(m asalan, hosil bo'lish o ‘rniga k o ’ra lab, til, b o ‘g ‘iz undoshlarining
farqlanishi, hosil b o ‘lish usuliga k o ‘ra
portlovchi, sirg‘aluvchi,
portlovchi-sirg‘aluvchi tovush xossalarining aniqlanishi kabilar),
shuningdek, tovushning u m u m iy akustik xossalari o'rganiladi.
Q ism an artikulyatsion, qism an akustik belgiga tayangan holda nutq
tovushining
universal,
shuningdek,
farqlovchi
belgilariga
tayanadigan
ichki
tasnifini
berish
bilan
ham
shug‘ullanadi.
U m u m iy fonetika tovushning
birikish qonuniyatlari, bir
tovushning
ikkinchisiga t a ’siri xususiyatini (akkomodatsiya va assimilatsiyaning
turli
k o ‘rinishlari),
b o ‘g ‘inning tabiati,
b o ‘g‘inda tovushning
birikish qonuniyati, b o ‘g ‘inga b o ‘linish shartlari, so'zlarning
fonetik
tuzilishi,
qisman
urg‘u
va
singarm onizm
masalalarini
h a m
tekshiradi. U m u m iy fonetika intonatsiya u ch u n q o ‘llaniladigan
vosita (tovush balandligi, kuchi (intensivligi), c h o ‘ziqligi, tezligi
(tem pi), pauza, te m b r kabi masalalarni h a m tekshiradi.
Dostları ilə paylaş: 
