Redaksiya şurasi misir Mardanov

5 3 2  

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

öz  ayağı  ila  galib  meşaya  çıxıb,  gedib  tutaram,  bu  da  olar  manim 

axşam  yemayim. 

TülKü sas  galan  tarafa  yaxınlaşdı,  gördü  Ki,  yeKa bir Xoruz  a­

ğacın  lap  KaBasina  qonub,  fiKirlaşdi  Ki,  ora  dırmaşa  bilmayacaK , 

odur  Ki,  onu  xoş  qılıqla  dindirdi : 

- Xoruz  lala,  sanin  bizim  bu  yeriara basdığın  qadamlarin  mü-

baraK .  Xeyir  ola? 

Xoruz  dedi : 

- Man  burada  taza  Kand  salacağam . 

TülKü  dedi: 

- Xoruz  lala,  yaxşı  niyyatdir,  Allah  xeyir  elasin.  Olarını  man 

da  bu  Kandda  yaşayım? 

Xoruz  etiraz  etmadi: 

- Niya  olmur. 

TülKü  gördü  söz  sözü  yaxşı  çaKib  gatirdi,  dilini saxlamadı: 

- Onda  düş  aşağı,  manim  malıla  yerimi  göstar,  yavaş-yavaş 

özüma  bir  Koma  qaraldım,  yerima çapar  çaKim. 

Xoruz  dedi: 

- Man - carçıyam.  Malıla yeri paylayan o  aşağıdaKI ağacın di­

bindadir,  zahmat  olmasa,  o ra,  onun  yanına  get,  saninKini  bu  saat 

ölçüb  versin  Ki,  basabasa  düşmayasan. 

TülKü  düşündü  Ki,  carçılar  sağsağan  Kimi  olurlar,  hansı  bu­

dağa desa uçub  qonurlar,  yer  ölçüb  paylayan ,  yaqin  ları  xoruzdur. 

O  iKi  bu  yeKaliKdadir.  Baxtim  gatirib  qazanmayıb  hazıra  tuş  gal­

misan ,  ları  xoruzlar uça da bilmirlar,  ma ni m  qabağımdan  hara qa­

çacaq? 

TülKü  carçı  xoruzun  göstardiyi  ağacın  dibina  çatanda  tula 

Kolluqdan  çıxdı,  TülKünün  üstüna  atıldı,  qülağının  birini  qopardı, 

quyruğunun da  yarısını.  TülKü tulanın alindan canını birtahar qur­

tarıb  qaçdı,  hündür bir  qayanın  başına  çıxıb  Xoruza  dedi: 

- Sanin  yer  paylayanın  hamişa  o  Tula  olacaqsa,  burda  Kand 

sala  bilmayacaKsan. 

PişiKdan  da  balaca  olardım 

Pişiyi  meşada göran Palangi heyrat bürüyür: "Bu Ki,  bizim na­

sildandir,  başının  ye Kaliyinda n,  qarnının  sallaqlığından  bilinir  Ki, 

yaşı  çoxdur,  qocalıb,  has  ni ya balaca  qalıb?" 

Palang bunun sabahini soruşduqda pişiK ona deyir Ki,  man taK 

deyilam ,  manim  Kirnilari  çoxdur,  bizim  hamımızı bu  KÖKa  insan  sa­

bb. 

---

Tamsillar 

533 

Palang  xabar  alır: 

- İnsan  na olan şeydir?  O,  Kimdirsa bizim,  naslin düşmanidir, 

onu rnana tanıt,  ondan  hamımızın  heyfini  alım . 

PişiK  Palangi  meşadan  düza  gatirir.  Galib  görür  cütçü  Kal­

ÖRüziari  açıb  otlamağa,  sulamağa  aparıb. 

Xışı  yera  sancılmış,  boyunduruqları  sarili göran  Palang pişiK­

dan  soruşur: 

- Bu  nadir? 

PişiK  deyir  Ki,  bu  boyunduruqlara  Kal-öKüz  qoşurlar,  bu  xış­

la  yer  aKirlar,  hamısı  insanındır. 

Palang  deyir: 

- Bu  boyunduruğu  manim  boynuma  qoy,  bunların  hamısını 

meşaya  çaKacam ,  yiyasi  o  insan  dalımca  galar,  onda  sizin  qisasınızı 

ondan  alaram. 

Palangin yeKaliyina,  gücüna arxayın olan pişiK boyunduruğun 

bir  tayını  onun  boynuna  qoyur,  samıların  bağını  çanasinin  altında 

bağlayır. 

Palang ha güc verirsa,  xışı  tarpada bilmir,  e la bu zaman  insan 

galib  çıxır.  PişiK  qaçır.  Palangin  boynu  qalır boyunduruqda. 

İnsan  ona  deyir: 

- Kalimin  biri  azarlayıb,  allah  sani  yaman  yerimda  yetirdi, 

yoxsa  boyunduruğun  bir  tarafini  götüran  olmayacaqdı. 

O, bir tay Ka li  da,  ÖKüzlari da qoşur, bir ali  xüşdan yapışı b Pa­

l angi  qamçıya  tutur.  Qamçı  bel-buxununda  şaqqıldadıqca,  Palang 

özünü  boyunduruğa  verir,  Kalla birlaşib  xışı  ira li  dartır. 

Vari  bir  dafa  başa  çıxandan  sonra  görür  yox,  gücü  tüKanir, 

daha  taqati  qalmayıb,  yıxılır Ki,  insanın  halKa ona yazığı  gala,  onu 

açıb  buraxa. 

insanda harda idi o  marhamat?  olina  bir  özga malı düşmüşdü, 

onun  belinda  bostan  aKınasa  heç  ürayi  soyuyardı? 

Palangi  qamçı  ila  dağ-dağ  elayir,  sonra  xış  qaşıyanla  döyür. 

Palang  canını  dişina  tutur,  irali  bir  da  cumuxur,  yena  da  heydan 

Kasilir,  tir-tap uzanır.  İnsan  onu  döydüKca qışqırır,  "ay öldüm" de­

yir,  "ay  yandım" bağırır,  harayina  heç bir canlı-cinli  çatmır.  Ölha­

ölda  neca olursa samıların bağı  qırılır.  Palang boyunduruğun  altın­

dan  çıxıb  meşaya sarı  götürülür.  Meşanin  giracayinda  harnin  pişiyi 

görür,  tanıyır,  laKin  PişiK  onu  tanımır,  deyir,  san  Palang deyilsan, 

bizim  pişiKlarin  birisan . 

Palang  deyir: 

- Man  hala  insan  alinda  birca  saat  qalıb  bu güna  düşmüşam, 

o  mana  birca  gün  yer  aKdirsa  idi  sandan  da  balaca  olardım . 

---

534 

Azarbaycan  şifahi  xalq adabiyyatı  antologiyası 

Tarağayın  intiqamı 

Torağay  yolun  qırağında  yuva  qurubmuş.  Şir  da  bu  yuvanı 

ayaqlayıb,  Tarağayın  atca  balalarını  azib  öldürübmüş. 

Bir  gün  Torağay  onun  qabağını  Kasib  deyir: 

- Sandan  balalarıının  intiqamını  alacam . 

Şir Tarağayın dediKlarini veeina  alınır,  hala bir lovğalanır da: 

- San  özün  nasan  Ki,  sanin  intiqamın  na  ola . . .  

Torağay  quşlar  padşahına  şiKayata  gedir.  Quşlar  padşahı  bü­

tün  quşları  yığır  va deyir: 

- Kim  Şirin  gözlarini  dimdiyi  ila vurub  Kor eda  bilar? 

Bu  işi sağsağ an  öz  öhdasina götürür.  Yatdığı  yerda  şirin  göz­

larini  dimdiKlayib  deşir. 

Şir  qalır  heç  vaxt  gündüzü  olmayan  bir  zülmatda,  ciyari  da 

susuzluqdan  yanır,  bilmir hara  getsin,  hansı  samta  üz  tutsun. 

Bu vada  quşlar  padşahı  qurbağalardan  xahiş  edir  Ki, bir  uçu­

rumda,  yarğanın  başında  quruldaşsınlar.  Qurbağalar  da  padşahın 

bu sözünü tu turlar,  başlayırlar ağız-ağıza vermaya.  Şir heç bir şüb­

ha  etmir  Ki,  qurbağalar  quruldaşan  taraf da  su  olar,  aldanı b  sas  ga­

lan  tarafa  gedir  va  uçurumdan  aşağı  yuvarlanır. 

Torağay  can  veran  Şirin  yaxınına  qonub  deyir: 

- Şir,  gördünmü  sandan  intiqamımı  neca  aldım?  Gördünmü , 

"manam"liyin,  sayınamazlığın  axırı  neca  olur? 

LeylaK,  TülKü  va  Vağ 

Ağacın başında LeylaK,  ona yaxın qamışlıqda isa Vağ yaşayır­

dı .  Adatan,  LeylaK  üç  bala  çıxarar,  bunun  birini  qurd-quşa,  tülKü­

ya,  çaqqala  qurban  verardi . 

Leylayin balasının  birini  bir  neça  gün  avval  tazaca  yemiş  Tül-

KÜ bir da  galir. 

LeylaK  ağacın başında,  TülKü isa yerdan  ona deyir: 

- Balanın  birini  da  vermalisan . 

LelaK  deyir: 

- A  TülKü,  birini  verdim  da. 

- Yox ,  o,  qurban  idi. 

LeylaK  soruşur: 

- TülKü,  vermasarn  neylarsan? 

- Neca  neylaram ,  balta,  mişar  gatirib  bu  ağacı  Kasaram .  Yu-

van dağılar,  balalarını da yeyaram, heç biri da qalmaz .  Sana bir gün 

möhlat  veriram .  agar  yola  galmasan,  balta,  mişar  gatirib  ağacı  Ka-

---