a)
b)
Tashqari I
I
Ichkari
Tashqari Ichkari Tasliqari Ichkari
1
—
3
Na-1
3 Na'(O)
r U
r U
X ( O ) - V )
X (O )- - ^ 1
X(O)
Y (O)
2.13-rasm.
Na+,
K +
-A TFazalar
harakat m exanizm i
Y-
í x i
„>
i x i
„
IY | <| Y Jv
lx l.,>lx L
|Y |„> |
y l
2 .14-rasm.
Sim port (a) va
antiport (b) m exanizm lari
ATFazalar) ATF hisobiga Ca2+ ionlarining konsentratsiya
gradiyentiga qarshi membrana orqali o ‘tkazadi. Protonli nasos (H+-
ATFazalar) ATF hisobiga H ’ ionlarini o ‘tkazish qobiliyatiga ega.
Bunda protonli elektrokimyoviy potensial yuzaga keladi.
Moddani membrana orqali faol tashilishi boshqa moddaning ATF
energiyasining konsentratsiya gradyienti
hisobiga amalga oshishi
mumkin. Bunday hollarda tashuvchi har ikki
X
va
Y
moddani bir
vaqtda hamda bir yo‘nalishda amalga oshiradi (simport). Bunda
Y
o ‘z konsentratsiya gradiyentiga qarshi tashiladi. Tashiluvchi
moddani maxsus bogMash markazlari
yordamida birikishi va
ajralishi tashuvchining konformatsiyasida o ‘zgarishlami chaqiradi.
X
moddasini o ‘z konsentratsiya gradiyentiga qarshi yo‘nalishda
o ‘tkazilishini, qarama-qarshi o ‘tuvchi boshqa
Y
moddani o ‘z
konsentratsiya gradiyenti bo‘yicha o ‘tishi
antiport
deb nomlanadi.
Har ikki holatda ham bog‘lashning maxsus markazlari yordamida
o ‘tkaziluvchi moddaning birikishi va
ajralib chiqishi tashuvchi
konformatsiyasida o ‘zgarishlami chaqiradi (2 .14-rasm).
Yurak
glikozidlari
(yurak
kasalliklarini
davolash
uchun
qoTlaniladigan dorivor moddalar g ‘ruhi) membranalar orqali
43
tashuvchilarning ingibitori bo‘lib hisoblanadi. Ulardan biri N a \ K ’
-ATFazani ingibirlovchi strofantin G (uabain) dir. U miokardning
qisqarish tezligi
va kuchini oshiradi, miokardning qo‘zg‘aluvchanlik
bo ‘sag‘asini pasaytiradi, AB o ‘tkazuvchanlikni pasaytiradi. Yurak
yetishm ovchiligida strofantin G
ning qoTlanilishi yurakning
zarbali va daqiqali hajmini oshishiga, qorinchalaming bo‘shashini
yaxshilanishiga olib keladi, bu esa miokardning kislorodga bo‘lgan
ehtiyojini pasayishi bilan bogMiqdir.
Floridzin (o ‘simliklar ildizida uchraydigan flavonollar g ‘ruhi)
organizmda glyukozuriyani chaqiradi.
U nefronlar hujayrasida
glyukoza tashuvchilarini ingibirlaydi, natijada buyrak kanalchalarida
glyukozaning rezorbsiyasi to ‘xtaydi yoki sekinlashadi. Shuning
uchun u tajriba maqsadida glyukoza metabolizmini oTganishda qo
llaniladi.
Dostları ilə paylaş: