Reja: Firibgarlik tushunchasi. Firibgarlik uchburchagi

Firibgarlikdan kelib chiqadigan jiddiy xatolarni aniqlash uchun auditorning javobgarligi

Auditor mulkdorning vakillariga firibgarlikning oldini olish yoki aniqlash bilan bog‘liq ichki nazoratdagi kamchiliklar yoki auditor rahbariyatdan о‘rgangan xatolar yoki auditorlik tekshiruvi davomida kashf etgan xatolar tо‘g‘risida xabardor bо‘lishini ta’minlashi kerak. Egasining vakillariga etkazilishi kerak bо‘lgan masalalar auditorning professional qarori bilan belgilanadi. Bunday savollarga quyidagilar kirishi mumkin: menejmentning malakasi va odob-axloq masalalari; boshqaruv firibgarligi; moliyaviy (buxgalteriya) hisobotida jiddiy buzilishlarga olib kelgan boshqa firibgar harakatlar; moliyaviy (buxgalteriya hisobotlari) xatolaridan kelib chiqadigan jiddiy buzilishlar; kelajakda moliyaviy (buxgalteriya) hisobotlarining jiddiy buzilishlarini keltirib chiqarishi mumkin bо‘lgan notо‘g‘ri ma’lumotlar.

Auditorning kasbiy vazifasi unga auditorlik subyekti tо‘g‘risida maxfiy ma’lumotlarni, shu jumladan firibgarlik va xatolar tо‘g‘risida uchinchi shaxslarga berishga imkon bermaydi. Shunga qaramay, Rossiya Federatsiyasi qonunchiligida nazarda tutilgan hollarda auditor nohaq harakatlar va xatolar aniqlangan faktlar tо‘g‘risidagi ma’lumotlarni vakolatli davlat organlariga xabar qilishi shart. Bahsli holatlarda auditor zarur huquqiy maslahatni olishi kerak. Agar auditor firibgarlik natijasida moliyaviy (buxgalteriya) hisobotlari buzilganligi sababli auditorlik tekshiruvini yakunlash mumkin emas degan xulosaga kelsa, auditor topshiriqni bekor qilish imkoniyatini kо‘rib chiqishi kerak.

Agar auditor topshiriqni rad etsa, unda u: auditorlik subyekti rahbariyati va egasi vakillari bilan shartnomani bekor qilishni va ushbu olib qо‘yilish sabablarini muhokama qilish; auditorning auditorlik topshirig‘idan bosh tortganligi va auditorni tayinlagan shaxsga yoki shaxslarga, yoki belgilangan hollarda vakolatli davlat organlariga rad etish sabablari tо‘g‘risida xabar berish bо‘yicha kasbiy va qonuniy talablarni tahlil qilish. Auditor uning tekshirishni davom ettirish imkoniyatini shubha ostiga oladigan istisno holatlarga duch kelishi mumkin. Masalan, agar: firibgarlikni aniqlagandan sо‘ng, tekshirilayotgan subyekt qasos qilmaydi, bu auditorning fikriga kо‘ra, agar firibgarlik moliyaviy (buxgalteriya hisoboti) uchun ahamiyatli bо‘lmasa ham, ushbu sharoitda zarurdir;

-auditor firibgarliklar sababli jiddiy buzilishlar xavfi va tegishli auditorlik tekshiruvlari natijalari moddiy va jiddiy suiiste’mol qilishning katta ehtimolligini kо‘rsatadi, deb hisoblaydi. Auditor tekshirilayotgan subyekt rahbariyati yoki egasi vakillarining vakolatlari va odob-axloqi tо‘g‘risida jiddiy shubhalarga ega. Auditorning auditorlik shartnomasidan chekinishi maqsadga muvofiq bо‘lgan holatlarni aniqlab olish mumkin emas. Auditor xulosalariga auditorlik subyekti rahbariyati yoki egasining vakillarining firibgarlikda ishtirok etishi (bu boshqaruv bayonotlarining ishonchliligiga ta’sir qilishi mumkin) va auditorning auditorlik subyekti bilan munosabatlarni davom ettirish imkoniyati haqidagi shubhalariga ta’sir qiladi. Vaziyatlarning istisno xususiyatini va qonunchilk talablariga rioya qilish zarurligini hisobga olib, auditor auditorlik kelishuvidan voz kechish tо‘g‘risida qaror qabul qilishda va keyingi harakatlar rejasini belgilashda yuridik maslahat olishi maqsadga muvofiqdir. Auditorlik odob-axloqining umume’tirof etilgan standartlariga muvofiq, amaldagi auditor bо‘lajak voris auditordan sо‘rov olayotganda, bо‘lajak voris auditorning topshiriqni bajarmasligi uchun professional sabablar borligini kо‘rsatishi kerak. Agar tekshirilayotgan shaxs hozirgi auditorga bо‘lajak voris auditor bilan vaziyatni muhokama qilish uchun ruxsat berishni rad etsa yoki amaldagi auditor xabar berishga haqli bо‘lgan ma’lumotlarga cheklovlar qо‘ysa, bu haqiqat bо‘lajak voris auditorga oshkor qilinishi kerak. Bо‘lajak voris auditor joriy auditorga bо‘lajak voris auditor tayinlashga rozi bо‘lmasligi mumkin bо‘lgan sabablarni sо‘rashi mumkin. Amaldagi auditor bо‘lajak voris auditor bilan muhokama qilishi mumkin bо‘lgan tekshirilayotgan subyekt tо‘g‘risidagi ma’lumot miqdori amaldagi auditor auditorning buning uchun ruxsat olgan-qilmaganiga, shuningdek boshqa о‘ziga xos holatlarga bog‘liq. Belgilangan majburiyatlardan kelib chiqadigan cheklovlarni hisobga olgan holda amaldagi auditor bо‘lajak voris auditorga ma’lumot berish va bо‘lajak voris auditor bilan kelishuvni muhokama qilish orqali ushbu tayinlashni rad etishning professional sabablari borligini maslahat beradi. Agar amaldagi auditor firibgarlik yoki mumkin bо‘lgan jiddiy qonunbuzarlik dalillari sababli ishdan voz kechgan bо‘lsa, u ushbu jihatlar bо‘yicha faqat faktlarni (xulosalarni emas) taqdim etishi shart.

Auditorlik tekshiruvi davomida va undan keyin BO buzilishlarini aniqlagan taqdirda auditorning harakatlari "BO buzilishlari aniqlanganda auditorning harakatlari" qoidalari bilan belgilanadi. BO buzilishi bilan BU ma’lumotlarini aks ettirish va taqdim etish uning tanasi va texnik xizmat kо‘rsatishning belgilangan qoidalarini buzganligi sababli notо‘g‘ri deb tan olinadi. Buzilish m. ikki xil: qasddan va bilmasdan. Qasddan buzilish BO auditorlik subyekti xodimlarining qasddan qilgan harakatlarining natijasidir. Ular foydalanuvchi BO-ni yо‘ldan ozdirish maqsadida xudbin maqsadlar uchun qilingan. BO ning buzilishiga olib keladigan ularning qasddan qilgan harakati (harakatsizligi) tо‘g‘risida xulosa, m. faqat vakolatli organ tomonidan amalga oshiriladi. Молиявий ҳисобот

Qasddan buzilish buxgalteriya hisoboti tekshirilayotgan shaxsning bilmagan harakatlarining natijasidir. Bu bо‘lishi mumkin. buxgalteriya yozuvlaridagi arifmetik yoki mantiqiy xatolar, hisob-kitoblardagi xatolar, buxgalteriya hisobining tо‘liqligini nazorat qilish, FHD buxgalteriyasida notо‘g‘ri aks ettirish, mulkning mavjudligi va holati. Ushbu turdagi buzilishlar ham moddiy, ham nomoddiy bо‘lishi mumkin. Auditorlik tekshiruvi davomida auditor buxgalteriya hisoboti buzilishlari va aniqlanmaslik xavfini baholashi kerak. Shu bilan birga, auditorlik tashkiloti qasddan va bila turib buzilish xavfini oshirishga yordam beradigan ba’zi omillarni hisobga olishi kerak (bunday omillar quyidagilarni о‘z ichiga olishi mumkin: iqtisodiyotning inqirozli sohalarida muhim moliyaviy investitsiyalar mavjudligi; noо‘rin qiymatlar aylanma mablag‘larning sotish hajmining tez о‘sishi yoki foydaning sezilarli darajada pasayishi; auditorlik subyektining, xususan hisobot yilining oxirida moliyaviy kо‘rsatkichlar qiymatiga sezilarli ta’sir kо‘rsatadigan, odatiy bо‘lmagan operatsiyalari; kо‘rsatilgan xizmatlarga aniq mos kelmaydigan tо‘lovlarning mavjudligi) ... Agar buxgalteriya hisoboti buzilishlari aniqlansa, auditor ularning har jihatdan tekshirilgan hisobot mavjudligiga ta’sirini baholashi kerak. Auditor mumkin bо‘lgan huquqbuzarlik turlarini hisobga olishi kerak:

1. buxgalteriya hisobi va buxgalteriya hisobotini saqlash va tanasini saqlash bо‘yicha belgilangan qoidalardan chetga chiqish;
2. buxgalteriya hisobIda shaxsiy uy operatsiyalari va mol-mulkni baholashni aks ettirish uchun qabul qilingan hisob siyosatining yo’qligi yoki unga rioya qilmaslik;
3. fuqarolik, valyuta va soliq tо‘g‘risidagi qonunlarni buzish; va hokazo. Buxgalteriya hisoboti buzilishlari aniqlangan taqdirda, auditor о‘zi tomonidan ishlab chiqilgan auditorlik protseduralarini quyidagilarga qarab tuzatadi: buzilishlar turi, ularning mavjudligi darajasi, keyingi tekshirish paytida buzilishlar xavfi va aniqlanmagan buzilishlar xavfi. Agar notо‘g‘ri ma’lumotlar aniqlansa, auditor hozirgi ICS buxgalteriya hisobotining buzilishiga olib keladigan turli xil qonunbuzarliklar paydo bо‘lishining oldini olish samaradorligini baholashi kerak. Aniqlangan har qanday notо‘g‘ri ma’lumotlar auditorning ish hujjatlarida aks ettirilishi kerak. Majburiy auditorlik tekshiruvi о‘tkazilganda auditor auditorga tekshiruv natijalari tо‘g‘risida yozma hisobot taqdim etishi shart. Unda buxgalteriya hisoboti mavjudligiga sezilarli ta’sir kо‘rsatishi mumkin bо‘lgan FHJ bilan bog‘liq bо‘lgan barcha xatolar va buzilishlar kо‘rsatilishi kerak. Shu bilan birga, hisobot mavjud bо‘lgan barcha kamchiliklar tо‘g‘risida tо‘liq hisobot sifatida qaralishi mumkin emas (faqat audit paytida topilganlar kо‘rsatiladi). Tekshirilayotgan organ rahbariyati bilan kelishilgan holda, BU ma’lumotlariga tuzatish kiritish va allaqachon tayyorlangan buxgalteriya hisoboti uchun tushuntirishlar rо‘yxatini tayyorlash talablarini о‘z ichiga olgan yozma hisobotning dastlabki versiyasi tayyorlanishi mumkin. Bunday talablarning bajarilishi, agar ular moddiy xarakterdagi tuzatishlarga tegishli bо‘lsa, auditor uchun ijobiy auditorlik xulosasini taqdim etish majburiyati hisoblanadi. Agar rahbariyat xatolarni tuzatish bо‘yicha choralar kо‘rmasa, auditor quyidagilarni amalga oshirishi kerak: bu fakt tо‘g‘risida xо‘jalik yurituvchi subyektni yozma ravishda xabardor qilishi; tuzatishlar kiritmaslik uchun butun javobgarlikni о‘z rahbariyatiga topshirish; buxgalteriya hisoboti foydalanuvchilarini vaziyat ma’lumotlari tо‘g‘risida xabardor qilish masalasini kо‘rib chiqing. Agar buzilishlar tuzatilmasa, aniqlangan notо‘g‘ri ma’lumotlar auditorlik xulosasiga kiritilishi kerak. Kerakli tuzatishlar kiritilganligiga ishonch hosil qilish uchun tekshirilayotgan subyekt nafaqat BOning yangi tahririni, balki balansni yoki boshqa buxgalteriya registrini ham taqdim etishi kerak, shu asosda organ balans tuzadi, shuningdek tuzatilgan buxgalteriya yozuvlari rо‘yxatini tuzadi.