Redaksiya heyəti: Editorial staff
Yüklə 3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qəbələnin baş su xətti
- The main water line of Gabala
- Tunnel-pipeline
364 Qəbələnin son Antik və Orta əsrlər şəhər ərazisi: Qala (I-XVIII əsrlər) The Late Antiquity and Middle Ages settlements of Gabala: Gala (1st-18th centuries)
ğından, ərazisi təqribən iki dəfə kiçilib və bu səbəbdən də şəhərin orta hissəsindən dərin xəndək qazılıb. О vaxtdan etibarən həmin xəndəkdən şimalda “Səlbir” adı ilə məlum olan ərazidə həyat dayanıb. Yaşayışın XVIII əsrədək davam etdiyi “Qala” ərazisi isə şimal tərəfdən içərisi daimi olaraq su ilə dolu olan dərin xəndək boyunca yeni tikilmiş qala di- varları ilə daha da möhkəmləndirilib. Təbiidir ki, yuxarıda sadalanan dərə, xəndək və çaylardan keçərək şəhərə daxil olmaq üçün ayrı-ayrı yerlərdə körpülərin olması vacib idi. Həmin körpülərdən birinin qalıqları builki tədqiqatlar zamanı aşkar olunaraq öyrənilib. Səlbirin şimal qapısı önündə olan bu kör- pü təqribən VIII əsrin sonlarında inşa edilib. Körpünün bişmiş kərpicdən hörülmüş dayaqla- rından biri tam salamat vəziyyətdədir (şək. 27).
Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının Orta əsrlər dəstəsinin cari mövsümündəki ən ciddi uğurlarından biri də şəhər əhalisini içməli su ilə təchiz edən baş su kəmərinin aşkar edilməsidir. Məlumat üçün bildirək ki, ayrı-ayrı vaxtlarda şəhərin müxtəlif yerlərində arxeoloji tədqiqatlar aparılarkən də Orta əsrlərə aid su xətlərinin qalıqları- na təsadüf edilmişdir. Ötənilki tədqiqatlar zamanı isə Qalanın şimal-qərb divarları öyrənilərkən orada nisbətən kiçik diametrli su tünglərindən istifadə edilməklə çəkilmiş yeddi xətdən ibarət bütöv bir şəbəkə aşkar edilmişdi. Builki tədqiqatlar zamanı isə şəhəri içməli su ilə təchiz edən baş su xətti tapıl- dı. Belə ki, əsaslı tədqiqatlara başlamazdan əvvəl ərazini gəzərkən Qəbələdən təqribən 500-600 metr şimalda-Uzuntala adlı ərazidə its territory diminished about twice, and thus a deep ditch was dug from the middle part of the town. Since then life ceased towards the north from that ditch in the so-called Sel- bir site. The northern part of the site Gala, where life continued until the 18 th century, was fortified with newly built fortress walls along the deep ditch, full of water constantly. Naturally, it was necessary that there were bridges in separate areas to come to the town passing the above mentioned val- leys, ditches and rivers. The remnants of one of such bridges were found and investigated during this year’s excavations. The bridge, located in front of the northern door of Sel- bir, was built about the late 8 th century. One of the piers of the bridge built with baked bricks is completely safe (fig.27). The main water line of Gabala One of the most serious achievements of the medieval team of the Gabala archaeological expedition in the current season is the discov- ery of a main water pipe, supplying the urban population with potable water. Note that, the remnants of the water lines of the medieval period were also met while excavating various territories of the town in different times. Dur- ing last year’s excavations, while investigating the north-western walls of Gala, a whole net- work consisting of seven lines drawn by using relatively smaller diameter water lines, was dis- covered there. A main water line supplying the town with potable water was found during this year’s excavations. So, before starting the fun- damental investigations, when reviewing the territory, the fragments of water lines, came across during the widening of the road area in
365 Qəbələ Arxeoloji Ekspedisiyasının Hesabatları 2005-2010 Reports of the Gabala Archaeological Expedition 2005-2010
yol yeri genişləndirilərkən təsadüfən üzə çıx- mış su tüngü qırıqları ekspedisiya üzvlərinin diqqətini cəlb etdi. Orada kiçikmiqyaslı yox- lama qazıntısı aparıldı. Nəticədə, uzunluğu 40, diametri 20 sm olan saxsı borulardan ibarət möhtəşəm su kəməri aşkar edildi. Su xətti yer səthindən təqribən 1 m dərinlikdə çəkilərək üstü kəhriz sistemində olduğu kimi bişmiş kərpiclə hörülmüşdür (şək. 28, 29). Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, bu xətlə saatda orta hesabla 350-370 metr 3 su
ötürmək mümkündür. IX əsrin əvvəllərində inşa olunan bu kəmərdən eyni vaxtda həm Səlbir, həm də Qala sakinlərinin istifadə et- diyi düşünülür. Ehtimal etmək olar ki, həmin kəmər öz mənbəyini Mirzəbəyli kəndinin cənubundakı dərələrin birindən, daha doğ- rusu “Kərpicli yol” yaxınlığındakı bulaqdan götürür. Həmin bulaq Qəbələətrafı ərazidə məlum olan ən gursulu içməli su mənbəyidir.
Şəhərin Qala hissəsinin içməli su ilə təchizatına xidmət edən baş su xəttinin aşka- ra çıxarılması da Qəbələ ekspedisiyasının bu- ilki uğurlarından hesab olunmalıdır. Həmin su xətti də şəhərə şimal istiqamətindən daxil olur. Maraqlıdır ki, həmin xətt Səlbirə daxil olmadan Qaraçayın terrası boyunca qazılmış tunelin içərisi ilə çəkilib. Tunelin eni 1-1,2 m, hündürlüyü 1,7-1,8 m, yer səthindən dərinliyi isə təqribən 5-8 m təşkil edir. Tunel-kəmərdə istifadə olunmuş sax- sı tünglərin bəziləri ölçüsünə və formasına görə bir-birindən fərqlənir. Başlıca olaraq isə uzunluğu 37, içərisinin diametri 18 sm olan tünglərdən istifadə olunmuşdur. Tunel the site Uzuntala, about 500-600m away north- ward from Gabala, drew attention of the expe- dition members. A small testing excavation was carried out there. Consequently, a magnificent water line with 40cm length and 20 cm diam- eter, and with earthenware pipes was found. The water line had been drawn about 1m depth from the ground surface and the upper part built with baked bricks line as in underground water-supply system (fig.28, 29). According to the calculations of the special- ists, it was possible to transfer averagely 350- 370m 3
edly, both Selbir and Gala inhabitants simulta- neously used this water line built in the early 9 th
its source from one of the hollows in the south of Mirzabeyli village, exactly from the spring near the Kerpijli yol. The spring is the most tu- multuous potable water source known around the surrounding part of Gabala.
Discovery of the main water line supply- ing the Gala area with potable water must be considered one of the achievements of the Gabala expedition this year. The water line entered the town from the northern di- rection as well. Of interest is that the very line was drawn through the tunnel dug along the Garachay River terrace without entering the Selbir site. The tunnel width is 1-1.2 m; height 1.7-1.8m and depth from the ground surface about 5-8m. Some of the earthen- ware pipes used in the tunnel-pipe is dif- ferent from one another for their size and shape. Basically, pipes with a length of 37cm and diameter 18cm were used. As it was dif- Yüklə 3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|