Redaksiya şurasi misir Mardanov

5 20 

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

haribaya  başlamışdılar. 

Çar  çinovniKi: 

- San  Hacarsan!,  - deyir. 

ÜlKar: 

- Xeyr,  man  Hacar  deyilam. 

Çar  çinovniKi: 

- Ancaq Hacar bela  yaraqlana bilar,  ancaq  Hacar  bu  dağlarda 

qorxmadan  taK,  tanha  gaza  bilar. 

ÜlKar: 

- Inanın,  man  Hacar  deyilam! 

ÜlKar başına galan qaziyyani danışır,  laKin ona inanan olmur. 

Deyirlar  Ki,  indi bu  geyimda,  bu  hünarda silahlı qadın  ancaq Hacar 

ola bilar,  vassalam .  Qadını  gatirib  Zangazurda  qazamata  salırlar. 

Bir  neça  gündan  sonra  Sultan  Kişi  ovdan  dönür.  Arvadını  ev­

da  görmür.  Hal-ahval  tutub  dağlara  qayıdır.  Kişi  çox  axtarır,  Ül­

Kari  gördüm  deyan  olmur.  Onun ali  har  yerdan  üzülür va qayıdır. 

Aradan  üç ay Keçir,  yena  da arvadın  na qaldısını,  na öldüsünü  de­

yan  olmur. 

Bir  gün  xabar  çatır  Ki,  Qaçaq Nabi Arazın  qırağında  KazaKla­

ra yaman divan  tutub. 

rir. 

Bu  xabardan  sonra  höKumat  şübhalanir.  Şuşaya  adam  gönda-

Harnin  adam  galib  Sultan  Kişidan  soruşur: 

- A  Kişi,  sa nin  nayin  i tib? 

Sultan  Kişi  hayacanlı  halda: 

- A  başına  dönüm,  üç  ay  bundan  avval  arvadım  ÜlKar  itib . 

Kaş  ova  gedan  yerda  qıçım  sınaydı . 

Galan  nafar  bildirir  Ki,  arvadın  Zangazurda  qazamatdadır, 

onu Qaçaq  Nabinin  Hacarina  oxşadıblar. 

ÜlKar  qazamatdan  azad  olandan  sonra  arina  deyir: 

- Indi  Ki  ma ni  Hacara  oxşadıblar,  qoy  sani  da  N abiya  oxşat­

sınlar.  Gal  gedaK  onların  dastasina  qoşulaq. 

Can,  can,  a  Karam 

lsrafil  ağa  Qaçaq  Karamin  atasını öldürmüşdü,  qaçaq Karamin 

da  hacısı  onun  qardaşını.  Onların  arasında  tayfa  düşmançiliyi  baş­

lanmışdı.  Karamin  atası  Zal  oğlu  lsgandar  o  Kanda  galma,  qarib  ol­

duğuna göra qayınatasından savayı ona arxa duran olmamışdı.  lsra­

fil  ağanın  atası  isa  sayılıb-seçilan,  canişinliKda  sözü  Keçan,  baylar, 

xanlar,  ağalar yanında dediyi  tutulan dağdan  ağır bir mülKadar idi, 

---

Ravayatlar 

5 2 1  

özü  da  hamişa  ayri  atıb  düz  vurmuş,  özünü  üzda  ela-obaya,  cama­

ata  canıyanan  Kimi  tanıtmışdı.  Onun  iç  üzünü  ilK dafa Qaçaq Kara­

min atası açdığına göra ayilişmişdilar.  İsrafil ağanın atası Qaçaq Ka­

ramin  atasını  şara  saldırıb  sürgün  elatdirmişdi,  sonra  da  oğlunu  öl­

dürtmüşdü.  Qaçaq  Karam  qisas  almaq  üçün  Kanddan  baş  götürüb 

getmişdi,  öz  başının  dastasi  ila  gah  İranda,  gah  da  Turanda 

harlanirdi.  Amma atasının  qanını yerda qoymayacağına and içmişdi. 

Bir il qış  çox harK  galir,  qar  üstüna qar  yağır,  qar  qurşağa çı­

xır,  tez-tez  da  sazaq  asi b  qarı buza  döndarir. 

Karam  galib  axşamdan  İsrafil  ağanın  boyvermaz  hasarından 

aşır,  ot  çardağının  qaranlığında  dayanır.  Başını  qoltuğun  altına 

soxub  qıvrılmış  itlarin,  atlını  atdan  saldıran,  göyda  uçan  quşu  da 

qapmaq  istayan  KÖpaKlarin,  sarvaxt  qancıqların  biri  da  duyuq  düş­

mür. 

Karam  fiKirlaşir  Ki,  qış  geeasi  uzun  olur,  İsrafil  ağa,  heç  ol­

masa,  bir dafa  eşiya  çıxacaq,  bu  da onu birca  güllaya  qurban  elayib 

gedacaK . 

Çox  gözlayir,  İsrafil  ağa  sahara  az  qalmış  başı  buxara  papaq­

lı,  çiyni  yapıncılı  halda  hayata  enir.  Qoyun-qoltuğuna  dolan  sazaq 

onu  üşüdür,  titradir.  O,  darindan  bir  ah  çaKib  deyir: 

- Can,  can,  a  Karam .  Man  birca  hovur  tab  gatira  bilmiram, 

san  bu  neça  ilin  qışını  çöllarda  neca  Keçirirsan? 

Düşmanin  onun  da  dardini  çaKdiyini  eşidan  Qaçaq  Karam  tü­

fangi dahanından  salır,  hasardan  aşı b  gedir. 

Köhna  N axçıvanı 

Aşıq  alasgar  Naxçıvan  Şaruruna  qonaq  galir.  El  ağsaqqalları 

öz  aralarında  sözlaşirlar  Ki,  bu  mahalda  bir  maşhur  el  havası  var, 

agar  Aşıq alasgar o  havanı çala bildi,  ona böyüK dövran yığacağıq, 

yox,  çala bilmadi,  ancaq  atına  arpa-saman  veracayiK . 

Maclis  başlanır.  El  ağsaqqalları  Naxçıvanda  maşhur  olan  el 

havasından  söz  salırlar.  alasgar  maclisdan  icaza  alı b  bayıra  çıxır. 

Görür  Ki,  bir  çoban  hüşKürayinda  bir  hava  çalır,  yaqin  edir  Ki,  bu 

harnin  hava  olacaq. 

Maclisa  qayıdır.  Sazını  KÖynayindan  çıxarır  va  ağsaqqallara 

üzünü  tutub  deyir: 

- Qadim  adata  göra  aşıq  avval  bir  "Divani" ,   bir  "Tacnis"  va 

bir  da  bir  "El  havası"  üsta  çalıb-oxuyandan  sonra  söhbata  başlar. 

Amma  görürarn  Ki,  sizin  arzunuz  avval-avval  Naxçıvanda  maşhur 

olan  el  havanızı eşitmaKdir.  Ela  isa  qoyun  sazımı  sizin  havanız  üs-

---

5 2 2  

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

ta  KÖKlayim . 

alasgar sazı KÖKlayir.  Naxçıvan  havasını ela bazaya-bazaya ça­

lır  Kİ,  ağ'saqqallar bir  ağ'ızdan  "afarin,  Aşıq alasgar"  deyirlar. 

alasgar  deyir: 

- Bu  sizin "Köhna Naxçıvanı"  havanız .  Amma bu havanın bir 

balası,  bir  gülü  da  var. 

Sazın  KÖK va pardalarina balad  sanatKar eyni sas qatarında bu 

havadan bir qol ayırır, bir gül vurur.  "Naxçıvan gülü" havasını ya­

radır. 

---

• 

T8MSILL8R 

---

---

Tamsillar 

525 

Bu 

tülKü  imiş 

TülKü  axşamdan  çox  vurnuxdu,  alina  bir  şey  Keçmadi,  gaza­

gaza  galib  bir boyacı  damının üstüna çıxdı.  ayilib bacadan  içari ba­

xanda  ayaqlarının  altındaKI  torpaq  uçdu,  o,  boyaq  Küpünün  içina 

düşdü.  Hoppanıb qırağa çıxdı,  güzgüda  özünü  tanımadı,  gördü  xo­

ruzquyruğu  çaldı.  O  biri  Küplara  atıldı,  güzgünün  qabağında  şön­

güdü .  Özüna  hey  göz  qoyub  sevindi Ki,  daha  hara istasa gedar,  heç 

Kim  onu  tülKüya  banzadib  tüfang  atmaz ,  itlara  boğdurmaz . 

Sahar tezdan  usta şagirdi qapını açıb  içari giranda tülKü onun 

qıçlarının  arasından  sürüşüb  qaçdı,  meşaya  girdi. 

Bela  deyirlar  Ki,  palangin  darisi  barli-bazaKli  olduğu  üçün 

heyvanlar onu  özlarina  şah  seçiblarmiş.  Xabar palanga  çatdı  Ki,  sa­

nin  şahlığın  öldü,  çünKi  meşada  sandan  çox  yaraşıqlı  xilqat  peyda 

olub . 

Palang  onlara  dedi: 

- NeynaK,  tapın  gatirin.  O  mandan  yaraşıqlı olsa�  onu  şah  se-

çarsiniz ,  man  isa  ona  qulluqçu. 

TülKünü  tapıb  gatirdilar.  Palang  baxıb  özü da etiraf  etdi  Ki, 

bela  göz al  xilqata  ilK  da fa  rast  galir. 

TülKü şah oldu,  palang  ona qulluqçu . 

Aylar ötdü .  Yazın  leysan yağışları başladı.  Sel-su yavaş-yavaş 

TülKünün bar-bazayini  soldurub,  onu  öz  asiina  oxşatdı. 

Bir sahar TülKü şaha qul  Kimi qulluq elayan Palang ona baxıb, 

baxıb  dedi: 

- Rangin  getdiKca  tülKüya  oxşayırsan. 

TülKü  gördü  danmağın  yeri  deyil,  "yox"  desa  Palang  onu  par-

ça-parça  edacaK,  düzünü  boynuna  aldı: 

- Bali,  TülKüyam. 

Palang  allarini  dizina  vurdu: 

- Lanat  manim  zannima,  rangina  allanıb,  manim  Kimi  palang 

sanin  Kimi  boz  tülKüya  bir  il  nöKarçiliK  eladi. 

Yavaş-yavaş  döşa  da  çatasıyam 

Neça  gün  idi  Ki,  Ayı  da,  TülKü  da  özünü  ora-bura  vururdu, 

aclıq  onları  haldan  salmışdı.  Harasi  bir  dafa  yuxarı  dırmaşdı  Ki, 

bal Ka  o  yandaK ı  Kanddan bir şey  qapışdıra  bildilar. 

Bir  qayalığa  qalxan  daranin  içinda  onlar  üz-üza galdilar.  Tül-

KÜ  yaltaqlanmağa  başladı: 

- Ayı  lala,  Allah  sani  yaxşı  yetirdi.  Neça  gündü  acam ,  sanin 

---