S. N. Alimetov, Ş. S.İBrahimova
Yüklə 3,75 Kb. Pdf görüntüsü
|
XXV f əsil Ü RƏK ÇATIŞMAZLIĞI Ür ək çatışmazlığının klinik gedişinə görə kəskin və xronik formaları ayırd edilir. Kəskin ürək çatışmazlığı adətən, ürək əzələsinin k əskin zədələnməsi, çox vaxt miokardın kəskin infarktı zamanı, kiçik qan dövranında durğunluğun sürətlə inkişafı və ağciyərdə ödemin əmələ g əlməsi və ya kardiogen şokun meydana çıxması ilə əlaqədar olan kəskin kardiogen t əngnəfəsliklə özünü biruzə verir. Praktik olaraq çox vaxt ür əyin xronik çatışmazlığı rast gəlinir. Ür ək əzələsini adətən, zədələyən kardiovaskulyar və bəzən digər x əstəliklər zamanı, miokardın işlək qabiliyyətinin zəifləməsi nəticəsində, orqan v ə toxumaların sakit və yüklənmə vəziyyətində qeyri-adekvat perfuziyası və mayenin orqanizmdə ləngiməsilə əlaqədar meydana çıxan t əngnəfəslik, yorğunluq, fiziki zəiflik, ödemlər və sair xarakterik əlamətlərdən ibarət simptomokomplekslə səciyyələnən, orqanizmin hemodinamik t ələbatı ilə ürəyin təchizat imkanı arasında və neyrohumoral sisteml ərdə disbalanslıqlarla müşayiət olunan xronik patoloji hal, xronik ür ək çatışmazlığı adlanır. Əsasən ürək xəstəlikləri və bəzən digər xəstəliklər zamanı, ürək əzələsinin zədələnməsi, ürəyin dolması və boşalması proseslərinin pozulmasına səbəb olur. Odur ki, kəskin və xronik ürək çatışmazlıqlarından başqa, ürəyin sistolik və diastolik çatışmazlıqları ayırd edilir. Ürəyin sol mədəciyinin atım fraksiyasının azalması və ürək əzələsi yığılmasının digər göstərcilərinin pozulması ilə müşayiət olunan ür ək çatışmazlığı sistolik çatışmazlıq adlanır. Ürəyin sistolik funksiyasının saxlanılması ilə müşayiət olunan ürək çatışmazlığı isə diastolik çatışmazlıq kimi qəbul olunmuşdur. Ürəyin sistolik çatışmazlığı üçün, ür ək əzələsində fəal kardiomiositlərin sıradan çıxması, diastolik çatışmazlıq üçün isə, miokardın diastola zamanı boşalmasının azalması s əciyyəvidir. Xronik ürək çatışmazlığına düçar olmuş xəstələrin çoxunda sistolik v ə diastolik çatışmazlıq müştərək rast gəlinir. Ürəyin sistolik və diastolik disfunksiyaları termini, klinik olaraq özünü biruzə verməyən xronik ür ək çatışmazlığı təsadüflərində işlənilir. Qan dövranının kiçik və ya böyük hiss ələrində durğunluğun üstünlüyünə görə, xronik ürək çatışmazlığının sol və ya sağ mədəcik tipli gedişlərini fərqləndirirlər; xronik ür ək çatışmazlığı ürək atımının azalması və ya artması ilə də f ərqlənə bilər (tireotoksikoz, anemiya zamanı ürək atımı artır); bəzi mü əlliflər ürəyin anteqrad (forward failure) və retroqrad (backward failure) ür ək çatışmazlığını, arterial sistemə qanın qovulmasını və ya 299 venoz sistemd ən qanın sorulmasının çatışmazlığı kimi qəbul edirlər. Sonuncu terminl ərin praktik tibbi sənədlərində işlədilməsinə ehtiyac yoxdur. Durğunluq ürək çatışmazlığı və qan dövranın çatışmazlığı m əfumları, xronik ürək çatışmazlığı termininin sinonimləri sayılır. XX əsrin 70-ci illərindən başlayaraq bütün dünyada xronik ürək çatışmazlığı ilə xəstələrin sayı artmaqdadır. Buna səbəb ümumiyyətlə müalic ə işinin yaxşılaşması, orta yaş göstəricisinin artmasıdır. Hazırda əhalinin 2,5-5%-i klinik olaraq nəzərə çarpan ürək çatışmazlığı ilə x əstədir. Yaşla əlaqədar olaraq ürəyin disfunksiyası amillərinin sayı çoxalır və bu 65 yaşdan sonra ürək çatışmazlığının rastgəlinmə tezliyini 6-10%- ə çatdırır. Digər tərəfdən ürək çatışmazlığından baş verən ölüm faizi getdikc ə artır. Xəstələrin 50-60%-i, ilkin simptomlardan sonrakı 5 il ərzində tələf olur; kardioloji şöbələrdə müalicə alan xəstələrin 40-50%-ni xronik ür ək çatışmazlığı ilə olan şəxslər təşkil edir və bu şöbələrdən çıxan xəstələrin diaqnozlarında, bir qayda olaraq xronik ürək çatışmazlığı n əzərə çarpır. Xronik ür ək çatışmazlığı ürək-qan damar sisteminin bir çox x əstəlikləri nəticəsində inkişaf edir. Miokardın işlək elementlərinin azalması və ürək əzələsinin rigidliyinin artması, buna qarşı adaptativ və patoloji reaksiyalarından ibarət disbalans kompleksinin meydana çıxması, xronik ürək çatışmazlığı sindromun formalaşmasına gətirib çıxarır. Onu da qeyd edək ki, xronik ürək çatışmazlığının patogenetik inkişaf mexanizmləri, onun etiologiyasından asılı olmayaraq universaldır. X əstəliyin əsas etiologiyasını isə ürəyin işemik xəstəliyi və arterial hipertenziya t əşkil edir (73%); yerdə qalan hallarda ürək qüsurları, kardiomiopatiyalar, amiloidoz, toksikozlar v ə digər patologiyalar rast g əlinir. Etioloji amillərlə yanaşı, ürək fəaliyyətinin dekompensasiyasına şərait yaradan amillər də ayırd olunmuşdur: - miokardın tranzitor işemiyası; - aritmiyalar; - fiziki v ə emossional gərginlik; - z ərərli adətlər; - p əhriz pozğunluqları; - müalic əsiz qalmaq və ya düzgün və rasional müalicə almamaq; - d ərman maddələrinin zərərli təsirləri; - xronik x əstəliklərin kəskinləşmələri, kəskin iltihabi x əstəliklərin başlanması; - ağciyər arteriyası şəbəkəsində trombemboliyaların baş verm əsi və s. 300 Yüklə 3,75 Kb. Dostları ilə paylaş:
|