Respublikasi oliy ta`lim,fan va innovatsiyalar vazirligi

3.14.- jadval.
Intervalli va bir tekis yugurish uslublaridan foydalangan holda olingan natijalar

Umumiy jismoniy sifatlar	n	Asosan intervalli yugurishni qo‘llaganlar guruhi								n	Asosan bir tekisda yugurishni qo‘llaganlar guruhi
		Sentabr, 2006			May, 2007						Sentabr, 2006				May, 2007
		x±	m	g	x	m	g	t	R		x±	m	g	x	m	g	t	R
Tezlik (60 m yugurish), soniya	15	10,5	0,20	0,69	9,5	0,19	0,66	5,0	<0,001	15	10,3	0,15	0,50	9,9	0,10	0,44	4,00	<0,001
Chidamlilik (300 m yugurish) m, soniya	15	60,6	1,10	3,65	53,8	0,93	3,09	4,82	<0,001	15	60,2	0,61	2,05	55,8	0,52	1,73	5,50	<0,001
Tezlik-kuch sifatlari (yuqoriga sakrash, sm)	15	33,0	1,52	5,04	40,0	0,66	2,20	4,24	<0,001	15	31,0	1,61	5,36	38,0	0,76	2,53	3,88	<0,001
Gavda dinamo- metriyasi, kg	15	60,0	2,00	6,62	86,0	3,80	12,6	6,04	<0,001	15	60,0	1,61	5,36	83,0	4,79	15,7	4,55	<0,001
Panja dinamo metriyasi, kg	15	22,6	0,47	1,57	24,6	0,47	1,57	3,33	<0,05	15	22,0	0,62	2,74	24,0	0,85	2,81	3,16	<0,001
Statik chidamlilik, soniya	15	13,5	1,14	3,78	17,8	1,42	4,73	2,40	<0,05	15	17,2	0,75	2,49	16,0	1,13	3,75	0,92	>0,05

0. 
   Yengil atletikada o‘rta masofaga yuguruvchi 12 yoshli sportchilarning uchinchi o‘quv yilidagi mashg‘ulotlari mazmuni va
   

ko‘rsatgan natijalari

Tajriba guruhining uchinchi yil mashg‘ulotlari uchun yillik o‘quv rejasi ishlab chiqildi. Rejada tayyorlov bosqichlari uchun asosiy vazifalar, jismoniy va funksional tayyorgarlik darajasi uchun vaqtlar belgilandi. Umumiy jismoniy tayyorgarlik darajasini oshirish uchun soatlar soni aniqlandi. Jismoniy funksiya va texnik-tayyorgarlik darajasi uchun vaqtlar belgilandi. Texnik-taktik mahorat va umumiy chidamlilik darajasini oshirish uchun soatlar belgilandi va haftalik mikrosikllar tuzildi.

Uchinchi yil. O‘rta masofaga yuguruvchi bolalarni uchinchi yil tayyorlashning davrlarga nisbatan bosqichlarga bo‘lib chiqildi va rejalashtirishda qo‘yidagi mikrosikllardan foydalandik.

1. 
   Funksional va jismoniy tayyorgarlikning har tomonlama rivojlanish darajasini ko‘tarish bosqichi.
   

Bu bosqich 3 oy vaqtni o‘z ichiga oldi.
Sentabr oyida tortuvchi mezosikldan foydalandik. Bunda yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 40 km. ni (YuQT daq.- 130-150 zarba), aerob rejimdagi yugurishlarning hajmi ham 40 km.ni tashkil qildi, maxsus yugurish, sakrash mashqlari 2,5 km.ni, umumiy jismoniy tayyorgarlik (sport o‘yinlari, suzish va b.) 11 soat, tibbiy ko‘rikdan o‘tish 4 soatni o‘z ichiga oldi. Bu oyda tortuvchi va rivojlantiruvchi mikrosikllardan foydalandik (3- ilova).

12 yoshli o‘rta masofaga yuguruvchi yosh sportchilarning uchinchi o‘quv yili rejasi
3.15-jadval

№	Yillik sikl tuzilmasi	Davr	Tayyorgarlik			Musobaqa		Tayyorgarlik			Musobaqa				O‘tish
		Bosqich	Tortuvchi	1- asosiy rivojlantiruvchi		Qishki musobaqa		2 asosiy rivojlantiruvchi			Musobaqa oldi	Yozgi musobaqa			O‘tish	Jami
		oy	Sentabr	Oktabr	Noyabr	Dekabr	Yanvar	Fevral	Mart		Aprel	May	Iyun	Iyul
	Tayyorlov bosqichlari bo‘yicha asosiy vazifalar		Har tomonlama jismoniy va funksional tayyorgarlik darajasini ko‘tarish			URM (MJ) va texnik tayyorgarlik dara- jasini oshirish		Jismoniy, funksio- nal va texnik tayyor- garlik darajasini oshirish			Texnik -taktik maxorat va umumiy chidamlilik darajasini oshirish				faol dam olish
1	Nazariy mashg‘ulotlar		1	1	-	1	-	1	-		1	1	-	1		8
1	Yugurish yuklamalari- ning umumiy hajmi, km		40	44	44	48	43	40	48		48	45	45	45	-	490
2	Aerob yugurish hajmi- ning rejimi (YuQTdaq 150 zarba ), km		40	35	30	35	30	30	40		40	36	36	36	-	388
3	Aralash yugurish hajmi rejimi (YuQT 150-170 zarbagacha),km		-	5	10	10	10	8	5		5	6	6	6	-	71
4	Anaerob yugurish hajmi- ning rejimi (YuQTdaq 175 gacha), km		-	4	4	3	3	2	3		3	3	3	3	-	31
5	Maxsus yugurish va sakrash mashqlari, km		2,5	6	4	3	3	1,5	4		4	4	2	2	-	36
6	UJT (URM, sport uyinlari)		11	10	9	9	9	9	9		8	8	8	10	-	100
7	Musobaqalar soni						Musobaqa	taqvimga		asosan
8	Nazorat o‘tkazish sinovlari, s		-	4	-	-	-	-	4		-	-	-	-	2	10
9	Tibbiy ko‘rik, s		4	-	-	-	-	-	2		-	-	-	2	-	8
10	Tavsiya qilinayotgan haftalik mikrosikllar raqami		1,1,1,2,	2,2,4,	4,2,8,2,	2,2,2,8,	2,2,2,	4,5,5,6,8	2,6,8,2,		9,2,2,2,	2,.8,3,	6,7,6,8	7,8,9,	7,8,8,9

.
Oktabr oyida yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 44 km.ni, aerob rejimdagi yugurish hajmi 35 km.ni (YuQT-140-150 zarba), aralash rejimdagi yugurish hajmi 5 km.ni (YuQT-160-170 zarba), anaerob rejimdagi yugurish hajmi 4 km.ni (YuQT-175 zarba), maxsus yugurish va sakrash 6 km.ni, umumiy rivojlantirish mashqlari 10 soatni, nazorat o‘tkazuv tekshirishlar 4 soatni tashkil qildi. Rivojlantiruvchi va musobaqa oldi mikrosikllaridan foydalandik (3-ilova).
Noyabr oyida yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 44 km.ni, aerob rejimdagi yugurishlar hajmi 30 km.ni (YuQT-140-150 zarba), aralash rejimdagi yugurish hajmi esa 10 km.ni, anaerob rejimdagi yugurish hajmi 4 km.ni, maxsus yugurish va sakrash mashqlari 4 km.ni, umumiy jismoniy tayyorgarlik 9 soatni tashkil etdi. Bular uchun quyidagi rivojlantiruvchi, musobaqa oldi va yengillashtiruvchi mikrosikllari rejalashtirildi (3- ilova).
O‘quv yilining uchinchi yilida sentabr oyi uchun tortuvchi mikrosiklidan foydalandik. Bunda yugurish yuklamalari aerob rejimdagi yuklamalar oshirilgan bo‘lsa, aralash va anaerob rejimdagi yugurish kamaytirildi. Tibbiy ko‘rikka alohida soat ajratildi.
Oktabr, noyabr oylari uchun tuzilgan mikrosikllarda sportchilarning har tomonlama jismoniy va funksional tayyorgarligiga e’tibor qaratildi. Yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 44-km.gacha yetkazildi. Harakatli va sport o‘yinlari har mashg‘ulotlarning 20 daqiqasini egalladi.

2. 
   Umumrivojlantiruvchi mashqlar va texnik tayyorgarlik darajasini oshirish bosqichi. Bu bosqich 2 oylik vaqtni o‘z ichiga oldi. Dekabr va yanvar oylarida qishki musobaqa mezosiklidan foydalandik. Dekabr oyida yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 48 km.ni, shundan, 35 km.ni (YuQT-140-150 zarba) aerob rejimdagi yugurish
   

hajmiga, 10 km.ni (YuQT-160-170 zarba) aralash rejimdagi yugurish hajmiga, 3 km.ni anaerob rejimdagi yugurish hajmiga, 3 km.ni esa maxsus yugurish va sakrash mashqlariga, 9 soat umumiy jismoniy tayyorgarlik mashqlariga ajratildi. Bu oyda quyidagi rivojlantiruvchi va yengillashtiruvchi mikrosikllar rejalashtirilgan edi (3- ilova).
Yanvar oyida yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 43 km.ni, aerob rejimdagi yugurishlar hajmi 30 km.ni (YuQT-140-150 zarba), aralash rejimdagi yugurish hajmi esa 10 km.ni (YuQT-160-170 zarba), anaerob rejimdagi yugurish hajmi 3 km.ni, maxsus yugurish va sakrash mashqlari 3 km.ni, umumiy jismoniy tayyorgarlik 9 soatni musobaqalar taqvimga asosan tashkil qildi. Bular uchun quyidagi rivojlantiruvchi mikrosikli rejalashtirildi.

3. 
   Jismoniy, funksional va texnik tayyorgarlik darajasini oshirish bosqichi. Bu bosqich 2 oyni o‘z ichiga oldi. Fevral va mart oylarida tayyorlov 2-asosiy rivojlantiruvchi mezosiklidan foydalandik. Fevral oyida yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 40 km.ni, aerob rejimdagi yugurishlar hajmi 30 km.ni, aralash rejimdagi yugurish hajmi esa 8 km.ni, anaerob rejimdagi yugurish hajmi 2 km.ni, maxsus yugurish va sakrash mashqlari 1,5 km.ni, umumiy jismoniy tayyorgarlik 9 soatni musobaqalar taqvimga asosan tashkil qildi. Bular uchun quyidagi musobaqa oldi, yengillashtiruvchi va qishki musobaqa bosqichlari mikrosikllari rejalashtirildi (3-ilova).
   

Bu bosqichda aerob va anaerob rejimdagi yuklamalar kamaytirildi. Maxsus mashqlar oldingi darajada saqlab qolindi. Ko‘proq texnik tayyorgarlikka e’tibor qaratildi. Yengillashtiruvchi, rivojlantiruvchi, musobaqa oldi davrining oxiri va musobaqa mikrosikllari rejalashtirildi (3-ilova).
Mart oyida yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 48 km.ni, aerob rejimdagi yugurishlar hajmi 40 km.ni (YuQT-140-150 zarba),aralash rejimdagi yugurish hajmi esa 5 km.ni (YuQT-160-170 zarba), anaerob rejimdagi yugurish hajmi 3 km.ni, maxsus yugurish va sakrash mashqlari 4 km.ni, umumiy jismoniy tayyorgarlik 9 soatni, nazorat o‘tkazish tekshirishlari 4 soatni, tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish 2 soatni tashkil qildi.

Bu bosqichda, ya’ni mart oyida ko‘proq rivojlantiruvchi mikrosikllardan foydalanildi. Bu esa yosh sportchilarning umumiy yugurish yuklamalarini oshirishga va almashishiga, sport texnik tayyorgarligini oshirishga olib keldi.

4. 
   Texnik-taktik mahorat va umumiy chidamlilik darajasini oshirish bosqichi. Bu bosqich 4 oyni o‘z ichiga oladi. Aprel oyida musobaqa oldi mezosiklidan foydalandik. May, iyun va iyul oylarida yozgi musobaqa oldi mezosiklidan foydalandik. Bu oylarda rivojlantiruvchi va yengillashtiruvchi mikrosikllar rejalashtirildi (3-ilova).
   

Aprel oyida yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 48 km.ni, aerob rejimdagi yugurishlar hajmi 40 km.ni (YuQT-140-150 zarba), aralash rejimdagi yugurish hajmi esa 5 km.ni (YuQT-160-170 zarba), anaerob rejimdagi yugurish hajmi 3 km.ni, maxsus yugurish va sakrash mashqlari 4 km.ni, umumiy jismoniy tayyorgarlik harakatli va sport o‘yinlari 8 soatni tashkil qildi. Bular uchun quyidagi mikrosikllar rejalashtirildi.
May oyida yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 45 km.ni, aerob rejimdagi yugurishlar hajmi 36 km.ni, aralash rejimdagi yugurish hajmi esa 6 km.ni, anaerob rejimdagi yugurish hajmi 3 km.ni, maxsus yugurish va sakrash mashqlari 4 km.ni, umumiy jismoniy tayyorgarlik 8 soatni tashkil qildi, musobaqalar taqvim asosida o‘tkazildi. Bular uchun quyidagi rivojlantiruvchi, yengillashtiruvchi va bazaviy mikrosikllari rejalashtirildi (3-ilova).
Iyun oyida yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 45 km.ni, aerob rejimdagi yugurishlar hajmi 36 km.ni, aralash rejimdagi yugurish hajmi esa 6 km.ni, anaerob rejimdagi yugurish hajmi 3 km.ni, maxsus yugurish va sakrash mashqlari 2 soatni, umumiy jismoniy tayyorgarlik 8 soatni tashkil qildi, musobaqalar taqvim asosida o‘tkazildi. Bular uchun quyidagi qayta tiklovchi mikrosikli rejalashtirildi (3-ilova).
Iyul oyida yugurish yuklamalarining umumiy hajmi 45 km.ni, aerob rejimdagi yugurishlar hajmi 36 km.ni, aralash rejimdagi yugurish hajmi esa 6 km. ni, anaerob rejimdagi yugurish hajmi 3 km. ni, maxsus yugurish va sakrash mashqlari 2 soatni, umumiy jismoniy tayyorgarlik 10 soatni, musobaqalar taqvim asosida va tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish 2 soatni tashkil qildi. Bular uchun quyidagi yengillashtiruvchi va o‘tish mikrosikllari rejalashtirildi.
Bu bosqich texnik-taktik tayyorgarlikni, umumiy chidamlilikni oshirishga qaratildi. Shuning uchun aerob, aralash va anaerob rejimdagi ish soatlari ko‘paytirildi. Aerob rejimdagi yuklama kamaytirildi, aralash va anaerob kuchaytirildi. Bu esa texnik-taktik mahoratining va umumiy chidamlilik darajasining oshishiga sharoit yaratdi. Sport ish qobiliyatini saqlab turish uchun kross, umumrivojlantiruvchi mashqlar, umumiy jismoniy tayyorgarlik va aerob rejimida bajariladigan mashqlardan foydalandik.

11. 
    yoshli bolalar 600 metrga yugurishda tajriba guruhida tajribadan oldin natija 1:59.17±0,30 ni. tashkil qildi, tajribadan keyin 1:58.0±0,30 ni tashkil etdi. Nazorat guruhida esa tajribadan oldin 1:59.56±0,40 ni tashkil qilgan bo‘lsa, tajribadan keyin 1:59.16±0,80 ni tashkil etdi. Tajriba va nazorat guruhi o‘rtasidagi farq Styudent t mezoni bo‘yicha t=2,4 P<0,05 ga teng (3.16-jadval).