**- har bir modda yoki moddalar g ‘ruhi uchun o ‘zining
o ‘tkazuvchilari mavjud.
Tashqi
Yengillashgan diffuziya
Oddiy diffuziya (faqat konsentratsiya (е|е|д го у т уоу1у gradiyent
qutbsiz birikmalar, konsentratsiya
}
bo'yicha)
gradiyenti bo'yicha)
Г {
'
4
Ichki 1
\k o n s e n tra ts iy a
• Ichki
ATP
konsen- . . . .
iratsiya, Ichkl
Ion
konsen- д п р . p
О
tratsiya ADF +
p
,
Tashqi
konsentratsiya
Ionofor orqati ke-
chadigan ion trans
port! (elektrokim-
yoviy gradiyent
bo'yicha)
Birlamchi aktiv transport
(eletrokimyoviy
gradiyentga qarshi)
p
Tashqi
'konsentratsiya
Ion
/ts
• ij •
Ion
Ichki
konsentratsiya
Ion
Ion kanati (elektrokim-
yoviy gradiyenti bo'yicha;
ligand yoki ion orqali
ochilishi mumkin)
4
Tashqi
konsentratsiya
Ion
« Io n
lkkilamchi aktiv transport (gradiyent
bo'yicha harakatlanayotgan ionlar
oqimi bo'yicha, elektrokimyoviy
gradiyentga qarshi)
2.10-rasm.
Membrana orqali moddalarning tashilish tiplarini
sxem atik aks ettirilishi
Biologik membranalar “ion kanallari” ni saqlaydi (2.11-rasm),
ular orqali bir qator ionlarning (Ca2+, Na+, K+, CI*,)
membrana
orqali tashilishi amalga oshadi.
a
r-,
<•,
b
<•,
C ,
*
fttil
«15
-
-ФШ
ШЩ
mm
Ф -
Я +
я Ш
c , > > c ,
c , — c ,
Um > 0
vm - 0
muvozonatga
muvozonatga
muvozonatga
muvozonatga
qadar
Oqim bor
qaror topdi
Oqim yo'q
qadar
qaror topdi
2.11-rasm.
Membrana orqali moddalarning harakati: a-neytral
moddalarning harakati muvozanatga erishilg‘ncha past konsentratsiya
39
tom oniga y o ‘nalgan: membrana orqah harakatlanish tezligi (yirik
o ‘q)
konsentratsiya
gradiyentigaproporsionalC/CAb-zaryadlang
anmoddalarharakatielektrokimyoviy potensial (vm) va kimyoviy
konsentratsiya farqi bilan belgilanadi (ionlar harakati vm = 0 gacha
davom etadi).
Ion kanallari oligom er oqsil tuzilmalardan tashkil topgan bo‘lib,
ular membrananing tashqi yuzasidan to ichki yuzasigacha yorib
kiradi va gidrofil (suv bilan to ‘lgan) kanal hosil qiladi.
Ion kanallari
ochiq yoki yopiq bo‘lishi mumkin. Kanal holatining o ‘zgarishlari
gormon yoki boshqa signal molekulalar tomonidan boshqariladi.
Ionlar elektr zaryadiga ega bo‘ladi, shuning uchun qarama-
qarshi zaryadlangan ionlar membrana tomonidan ikki maydonga
ajrab qolganda transmembran elektr potensiali - Ap yuzaga keladi
(voltlarda aks ettiriladi). Bu membrana orqali ionlami o ‘tkazilishiga
qarshilik qiluvchi kuch bo‘lib, bunda ionlar Ap ni kamaytirish uchun
harakat qilishni boshlaydi. Shuning uchun zaryadlangan moddaning
yo‘nalishikimyoviy vaelektrgradiyentigabog‘liqbo‘ladi.
Bu ikki omil
birgalikda elektrokimyoviy potensial (Ap) yoki konsentratsiyaning
elektrokimyoviy gradiyentini yaratadi (2.12-rasm).
E le k tr o k im y o v iy g r a d iy e n t (A p )
{
Z a r v a d g r a d iv e n t
1
Y u q o ri
/
\
p a s ,
Dostları ilə paylaş: 
