Radyo telev zyon s nema anab L m dali lat n amer ka
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
16 Yerlilerin mülkiyet alışkınlıkları gelişmediğinden dolayı, altın ve gümüşlerini Avrupalılara vermekte zorluk çıkarmasalar da (Ferro, 2002: 65), Avrupalılar, zamanla yerlilerin içyapı ve örgütlenişlerini ve yaşam alanlarını değiştirip (Özbudun, 2003: 38) eski toplulukların yok olmasını sağladılar. Amerika kıtasının zengin madenlerinin Avrupa’da duyulmasının ardından Avrupa’dan yeni kıtaya gidenlerin sayısı artmış ve çoğrafi keşiflerin ilk döneminde keşfetmek için gelen kâşiflerinin yerini zenginlik peşinde olan maceraperestler almaya başlamıştır. Amerika kısa bir zaman içinde hazine avcılarının, maceraperestlerin merkezi haline gelmiş ve yeni dünyanın hazinelerine ulaşmak için her türlü zorbalığı yapabilen bu yeni kişiler sömürgecilik tarihini şekillendiren en önemli karakterlerin arasında yer almıştır. 16. ve 18. yüzyıl arası süren sömürgecilik tarihi, genel hatları ile birbirleriyle iç içe geçmiş kısmen art arta gelen, kısmen beraber giden üç bölüm altında incelenebilir. Sömürgeciliğin ilk evresinde Amerika idari olarak ele geçirilirken, Amerika’da yer alan uygarlıklar yıkılır. lk dönemle benzer tarihlerde başlayıp daha uzun süren ikinci dönemde, madenlere yönelik bir sömürgecilik varken, üçüncü dönemde, madenlerin azalmasıyla birlikte tarıma dayalı sömürgecilik başlamıştır. Kıtanın ele geçirilmesine yönelik olan ilk sömürgecilik evresinde, öncelikle Amerika’da bulunan uygarlıklar yıkılır. lk dönem sömürgecilikte, ticaret, topraktan önemli (Ferro, 2002: 65) olmasına rağmen, belirli bir otoritenin ticarete engel olabileceği kaygısıyla bölgedeki uygarlıklar ortadan kaldırılır. spanya ve 17 Portekiz’den gelen Avrupalıların, Aztekler ve Mayalar gibi barışçı uygarlıkları yenmesi için çok küçük askeri birlikler yeterli olurken, daha savaşçı olan nkaların yıkılması daha uzun zaman almış ve gerçekleşmesi için siyasi oyunlara gerek duyulmuştur (Ferro, 2002: 72). Mayaları ele geçiren Marquez, nkaları ele geçiren Pizarro ve Aztekleri ele geçiren Cortez, spanyol asıllıydılar ve yenilen devletler savaştan çekinmiş olsalar bile çok fazla insanı öldürmüşlerdir (Ferro, 2002: 67-74). Yıkılan eski uygarlıkların ve ele geçirilen toprakların üzerinde Avrupa’daki anavatanlara bağlı valilikler kurulmuş ve fatihler buraların spanyol kralı tarafından atanmış valileri olmuştur. Brezilya’da kurulan devlet ise Portekiz’e bağlıydı. Sömürgeciliğin ilk evresinden itibaren Latin Amerika spanya ve Portekiz arasında bölünmüş durumdaydı. spanyol Amerikası birden fazla yönetim biriminden oluşuyordu ve Kuzey Amerika’dakinin aksine, bağımsızlıktan sonra bile bu yönetim birimleri arasında bir birleşme olmadı. Latin Amerika’nın iki önemli özelliği olan, temelde spanyolca ve Portekizcenin olduğu dil birliği ve temelde Katolik Hıristiyanlığın olduğu din birliği, Avrupalıların kıtayı keşfinden kısa bir süre sonra sağlanmıştır. spanyolca ve Portekizce etrafında toplanan dil bütünlüğü, bölgenin tamamında egemendir. Quechua ve Aymara gibi bazı yerel diller konuşulmaya devam ediliyor olsa bile (Kapiszewski, 2002: 4-320), Latin Amerika’da yaşayan insanların tamamına yakını bu iki dilden birisini konuşabilmektedir. Bir diğer özellik olan din bütünlüğü de yine sömürgeciliğin ilk döneminde oluşmuştur. lk sömürgecilerin yeni kıtaya gitmelerinin görünen sebepleri arasında Hıristiyanlığı yaymak amacı da vardı (Ferro, 2002: 76). Bu amaç etrafında Papalığın desteği sağlanıyordu ve her grubun yanında 18 mutlaka din görevlileri de yer alıyordu. Din görevlileri kâfir olarak gördükleri yerlileri Hıristiyanlığa geçirmek için propaganda yapıyorlardı. Din görevlilerinin kaşiflerin yanında yer alması, yerlilere uygulanan baskının azalmasında fazla etkin olmuş olarak gözükmese de, Latin Amerika yerlilerinin Katolik Hıristiyanlığı benimsemelerini sağlamıştır. Daha sonra gelen Afrikalı kölelerin dinlerinin ve yerli dinlerinin etkileri Hıristiyanlığın içinde gözüküyor olsa da günümüzde Latin Amerika nüfusunun %99’u Katolik Hıristiyandır (Kapiszewski, 2002: 4-320). Yerliler, sömürgecilik döneminde, topraklarını kaybederken karşılığında dinleri olmuştur. Sömürgeciliğin ilk döneminin bir diğer özelliği ise Avrupa ile bağlantıyı sağlamak için liman şehirlerinin kurulmasıdır. Buenos Aires, Rio de Janeiro, Lima gibi liman şehirleri bu dönemde kurulmuştur. Liman şehirlerinin kurulması, Avrupa’ya gönderilen mallar için düzeni ve güvenliği sağlarken, Avrupa’dan gelen yeni insanların ilk barınakları da bu şehirler olmuştur. 1600 yılına gelindiğinde, kıtanın keşfedilmesinden yüz yıl sonra, Latin Amerika’da 500.000 Avrupalı olduğu varsayılmaktadır (Ferro, 2002: 183). Sömürgeciliğin ikinci evresi diyebileceğimiz dönemde altın ve gümüş madenlerinin Avrupa’ya aktarımı yapılmıştır. Bu dönemde bulunan madenler bitinceye kadar yağmalanarak Avrupa’ya aktarılmıştır. 200 yıllık bir dönem içinde Avrupa’nın altın ve gümüş ihtiyacının çoğunluğu Latin Amerika’dan gönderilmiştir (Galeano, 1983: 35). Madenlerde çalışmak üzere yerliler kullanılmıştır. Ama yerliler, ağır çalışma koşullarına uymakta bilerek ya da bilmeyerek zorluk çekmekte ve Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|