jihatdan
bir necha guruhga
bo'lish mumkin. Chunonchi, biron kasb-hunar nomi bilan yuritiiadigan etnonimlar:
qirsadoq
(sadoq – o'qdon),
iyarchi
(egarchi – egarsoz),
gilambofli -
(gilam to'quvchi),
sayot –
(sayyod - ovcbi),
tulkicili, zargarlik, mirishkor, po 'latchi
va boshqalar.
2.
Kattami-kichikmi, har bir tuman joy nomlarining boshqa tuman
toponimiyasidan farq qiladigan o'ziga xos xususiyatlari bo'ladi. O'zbekistonda
etnotoponimlar juda katta o'rin tutadi.
V.A.Nikonov o'zi ta'riflab bergan
nisbiy negativlik
qonuniga amal qilib,
etnotoponimlar
biron millat yoki xalq yaxlit yashaydigan hududlling biron qismida
emas, balki bu hududning chekka qismida, ya'ni ikki xalq aralash yashaydigan
chegaradosh zonadagina bo'ladi deb yozadi. Masalan,
Rossiyada Russkie Lipyagi –
Mordovskie Lipyagi – Chuvashskie Lipyagi; Russkiy Brod –
Tatarskiy Brod;
Russkaya Gvozdevka – Panskaya Gvozdevka; Russkaya Konopelka – Cherkasskaya
Konopelka; Russkoe Porechnoe –
Cherkasskoe Porechnoe
kabi juft nomlar ruslar
bilan ikkinchi bir xalq aralash yashaydigan hududda paydo bo'lgan.
O'zbekiston etnotoponimiyasi to'grisida esa bunday deb bo'lmaydi. Chunki bu
yerda urug'chilik qoldiqlari yaqin vaqtlargacha ham mayjud bo'lgan va har bir urug'
yoki uning tarmoqlari yashagan qishloq o'sha urug' yoki shoxning' nomi bilan
atalgan.
Manbalarda 92 o'zbek urug'i bor deb qayd etilgan. Bundan tashqari, har bir
urug' o'z navbatida yanada mayda guruhlarga bo'linib ketadi. Etnograf K.
Shoniyozovning ta'kidlashicha, birgina
qo'ng'irot
urug'i 200 dan ortiq kichik shox –
to'plarga ajralib ketadi.
Shunday qilib, o'zbek millati turli qabila va urug'lardan tarkib topgan.
Bu qabilalardan
turklar
qabilasi Xonaqodaryo havzasida, Kofirnihonning
yuqori oqimida, Qizilsuv, Yaxsuv daryolarining vodiylarida hamda ularning
irmoqlari bo'ylarida, Qoradaryo vodiysida, Surxondaryoning yuqori va o'rta
oqimlarida, Buxoro yaqinida esa Shahrud kanali bo'yida, Samarqand atrofidagi
tog'larning etaklari hamda yonbag'irlarida yashagan. Turklarning ancha qismi
Andijon viloyatining Xo'jaobod va Marhamat tumanlari, O'sh viloyatinittg Aravon
rayonida, O'ratepa atroflarida, Qashqadaryo vodiysidagi O'radaryo bo'ylarida,
Sheroboddaryo atroflaridagi tog'larda yashab kelganlar.
Movarounnahr turklarining talay qismini
qarluqlar
tashkil etgan. Ular
Surxondaryo
bo'ylarida,
Qoratog'daryoning
bo'ylarida,
Kofirnihon,
Vaxsh
vodiylarida, Yovonsuv boshlarida, Vaxsh bilan Qizilsuv oralig'ida, Ko'lob vodiysi
hamda Panj daryosining o'ng sohilida, Qashqadaryoning quyi oqimida,
Zarafshonning quyi oqimida (Shahrud kanali bo'ylarida) yashashgan.
Barlos
Qoratog'daryo vodiysida, Surxondaryo vodiysining ayrim joylarida,
Qashqadaryoning bosh tomonlarida, Shaxrisabz atroflarida istiqomat qilib kelganlar.
Bundan tashqari, barloslar Zarafshon vodiysidagi sobiq Samarqand uyezdining
Qoratepa, Mog'iyon, Foroh
s
Panjakent voloslari, Nurota va Molguzar tog'larida,
Turkiston togiari etaklarida yashardilar.
Dostları ilə paylaş: |