S. F. Abdirasilov

a. Simmetrik kompozitsiyasi 
b. Asimmetrik kompozitsiyasi.
Natyurmort yoki manzara kompozitsiyasini shartli tasvirda 
tasavvur qilish juda oson.
Kompozitsiyada muvozanat
Simmetrik kompozitsiyada uning barcha qismi tenglashtirilgan, 
asimmetrik kompozitsiyada esa tenglashtirilishi yoki tenglashtirilmasligi 
ham mumkin.
Misol, arg'imchoqdagi o‘spirinni tenglashtirish mumkin, agarda 
ikkinchi tomoniga ikkita kichkina bolalarni o‘tqazsa, kichkina bola 
hattoki katta odam bilan ham uchishi mumkin, agarda u argMmchoqning 
chekasiga o'tirmasdan markaziga yaqinroq joylashib olsa. Shu kabi 
taqqoslashlar suratning oicham i, tusi va ranglari bo'yicha turli 
qismlarining monandligiga erishishi uchun tenglashtirish yordam beradi, 
ya’ni kompozitsiyada muvozanatni topadi.
1
1
© #
D a n i i l
-----
-------- 5
..........
.■"i
l - 4 r ^
f
V
'm  •
Tenglashtirilgan kompozitsiya, tenglashtirilmagan kompozitsiya,
kompozitsiyada muvozanatni shartli tasviri.
215
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Rasmlardagi kompozitsiyada muvozanat tasvirlangan.
Turli 
ko‘rish 
nuqtalaridan 
bitta 
qo‘yilgan 
natyurmortning 
kompozitsiyasi ifodali va qiziqarli bo iishi maqsadida qaralsa, shuni 
kuzatish mumkinki rakurslarni o‘zgarishi natyurmort obrazini yaratishda 
ko‘mak berad i.
Tarixdan ma’lumki, o ‘tmishning ulug‘ rassomlari kompozitsiya 
masalalariga juda jiddiy yondashganlar va o‘z asarlarini yaratishda 
umumqoida b o iib qolgan prinsiplarga amal qilganlar. Kompozitsiya­
ning «vertikal», «gorizontal», «doiraviy», «kvadrat», «burchak» va 
boshqa ko‘rinishlarini q o ila b yuksak natijalarga, go‘zal ifodaviylikka 
erishganlar. «Oltin kesim» kompozitsiya usulidan unumli foydalanish 
har sohada q o Í kelgani ham m aium .
Kompozitsiya tuzishga mohir b o ig an va uni o ‘z asariarida mukam- 
mal darajaga olib kelgan mo‘yqalam ustalari: Leonardo da Vinchi, 
Mikelandjelo, A.Dyurer, J.D.Engr, P.Rubens, Rafael Santi, A.Ivanov, 
K.Bryullov, I.E.Repin va boshqalardir. 0 ‘zbek rassomlaridan tasviriy 
san’atning turli tur va janrlarida ijod qilgan va hozirgi paytda ajoyib 
asarlar yaratib kelayotgan musavvirlardan: 0 ‘.Tansiqboyev, I.Ikromov, 
Z.Inog‘omov, Ch.Ahmarov, A.Abdullayev, M.Nabiyev, R.Ahmedov,
216
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

R.Choriyev, IJabborov, A.Boymatov, J.Umarbekov, Sh.Abdurashidov, 
G ‘.Abdurahmonov, A.Mirzayev, S.AbduIlayev, A.Ikromjonov, B.Jalo- 
lov, A.Nur, O.Qozoqov va boshqa ko‘plab ijodkorlami bemalol 
kompozitsiya ustalari deb atashimiz, ularning asarlarini ijobiy jihatlarini 
tahlil qilib, ibrat olishimiz mumkin, bu, albatta, o‘quv-mashqlarni 
bajarishda nazariy asos vazifasini o‘taydi.