Sağlık Bakanlığı Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi

 

29

b7) Kronik böbrek hastalığı: 

 

Önemli  buluşlardan  biri,  VDR’nin  paratiroid  bezlerinde  bulunmasıdır.1,25(OH)2D  vitamini 

PTH üzerine inhibitör etki gösterir. Bu da PTH ile 1,25(OH)2D vitamini arasındaki negatif geri 

denetim  mekanizmasının  varlığına  delildir.  Kronik  böbrek  hastalarında  D  vitamin  yapımı 

yetersiz  olduğundan  hiperparatiroidi  gelişmektedir.  Burada  paratiroid  bezin  hücre 

proliferasyonu  VDR  aracılığıyla  meydana  gelir.  Diyaliz  hastalarında  gelişen  renal 

osteodistrofinin  D  vitamini  ve  analogları  ile  tedavisinin  paratiroidlerde  bulunan  VDR  ile 

mümkün olduğu anlaşılmıştır (8,124). 

 

b8) Psöriazis: 

 

1,25(OH)2D  vitamini  keratinositlerin  ve  fibroblastların  proliferasyonunu  inhibe  eder. 

Keratinositlerin terminal diferansiyasyonunu uyarır. D vitamininin bu özelliği deri hücrelerinin 

kontrolsüz  çoğalması  ile  karakterize  olan  psöriaziste  kullanım  alanını  doğurmuştur.  Kalsitriol 

analoğu  olan  “  calsipotriol  ”  psöriazis  tedavisinde  kullanılmak  üzere  FDA  tarafından  onay 

almıştır (11). 

 

b9) Raşitizm, osteoporoz ve osteomalazi: 

 

D  vitamini  eksikliğinin  klinik  bulguları  çocuklarda  raşitizm  olarak  adlandırılırken, 

yetişkinlerde ise osteomalazi olarak karşımıza çıkmaktadır (11). Đskelet kaslarında 1,25(OH)2D 

vitamin için reseptörler bulunmaktadır. D vitamin eksikliğinde hastalar çoğu zaman kemik ve 

kaslarda  ağrıdan  şikayet  etmektedir.  Bu  hastalar  çoğu  zaman  fibromiyalji  ve  nonspesifik 

kollajen  vasküler  hastalıklar  gibi  yanlış  tanı  almaktadırlar.  Fibromiyalji  şikayetleri  olan 

hastaların %40-60 oranında D vitamini eksikliği veya osteomalazi mevcuttur (125). 

 

b10) Đmmun fonksiyonları ve otoimmun hastalıklar 

 

D  vitamininin  bilinen  klasik  fonksiyonu,  kalsiyum  homeostazını  ve  bunun  sonucu  olarak  da 

kemik  formasyonunu  sağlamaktır.  Ancak  daha  az  bilinen  bir  fonksiyonu  ise  immun  sistem 

üzerine  etkisidir.  Periferal  kan  mononükleer  hücrelerinde  D  vitamin  reseptörlerinin  (VDR) 

tespitiyle, immun sistem regülasyonunda D vitamininin rolü olduğu bulunmuştur (126,127). 

 

---

 

30

Lenfositlerin önemli miktarda VDR içerdiği ilk defa Manolages ve ark. tarafınca gösterilmiştir 

(128).  T  hepler  hücreler  tüm  antijen  spesifik  immün  cevapta  merkezi  bir  role  sahiptir  ve  2 

subtipi  mevcuttur  (Th1  ve  Th2)(132).  Th1  hücreler  hücresel  bağışık  yanıtta  esastır,  tümör  ve 

intrasellüler patojenlere karşı (örneğin; virüsler) yanıtta rol alırlar. Bu hücreler Đnterferon-gama 

(INF-γ),  Đnterlökin-2  (IL-2)  ve  Tümör  nekroze  edici  faktör-alfa  (TNF-α)  sekrete  ederler. 

Otoimmun  hastalıklarda  Th1  hücreleri  vücudun  kendi  proteinlerine  karşı  yönelirler.  Multipl 

skleroz, tip1 DM ve inflamatuar barsak hastalıkları Th1hücreleri aracılığı ile oluşmaktadır. Th2 

hücreleri ise antikor aracılıklı bağışık yanıtta rol alırlar, Đnterlökin-4 (IL-4)  ve Đnterlökin-5 (IL-

5)  sekrete  ederler.  Ekstrasellüler  patojenlere  (bakteri  ve  parazitle)  konak  yanıtında  Th2 

hücreleri gerekir (130). 

 

Th1  ve  Th2  hücreler  1,25(OH)2D  vitamininin  direkt  hedefleridir.  Sessiz  CD4+T  hücreler  D 

vitamin reseptörü (VDR) eksprese ederler ancak bu düşük konsantrasyondadır. Aktivasyondan 

sonra  bu  konsantrasyon  5  kat  artar.  1,25(OH)2D  vitamini  arıtılmış  Th1  hücrelerinin 

proliferasyonunu,  INF-γ,  IL-2  ve  IL-5  üretimini  azaltırken,  Th2  hücrelerinden  ise  IL-4 

üretimini arttırır (131). Đn vivo ortamda D vitamininin otoimmun hastalıkları baskılamasındaki 

rolünün IL-2 (132) ve IL-4 (133) sekresyonuna bağlı olduğu gösterilmiştir. 

 

D  vitamininin  uyarılmış  B  lenfositlerdeki  etkisi  ise,  bu  hücrelerde  immunglobulin 

salgılanmasını  baskılaması  şeklindedir  (11).  Abe  ve  ark.(134)  ile  Tanaka  ve  ark.  (135)  D 

vitamininin  promiyelositlerin  proliferasyonunu  baskıladığını  ve  bu  hücrelerin  monositlere 

dönüşmesine neden olduğunu göstermişlerdir.  

 

1993’da  S.  Yang  ve  ark,  yüksek  doz  D  vitamininin  immunsupresif  etkisinin  olduğunu 

saptamışlar.  D  vitaminin  bu  özelliği,  otoimmun  hastalıkların  kontrolünde  yeni  kullanım 

olasılıkları olabileceğini düşündürmektedir.  

Đnflamatuar  basak  hastalığının  (ĐBH)  tedavi  ve  korunmasında  D  vitamininin  etkileri 

araştırılmış. ĐL-10 eksik (Knok out mice) farelerde 1,25(OH)2D3 eksikliğinde semptomların ve 

hastalığın şiddetin artmasına neden olmuş. ĐBH klinik bulguların 6-8 haftada geliştiği, ancak D 

vitamini ile yüksek Ca diyeti alanlarda ĐBH’nın gelişmesinin engellendiği gösterilmiş (100). 

Deney  çalışmalarının  yanında,  insanlarda  da  birçok  otoimmun  hastalıkta  D  vitaminin  yeri  ve 

kullanım  alanı  araştırılmıştır.  Đnsanlarda  diyette  D  vitamin  eksikliği  otoimmun  hastalıkların 

insidansını ve şiddetini artırdığı bilinmektedir. Multiple Skleroz, Sjögren  sendromu, romatoid 

---

 

31

artrit,  tiroidit  ve  Crohn  hastalığının  düşük  vitamin  D  değerleri  ile  ilişkili  olduğu  bilinen  bir 

gerçektir (100,  136,137).  

 

b11) Hashimoto tiroiditi: 

 

D  vitamini  kalsiyum  homeostazı,  hücre  proliferasyonu  ve  otoimmunitede  rol  almaktadır. 

1,25(OH)2 D vitamini, D vitaminin en aktif formu olup hayvan modellerinde otoimmun tiroidit 

gelişmesini  etkili  bir  şekilde  önlediği  (138)  ve  endokrin  hücrelerde  HLA  class  II 

ekspresyonunu inhibe ettiği gösterilmiştir (139). Almanlarda yapılan bir çalışmada intron 6 da 

lokalize vit D 1α-hidroksilaz geninin C/T polimorfizminin Hashimoto tiroiditi ile ilişkili olduğu 

görüldü  (140).Yine  Tayvanlı  Çinlilerde  yapılan  çalışmada  exon  2’deki  C/C  homozigot  VDR-

Fok  I  gen  polimorfizmi  olanlarda  Hashimoto  tiroiditi  gelişme  riskinin  daha  yüksek  olduğu 

bulunmuştur (9). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---