S. F. Abdirasilov

CItorbargi-davra -
aylanadagi to 'rt bargli naqsh. Idishiaming 
tagini bezash uchun qoilaniladigan naqsh boiagidir.
Naqshlar ishlanish usuliga qarab ikki turga boiinadi;
• 
Tekislikda chiziq yoki bo‘yoqlar vositasida bajariladigan 
tekis naqshlar. Bunday naqshlar binolaming devorlari, kitoblarga, y a’ni 
tekis yuzaga ega b o ig an narsa va joylarga ishlanadi;
• 
Yorug‘ va soya vositasida bajariladigan hajmli naqshlar. 
Bunday naqshlar shiftiar, kamiziar, ustun, eshik, bezakli vaza va boshqa 
narsalami bezatishda ishiatiladi.
Naqshlami chizishda asosan ikki manbadan, ya’ni tabiatdan va 
geometrik shakllar (doira, kvadrat, uchburchak va boshqalar)dan 
foydalaniladi.
Naqsh kompozitsiyasi uchun tabiat manbai b o iib o‘simliklar, har 
xil narsa, hayvonlar va qushlaming tasviri xizmat qiladi. Naqshlarda 
hatto 
odamlar 
tasviri 
ham 
ishlanishi 
mumkin. 
Bu 
tasvirlar 
soddalashtirilgan yoki murakkablashtirilgan holda aks etíirikdi.
218
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0
‘simlik va hayvonot dunyosidan olingan tasvirlarni chizishda, ina’liiin 
qonun va qoidalarga amal qilinadi.
Boshlang'ich sinflarda naqsh chizishga o'rgatish mctodikasi 
turlichadir. Ulaming asosiy turlari quyidagilar;
•
T ayyor naqsh namunasidan ko‘chirish.
• 
Mustaqil naqsh tuzish.
Naqsh chizish darslarida qator ta’lim-tarbiyaviy vazifalar amalga 
oshiriladi.
1. 
Bezatilgan 
buyumlai'dagi 
naqshning 
qurilishi, 
qanday 
boMaklardan tuzilgan, ulaming o‘zaro bogiiqligi, naqsh elementlarining 
takrorianishi, naqsh boiaklarining birligi yoki ulaming bir-biridan farqi, 
naqsh qaysi usulda ishlanganligi hamda naqsh namunasining bo‘yalishi 
va hokazolar. 
0
‘quvchilar naqsh namunasidan ko'chirish vaqtida naqsh 
chizishning o‘ziga xos xususiyatlari bilan, ritm, simmetriya va uning 
naqsh chizishda o‘mi, ranglaming nomlari bilan tanishadilar, bo‘yoqlar 
va ulami omuxta qilib ishlatish ustida ish olib borib, naqsh chizishni va 
rang berish bosqich bilan olib borishni o‘rganadilar.
2. 
Naqsh namunalaridan ko‘chirish va mustaqil naqsh chizish 
darslarida o'quvchilar ko‘z bilan chamalashni o'rganadi, qalam, akvarel, 
mo‘yqalam, rangli qog‘ozlar ishlash usullari bilan tanishadilar. Bundan 
tashqari, naqsh namunasi oicham iga teng boMgan oicham da va undan 
kichiklashtirib yoki kattalashtirib chizishni ham mashq qilib boradilar.
3. 
Naqsh namunalaridan ko‘chirish va mustaqil naqsh chizish, 
xalq ijodining namunalarini ko‘rsatish, ulami ko‘chirish va tahlil qilish 
orqali 
0
‘quvchilarning badiiy didi o ‘stiriladi.
4. 
Mustaqil ravishda naqsh chizdirish orqali o'quvchilarning 
ijodiy qobiliyati, fantaziyasi va tafakkuri o‘stiriladi.
5. 
0 ‘quvchilar naqsh chizish darslarida oigan bilim va 
malakalaridan ijtimoiy foydali mehnat, tunnush, devoriy gazeta 
chiqarish, bayram kiyimlarini tayyoriash va boshqa fan darslarida 
foydalanadilar.
Dastlabki naqsh chizish darslari oddiy geometrik shakllar va 
o‘simliklar tasvirlarini chizishdan boshlanadi.
Oddiy naqsh chizish uchun y o i chiziq chizib, uni bir xil 
kattalikdagi kvadratlarga b o iish kerak, har bir kvadratning to‘rt 
tomonini teng boiaklarga b o iib , nuqta qo‘yib chiqiladi, keyin shu 
nuqtalardan diagonal chiziqlar yordamida yana kvadratlar yasaladi. Bu 
kvadratlami oddiy qalam bilan tekis qilib bo‘yash mumkin.
219
www.ziyouz.com kutubxonasi

---