Şahdəniz 2 İnfrastruktur Layihəsi Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin

Şahdəniz 2 İnfrastruktur Layihəsi 

Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 

Qiymətləndirilməsi 

ƏLAVƏ 2A 

 

Dekabr 2011 

 

2A/6 

Yekun variant

 

(d) Qazma proqramını həyata keçirməzdən əvvəl qazma məhlulu sistemi tərtib olunacaq və 

bu sistem ABŞ  ƏMMA nəzdində laboratoriya üsulu ilə  və ya misid xərcəngindən və ya 

Podratçı ilə ARDNŞ arasında razılaşdırılmış  Xəzər dənizinə aid digər indikator 

orqanizmlərdən istifadə etməklə labaratoriyada 96 saat kəskin zəhərliliyə qarşı 

yoxlanılacaqdır. Qazıma proqramı müddətində bioloji parçalanma qabiliyyətinə malik və 

zəhərlilik dərəcəsi aşağı olan qazma məhlullarının tullanılmasına icazə veriləcək. 

(e) Zəhərlilik dərəcəsini Xəzər dənizi üçün yarardılmış üsullarla təyin etmək məqsədilə 

qazma  əməliyyatları zamanı müntəzəm olaraq qazma məhlullarının sınaq nümunələri 

götürüləcək. 

(f) Qazma əməliyyatlarında baş verən dəyişikliklərə uyğun olaraq, qazma məhlulu sisteminə 

əlavələr edilə bilər. Yeni yaradılan qazma məhlulu sistemi yuxarıda göstərilən yağlara, 

şoranlıq və zəhərliyə qarşı qoyulmuş normalara uyğun gəldikdə tullanıla biləcəkdir. 

3. Digər tullantılar 

(a) Tərkibində 0,5 mq/l-dən çox və eyni zamanda 2,0 mq/l-dən az xlor qalığı olan məişət 

tullantıları (içində gözlə görünən üzən bərk maddələr olmadığı  təqdirdə) ABŞ Sahil 

Mühafizəsi sertifikatına və ya ona ekvivalent sertifikata malik olan Dəniz Sanitar nəzarəti 

Qurğusundan atıla biləcəkdir. Qalıq xlorun miqdarı CN-66-DPD sınağının «Hach» üsulu 

ilə ölçülməlidir.  

(b) Təsərrüfat tullantıları  və  məişət çirkab suları, içində gözlə görünən üzən bərk maddələr 

olmadıqda dənizə atıla biləcəkdir.  

(c) Duzlardan təmizləmə qurğusunun tullantıları dənizə axıdılmalıdır. 

(d) Göyərtə suları  və yuyucu sular səthində gözlə görünən parıltı olmadıqda dənizə axıdıla 

bilər. Neftli və təmiz drenaj və ya çirkab suları ayrılmalıdır: təmiz su dənizə atılır və neftli 

su yuxarıdakı B.1 bəndində göstərilmiş qaydada təmizlənir. 

(e) Zibilin dənizə atılması qadağan olunmalıdır. Zibil sahildə xüsusi müəyyən edilmiş tullantı 

vasitəsinə nəql edilməlidir. 

4. Monitoring 

(a) Lay suyu 

1. Tullanılan lay suyunun həcmi və tullantılarda olan neft və yağın miqdarı  hər gün 

yoxlanılacaqdır. 

2.   Neft və yağ qatılığının gündəlik maksimum və aylıq orta nisbətinə dair hesabatlar hər 

ay müvafiq ekologiya orqanına təqdim ediləcək. 

(b) Qazma şlamları və qazma məhlulları 

1. Qazma 

məhlulu aşqarlarının və onların həcmi və ya qazma məhlulu sisteminə əlavə 

olunan kütlələrinin qalıqları hər bir quyu üçün eyni saxlanılacaqdır. 

2. Qazma  məhlulunun xüsusiyyətləri, o cümlədən neftin və xloridlərin 

konsentrasiyalarının həcm faizi hər bir quyu üçün sutkalıq yoxlanılacaqdır. 

3. Tullanılan qazıma  şlamları  və qazıma məhlullarının həcminə aid sutkalıq qeydiyyat 

aparılmalı və hər ay bu barədə müvafiq ekologiya orqanlarına hesabat verilməlidir. 

(c) Digər tullantılar 

1. Digər tullantıların həcminə aid sutkalıq qeydiyyat aparılmalı  və  hər ay aşağıdakılar 

göstərilməklə hesabat verilməlidir: 

(i) Təsərrüfat tullantıları 

(ii) Məişət tullantıları 

(iii)Göyərtə suları və yuyucu sular 

 

C. Atmosferə tulantılara nəzarət üzrə təlimatlar və monitorinq 

Podratçıya qazı atmosferə buraxmağa icazə verilir. Belə atqılar məhdud olmalı  və onlara 

hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq Neft-qaz sənayesi standartları və üsullarına uyğun nəzarət 

edilməlidir. 

 

D. Əməyin təhlükəsizliyi üzrə göstərişlər 

26.1. Maddəsinin müddəalarını nəzərə almaq şərtilə, Podratçı Sazişə uyğun olaraq Neft-qaz 

əməliyyatlarını aparan zaman  müvafiq Azərbaycan normativlərini və aşağıda verilmiş 

beynəlxalq təhlükəsizlik və istehsalat gigiyenası standartlarını nəzərə almalıdır: 

1. Neft 

sənayesi üzrə Beynəlxalq Kəşfiyyat və Hasilat Forumu (EvəP Forumu) Hesabatları – 

SƏTƏM üzrə idarəetmə. 

2. Qazma Podratçılarının Beynəlxlaq Assosiasiyası (QPBA) – Qazma işlərinin təhlükəsizlik 

texnikasına dair vəsait. 

---

Şahdəniz 2 İnfrastruktur Layihəsi 

Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 

Qiymətləndirilməsi 

ƏLAVƏ 2A 

 

Dekabr 2011 

 

2A/7 

Yekun variant

 

3. Geofizika üzrə Podratçıların Beynəlxalq Assosiasiyası (GPBA) – İstismar əməliyyatlarının 

təhlükəsizlik texnikasına dair vəsait. 

4.  İş Mühitində kimyəvi maddələrin hüdud qiymətləri – Dövlət Sənaye Gigiyenası 

mütəxəssislərinin Amerika Konfransı. 

 

---

 

 

 

---

 

 

ƏLAVƏ 5A 

 

Tullantı hesablamalarının nəticələri  

 

---

 

 

---

Şahdəniz 2 İnfrastruktur Layihəsi 

Ətraf Mühitə və Sosial-iqtisadi Sahəyə Təsirin 

Qiymətləndirilməsi 

ƏLAVƏ 5A 

 

Dekabr 2011 

 

            5A/3 

Yekun variant

 

Əlavə 5A 

Atmosfer tullantıları üzrə hesablamalar  

 

1. Giriş 

 

Fəsil 5 və Layihə  İcmalında göstərilən tullantı göstəriciləri barədə  əlavə  məlumatlar cari 

Əlavəyə daxil edilmişdir: burada həmçinin çirkab tullantı əmsalı və Sahə Tikinti Qurğularında 

hasil olan tullantıların hesablanma əsasları göstərilmişdir.  

 

Tullantıların hesablanması beynəlxalq standartlara müvafiq olan tullantı əmsalı və hesablama 

tənliyindən istifadə etməklə müəyyən vaxt ərzində toplanan real-vaxt məlumatları  əsasında 

həyata keçirilmişdir. Bu məlumatlar aşağıdakı mənbələrdən alınmışdır: 

 

 Avropa Ətraf Mühit Agentliyi EMEP/CORINAIR Emissiyaların inventarlaşdırılma 

qaydaları – 2007; və 

 Birləşmiş Ştatların Ətraf Mühitin Mühafizə Agentliyi AP42. 

 

Cədvəl 1də - sahə qurğularında işlədilən dizelin yanması nəticəsində hasil olan qeyri-istixana 

(qeyri-GHG) və istixana qaz (GHG) tullantıları göstəriciləri verilmişdir. Güman edilir ki, bütün 

sahə qurğuları dizel yanacağı ilə  hərəkətə  gətiriləcək (az kükürdlü dizel yanacağının 

istifadəsinə üstünlük verilə bilər). Qeyri-yol nəqliyyat vasitələrinin emissiyaları üzrə Karbon 

Dioksid üçün (CO

2

) heç bir standard tullantı  əmsalı yoxdur. ABŞ EPA AP42 qaydalarında 

dizel mühərrikin xüsusi yanacaq sərfi  əsasında (BSFC) emissiya əmsalının hesablamaları 

təqdim olunmuşdur. CO

2

 emissiya amilinin hesablanması üçün tələb olunan parametrlər 

Cədvəl 2-də verilmişdir.  

 

Cədvəl 1 Tullantı əmsalı  

Tullantı növlərinin əmsalı (g/kWhr) 

Mühərrikin 

ölçüsü 

1

CO

2

 

2

NO

x

 

2

CH

4

 

2

CO 

2

NMVOC 

0-20 

948 

14.4 

0.05 

8.38 

3.82 

20-37 

948 

14.4 

0.05 

6.43 

2.91 

37-75 

948 

14.4 

0.05 

5.06 

2.28 

75-130 

948 

14.4 

0.05 

3.76 

1.67 

130-300 

948 

14.4 

0.05 

3 

1.3 

300-560 

948 

14.4 

0.05 

3 

1.3 

560-1000 

948 

14.4 

0.05 

3 

1.3 

>1000 

948 

14.4 

0.05 

3 

1.3 

1

EMEP/CORINAIR Emissiyaların inventar qaydaları - 2007. Qrup 8: Digər mobil mənbələr və texnika. SNAP Sektor 

0808 Sənaye. 

2

 US EPA420-R-05-019 Qeyri-yol mühərrik modeli NR-010 üçün İşlənmiş Qazın Toksik dərəcəsinin azalma amili 

üzrə Karbon Dioksidin hesablanması  

 

Cədvəl 2 CO

2

 Emissiya əmsalının hesablanması  

BSFC emissiya əmsalı CO

2

 

1

 

1,232  

g/hp-hr 

gCO

2

/hp/hr 

948  

g/kWhr 

gCO

2

/kWhr 

Dizel mühərrikin xüsusi yanacaq sərfetmə (BSFC) göstəricisi 

50.0  

KW 

Mühərrikin ölçüsü 

0.4  

Səmərəlik 

Mühərrikin faydalı iş əmsalı 

125.0  

kJ/s 

Mühərrikin giriş yanacağı  

44,800.0  

KJ/kg 

Dizelin istilik-gətirmə dəyəri  

0.003  

kg/s 

Kütləvi yanacaq girişi  

26.0  

hp 

Yanacağın giriş gücü  

0.1  

g/hp/s 

BSFC 

1

 CO2 = (BSFC * 453.6 - HC) * 0.87 * (44/12) tənliyi əsasında hesablanır. Burada; 

• CO2 - g/hp-hr göstəricisidir 

• Xüsusi yanacaq sərfi (BSFC) lb/hp-hr mislində dizel yanacaq sərfi deməkdir 

• 453.6 funtun qrama keçid əmsalının göstəricisidir  

• HC g/hp-hr mislində nizamlanmış hidrokarbon emissiyasıdır  

• 0.87 qazolin və dizel yanacağının karbon kütləsini təşkil edir  

• 44/12 CO2 kütləsinin karbon kütləsinə nisbətini təşkil edir  

---