411
15 Dekabr – Beynəlxalq Çay Günü, (2004-2005)
Hər il dekabrın 15-də aparıcı dünya çay istehsalçısı statusuna malik bütün ölkələrdə
Beynəlxalq Çay Günü (International Tea Day) qeyd olunur. Bu günün qeyd
olunmasının məqsədi – hökumətlərin və insanların diqqətini çay satışı problemlərinə,
çay istehsalı sahəsində işləyən işçilərin, kiçik istehsalçıların və istehlakçıların
vəziyyətinə
cəlb
etməkdir.
Bayramın
bir
məqsədi
də
bu
içkinin
populyarlaşdırılmasıdır. 15 dekabrda Çay sənayesi işçilərinin hüquqlarının dünya
bəyannaməsi elan olunmuşdur. Beynəlxalq Çay Gününün məhz dekabrın 15-də qeyd
edilməsi qərarı 2004-cü ildə Mumbayda (Hindistan) və 2005-ci ildə Porte Alleqredə
(Braziliya) keçirilmiş Ümumdünya ictimai forumunun gedişi zamanı beynəlxalq
təşkilatlarda və həmkarlar ittifaqlarında müzakirələrdən sonra qəbul edilmişdir. Bu
günü, əsasən, iqtisadiyyatında çay istehsalının önəmli yer tutduğu ölkələr – Hindistan,
Şri-Lanka, Banqladeş, Nepal, Çin və s. qeyd edirlər.
Çayın bir içki kimi ilk dəfə Çin imperatoru Şen Nunq tərəfindən təxminən e.ə 2737-
ci ildə aşkar olunduğu hesab olunur. Belə ki, imperator çay yarpağını qaynar su olan
fincana salmış və beləcə çay içkisi yaranmışdır. Eramızın 400-600-cü illərində Çində
çaya maraq artır və bunun nəticəsində çay bitkisinin kultivasiyası prosesləri inkişaf
edir. Rusiya və Avropada çay XVII əsrin birinci yarısında məlum olur. Çay tarixində
ən məşhur hadisələrdən biri isə 1773-cü il dekabrın 16-da baş verən “Boston
çayiçməsi” olmuşdur. Həmin vaxt Amerika müstəmləkəçiləri Böyük Britaniya
tərəfindən çaya tətbiq olunan vergiyə etiraz işarəsi kimi Boston sahilinə çay yeşikləri
atmışlar.
Bir çox ölkələr özlərinin çayiçmə ənənələrinə malikdirlər. Bəzi xalqlar çayı süddə
dəmləyirlər. Bəzi yerlərdə isə çaya xüsusi ədviyyatlar qatılır. Amma bir fakt
danılmazdır ki, çay dünyada ən çox sevilən içki olaraq qalır. Bu bayram da hələ ki,
rəsmi olmasa da, çaysevərlər tərəfindən getdikcə daha çox qeyd olunur. Çay günündə
müxtəlif sərgilər, reklam aksiyaları və s. keçirilir.
İnternetdə:
http://www.calend.ru/holidays
412
25 Dekabr – “Qızıl qələmlər” Ədəbi Cəmiyyətinin Yarandığı Gün, (1925)
Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı 1934-cü il iyunun 13-
də Bakıda Azərbaycan Yazıçılarının I qurultayında
yaradılmışdır. O vaxta qədər Azərbaycan yazıçıları ayrı-
ayrı
ədəbi
birləşmələrin
tərkibində
fəaliyyət
göstərirdilər. 1923-cü ildə Azərbaycan yazıçılarını bir
təşkilatda birləşdirmək zərurəti meydana çıxarkən bir
neçə yazıçı çap etdirdikləri müraciətdə Türk Ədib və
Şairlər İttifaqı Dərnəyi təsis etdiklərini bildirdilər.
Həmin ədəbi birlik "İldırım" adlanırdı. "Qızıl qələmlər"
ədəbi cəmiyyəti də təxminən bu dövrlərdə formalaşmış,
öz ətrafına gənc ədəbi qüvvələri toplamışdı. Bu
cəmiyyət əsaslı və ədəbi təşkilat kimi 1925-ci il
dekabrın 25-də Bakıda yaradıldı, ədəbi dərnəkləri öz
ətrafında birləşdirdi. "Qızıl qələmlər" cəmiyyəti tez-tez müşavirələr, ədəbi gecələr,
görüşlər, məruzələr təşkil edir, tədbirlər həyata keçirirdi. "Maarif və mədəniyyət"
jurnalında, "Kommunist" və "Gənc işçi" qəzetlərində müntəzəm verilən ədəbi
materiallar, "Qızıl qələmlər", "Oktyabr alovları" almanaxları və ayrı-ayrı məcmuələr
ədəbiyyatın təbliğinə, kütləvi surətdə yayılmasına xidmət edirdi. 1927-ci il iyul ayının
əvvəllərində Azərbaycan yazıçılarının birinci ümumi yığıncağında bütün ədəbi
qüvvələri bir təşkilat ətrafında birləşdirmək qərara alındı. Beləliklə, Azərbaycan
Yazıçılar Cəmiyyətinin müvəqqəti İdarə Heyəti yarandı. 13 yanvar 1928-ci ildə Bakıda
Ümumazərbaycan yazıçılarının birinci və 20 oktyabr 1929-cu ildə ikinci qurultayı
çağrıldı. Ümumittifaq Kommunist (bolşevik) Partiyası Mərkəzi Komitəsinin ədəbi-
bədii təşkilatların yenidən qurulması haqqında 1932-ci il 23 aprel tarixli qərarından
sonra Azərbaycan Yazıçılar Cəmiyyətinin yenidən qurulması haqqında təşkilatı
tədbirlər görüldü və Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı yaradıldı.
İnternetdə:
www.azyb.net
413
28 Dekabr – Beynəlxalq Kino Günü, (1895)
XX əsrin 30-cu illərində kinematoqrafiya
inkişaf etməyə başladı. Belçikada Cozef Plato və
Avstriyada Simon fon Ştampfer demək olar ki,
eyni anda “fenakistoskop” adlı, hərəkət edən rəsm
effekti verən fırlanan iki çarxlı cihaz kəşf edirlər.
İlk kinematoqrafiya sistemini Tomas Edison və
Uilyam Dikson hazırlayıb. 1890-cı ildə ilk dəfə
olaraq kinokamera ixtira edilib. 1891-ci ildə ilk
çəkilən lenti nümayiş etdirmək üçün kineskop
kəşf olunur.
Dekabrın 28-də dünyada Beynəlxalq
Kino günü qeyd olunur. 1895-ci il dekabrın 28-də
Lui və Oqyust Lümyer qardaşları Parisin Kapusin bulvarındakı balaca kafedə ilk dəfə
özlərinin çəkdikləri qısametrajlı filmlərin pullu nümayişini təşkil etmişlər. Filmlərin
arasında 46 saniyəlik “Fəhlələrin Lümyer fabrikindən çıxması” filmi də var idi.
Lümyer qardaşları hesab edirdilər ki, kino həyat səhnələrinin nümayişindən başqa bir
şey deyil və olmayacaqdır. Ona maraq tezliklə sönəcəkdir. Lakin bəşəriyyət xroniki
sinematoqraf xəstəliyinə tutuldu. Kino körpə uşaq kimi, əvvəlcə danışa bilmirdi.
Tamaşaçıları aktyorların hərəkətləri, üz-gözünü büzməsi ilə əyləndirirdi.
1896-cı ildə
ilk dəfə montajdan istifadə edərək, fransız rejissoru Jorj Meles “Çaydan xilas” filmini
lentə alır. Meles həm də kinoda bir neçə yeniliklərin banisi sayılır. XX əsrin
əvvəllərində filmlərin vaxtı uzadılaraq 15-20 dəqiqəyə çatır. Bütün dünyada kino
zalları açılmağa başlayır.
Azərbaycan kino sənətinin tarixi isə 1898-ci il iyunun 21-dən başlayır. İlk filmlər
fotoqraf və nasir Aleksandr Mişon tərəfindən çəkilmiş xronika süjetləri ("Bibiheybətdə
neft fontanı yanğını", "Balaxanıda neft fontanı", "Şəhər bağında xalq gəzintisi",
"Qafqaz rəqsi" və s.) və bir bədii kinosüjetdən ("İlişdin") ibarət olub.
1915-ci ildə
Qafqazda Pirone qardaşlarının açdığı səhmdar cəmiyyətləri (ticarət evləri) tərəfindən
Bakı, Tiflis, İrəvan şəhərlərində prokat kontorları yaradılıb. 1915-ci ildə adı çəkilən
cəmiyyət neft sənayeçilərinin pulu ilə İbrahim bəy Musabəyovun "Neft və milyonlar
səltənətində" romanı əsasında eyni adlı ilk Azərbaycan bədii filminin çəkilişinə
başlayıb. 1916-cı ildə Bakıda Üzeyir Hacıbəyovun "Arşın mal alan" operettası
əsasında ilk Azərbaycan kinokomediyası çəkildi. 1919-cu ildə isə Azərbaycanın
müstəqilliyinin ildönümü münasibətilə "Təntənə" adlı tammetrajlı film ekranlarda
nümayiş etdirildi.
İnternetdə:
www.books.google.com
Dostları ilə paylaş: |