S e t a 1 y ı l l ı ğ ı

125

b a l k a n l a r ’ d a   s i y a s i   k r i z

geçmişin hayaletlerini mağlup etmenin anah-

tarı olacak.” Ancak Batı Balkan ülkelerini birer 

Avrupa ülkesine dönüştürecek bu yol, uzun ve 

meşakkatli bir süreci de işaret ediyor.

Yedi farklı ülke, yedi ayrı süreç

2012’de AB’ye üye olması beklenen Hırvatis-

tan dışında kalan diğer altı Batı Balkan ülke-

sinin 2020’den önce üyeliğe hazır olamayacağı 

öngörülmekte. Birliğe adaylık statüsü kabul 

edilen  Makedonya  ve  Karadağ  ile  bu  statüyü

bekleyen Sırbistan, Bosna-Hersek, Kosova ve 

Arnavutluk’un durumları, gerçekleştirecekleri 

reformlara ve AB standartlarına yaklaşmaları-

na bağlı olarak gelişecek. AB’ye üyelik hususun-

da her biri farklı aşamada olan Batı Balkan ül-

kelerinden Bosna-Hersek ve Sırbistan, 2008’de 

AB’nin İstikrar ve Ortaklık Anlaşmaları’nı im-

zalamış durumda. Anlaşmaların AB’ye üye ül-

kelerce onaylanmasını bekleyen bu iki ülke şu 

an üçüncü aşamada bulunuyor. İstikrar ve Or-

taklık Anlaşmaları birlik tarafından onaylanan 

Arnavutluk ve Karadağ dördüncü, Makedonya

beşinci, Hırvatistan ise altıncı aşamada ilerli-

yor. Kosova ise henüz daha birinci aşamanın 

içinde bulunuyor. 

GSYIH  

(Milyon USD)

Nüfus (Bin 

Kişi, 2010 

Tahmini)

Kişi Başı Milli 

Gelir (Satın 

Alma Gücü 

Paritesine 

Göre)

AB 27 üye 

(Toplam)

16.106.896

501.000

32.149

Toplam Batı 

Balkanlar

145.810

25.807

 -

Hırvatistan

59.917

4.551

17.608

Sırbistan

38.921

9.465

10.808

Karadağ

3.884

620

10.432

Makedonya

9.580

2.034

9.350

Bosna-Hersek 16.202

3.907

7.751

Arnavutluk

11.578

3.130

7.381

Kosova

5.728

2.100

2.500

Birliğe en yakın ülke Hırvatistan

Hırvatistan’ın AB yolunu, aralarındaki sınır 

anlaşmazlığının çözümünü uluslararası hake-

me bırakmayı öngören anlaşmayı geçtiğimiz 

Haziran ayında referanduma götüren Sloven-

ya açtı. 2004’ten beri AB üyesi olan Slovenya, 

2008 yılı sonunda Hırvatistan’ın birliğe katılı-

mını engellemek için veto hakkını kullanmış-

tı.  Kuzey  Adriyatik’teki  Piran  Körfezi  nede-

niyle Yugoslavya’nın dağılmasının ardından, 

1991’den beri iki ülke sorun yaşamaya başladı. 

Slovenya’nın sahil şeridi Piran Körfezi boyunca

uzanıyor; ancak körfezin kuzey girişi İtalya’da, 

güneyi ise Hırvatistan’da bulunuyor. Sloven 

gemilerin kendi karasularından kontrolsüz ge-

çişine izin vermeyen Hırvatistan’ın bu tutumu 

Slovenya’yı oldukça bezdirmişti. Bu sorunun 

uluslararası hakemlikle çözülmesini kabul eden 

anlaşmayı her iki ülke parlamentosu onayla-

mış; ancak Slovenya muhalefeti anlaşmayı hal-

koyuna götürmeyi istemişti. 6 Haziran 2010’da 

gerçekleşen referandumda Slovenler kıl payı 

ile  iktidarın  bu  önerisini  kabul  etti.  Referan-

dumdan çıkan evet kararı hem AB’ye hem de 

Hırvatistan’a rahat bir nefes aldırdı.

Etnik ve siyasi gerilimler sarkacında 

Makedonya

AB’ye adaylık statüsünü 2005 Aralık’ında elde 

eden  Makedonya’nın,  etnik  gerilimler  ve  Ma-

kedon ve Arnavutlar arasında yaşanan siyasi 

mücadeleler kadar ülkenin ismi konusunda 

Yunanistan’la yaşadığı çekişmeler de önünü 

kesmekte. Makedonya’da hukuk sisteminin de-

mokratik bir işleyişe sahip olması, seçimlerin 

sağlıklı yapılır hale gelmesi ve polis teşkilatının 

Arnavut kökenli olanlara da açık olacak şekil-

de yeniden yapılandırılıp sınır güvenliği için 

yeni önlemler alınması, AB’nin bu ülkeden en 

önemli beklentileri. Ancak son günlerde mu-

halefetin meclisi terk etmesiyle başlayan siyasi 

kriz, AB diplomatlarının Makedonya’nın AB’ye

giriş hususunda isteksiz olduğu yorumlarına 

sebep olmakta. 

Karadağ adaylık statüsü kazandı

17 Aralık’ta Avrupa Birliği’ne adaylık statü-

sü kabul edilen Karadağ bu sayede, üyeliğe en 

yakın aday ülke Hırvatistan ve Yunanistan’la 

yaşadığı isim anlaşmazlığı nedeniyle görüşme-

leri engellenen Makedonya ile aynı safta yerini

aldı. Bir yıl önce de Sırbistan, Karadağ ve Ma-

kedonya, Avrupa Birliği’nin Schengen kapsa-

---

126

ş u b a t   1 1

mındaki 25 ülkesine vizesiz giriş çıkış hakkı 

kazanmıştı. Geçtiğimiz Aralık’ta bu gruba Bos-

na Hersek ve Arnavutluk’un da katılmasıyla, 

Batı Balkanlar’dan Avrupa Birliği ülkelerinin 

vize istediği Kosovalılar dışında kimse kalma-

dı. Ancak AB Komisyonu’na göre Karadağ’ın 

daha yapacak çok işi var. Gerekli kanunların 

çıkarılması işi düzgün bir şekilde ilerliyor; an-

cak uygulamada neler olacağı çok daha önemli. 

Karadağ’ı 2006’da bağımsızlığa taşıyan Başba-

kan  Milo  Djukanovic  ülkesi  AB’ye  aday  ülke

statüsünü kazandıktan kısa bir süre sonra istifa 

etti. Yirmi yıldır iktidarda olan Djukanovic, ül-

kesini  AB  ve  NATO’ya  yakınlaştırma  işini  ta-

mamladığı için istifa ettiğini açıkladı ve yerine 

Maliye Bakanı Igor Lukşiç başbakanlığa geçti.

Sırbistan henüz adaylık statüsü alabilmiş 

değil

2009 Aralık’ında AB üyeliğine resmi başvu-

rusunu gerçekleştiren Sırbistan henüz aday-

lık statüsü alabilmiş değil. Sürecin hızlan-

ması, AB Komisyonu’nun 2011 Ekim’inde 

Sırbistan hakkında yayımlaması beklenen 

görüşüne bağlı. Sırp yetkililer önümüzdeki 

Ekim’de AB Komisyonu’ndan olumlu bir cevap 

alarak AB’ye aday ülke statüsü kazanmayı ama 

daha önemlisi, üyelik öncesi müzakerelere 2012 

baharında başlamayı umuyorlar. Ancak bu sü-

reç çok da kolay gerçekleşmeyecek. Adaylık sta-

tüsünü alabilmek için Belgrad’ın komşularıyla 

sorunlarını çözme yoluna gitmesi ve bölgesel 

işbirliğini pekiştirmesi bekleniyor. Özelikle Ko-

sova ile olan sorunlarda aşama kaydedilmesi, 

Kosova’daki Sırp paralel yapılarının dağıtılması 

ve 1992-1995 Bosna-Hersek Savaşı’nda soykı-

rım yapmaktan aranan Bosnalı Sırp Lider Rat-

ko Mladiç ve Hırvat Sırp Lider Goran Haciç’in

yakalanıp Lahey’de, Eski Yugoslavya’da işlenen

savaş suçları için kurulan BM Uluslararası Sa-

vaş Suçları Mahkemesi’ne teslim edilmeleri ge-

rekiyor. 

Bosna-Hersek’te seçim açmazı

Avrupa  Parlamentosu  Başkanı  Van  Rompuy

geçtiğimiz Ekim ayında Batı Balkanlar’a ger-

çekleştirdiği gezi sırasında Bosna-Hersek ile 

ilgili şöyle bir açıklamada bulundu: “Avrupa’nın 

Batı Balkanlar vizyonu, Bosna-Hersek’siz ba-

şarılı olamaz. Bu sebeple AB, tek bir ülke ola-

rak, tek sesle konuşmayı başarıncaya kadar 

Bosna-Hersek’i desteklemeye devam edecektir.” 

Rompuy’un tek ses vurgusunun en önemli se-

bebi, Dayton Barış Antlaşması’yla oluşturulan 

“Bosna-Hersek Federasyonu” ve “Sırp Cumhu-

riyeti” isimli iki entiteli bu ülkede, entiteler ara-

sında yaşanan sorunlar. AB, Bosna-Hersek’teki 

iki başlılığı ortadan kaldırmak için yasamanın 

entitede değil, devlette gerçekleşeceği ve po-

lis teşkilatının her bir entitenin değil devletin 

kontrolünde olacağı güçlü bir merkezi hükü-

meti şart görüyor.

Van Rompuy, 3 Ekim’de gerçekleşen genel se-

çimlerden sonra Bosna-Hersek’in gerekli re-

formlara hız vermek ve AB ajandasına daha 

gayretle sarılmak için eline önemli bir imkan 

geçtiğini söylemişti. Ancak seçimlerin üzerin-

den uzun bir zaman geçmesine rağmen hâlâ 

hükümetin kurulamaması, uluslararası aktör-

leri harekete geçirdi. Geçtiğimiz Ocak ayında 

Bosnalı liderler önce Almanya’da Merkel’le bir

görüşmede bulundu. Ardından Ocak sonu hem 

Dışişleri Bakanı sıfatıyla hem de Avrupa Kon-

seyi Bakanlar Komitesi Dönem Başkanı olarak 

Bosna-Hersek’i ziyaret eden Ahmet Davutoğlu, 

liderlerle hükümet kurma çalışmaları ve anaya-

sa değişiklikleri hakkında birebir görüşmelerde 

bulundu. Avrupa Parlamentosu Bosna-Hersek

Raportörü  Doris  Pack  de  yeni  hükümet  olu-

şumunun bloke edilmesini Bosna-Hersek için 

kabul edilemez gördüklerini; zira ülkenin idari 

kurumlara acil ihtiyacı olduğunu belirtti. 

AB’nin İstikrar ve Ortaklık Anlaşmaları’nı 

2008’de imzalamasına rağmen Bosna-Hersek’in 

önünde yerine getirmesi beklenen, anayasa de-

ğişikliği de dahil olmak üzere oldukça kabarık 

bir reformlar listesi mevcut. Ülke topraklarının

yüzde 49’unu elinde bulunduran Sırp Cumhu-

“

Birliğe  adaylık  statüsü  kabul 

edilen  Makedonya  ve  Karadağ  ile 

bu  statüyü  bekleyen  Sırbistan,  Bos-

na-Hersek,  Kosova  ve  Arnavutluk’un 

durumları,  gerçekleştirecekleri  re-

formlara ve AB standartlarına yaklaş-

malarına bağlı olarak gelişecek. 

---