Samarqand davlat universiteti pedagogika kafedrasi

Tashkilotchilik qobiliyati-birinchidan, o`quvchilar jamoasini uyushtirish, jipslashtirish, muhim vazifalarni hal etishga ruhlantirishni, ikkinchidan, o`z ishini uyushtirishni nazarda tutadi.

O`z ishini tashkil etish deganda ishni to`g’ri rejalashtira olish va uni nazorat qila bilish nazarda tutiladi. Tajribali o`qituvchilarda vaqtni o`ziga xos his etish-ishni vaqtga qarab to`g’ri taqsimlay olish, belgilangan muddatga ulgurish hususiyati hosil bo`ladi.

Dars davomida kutilmaganda ortiqcha vaqt sarflash hollari ba`zan uchrab turadi. Ammo tajribali o`qituvchi zarur hollarda darsning rejasini o`zgartira oladi.

6. Obro` orttira olish qobiliyati-o`quvchilarga bevosita emotsional-irodaviy ta`sir ko`rsatish va shu asosda obro` qozona olishdir. Obro` faqat shu asosdagina emas, balki o`qituvchilarning fanni yaxshi bilishi, mehribonligi, nazokatliligi va xokazolar asosida ham qozoniladi. Bu qobiliyat o`qituvchi shaxsiy sifatlarining butun bir yig’indisiga, chunonchi, uning irodaviy sifatlariga (dadilligi, chidamliligi, qat`iyligi, talabchanligi va xokazolarga), shuningdek, o`quvchilarga ta`lim hamda tarbiya berish mas`uliyatini his etishga, o`zining xaq ekanligiga ishonishga, bu ishonchni o`quvchilarga etkaza olish kabilarga ham bog’liq.

O`quvchilar qo`pollik qilmaydigan, qo`rqitmaydigan, to`g’ri talab qo`ya oladigan o`qituvchini juda hurmat qiladilar. O`qituvchining bo`shanligi, laqmaligi, savotsizligi va irodasizligini yoqtirmaydilar.

7. To`g’ri muomala qila olish qobiliyati-bolalarga yaqinlasha olish, ular bilan pedagogik nuqtai nazardan juda samarali o`zaro munosabatlar o`rnata bilish, pedagogik nazokatning mavjudligi.

8. Kelajakni ko`ra bilish qobiliyati-o`z harakatlarining oqibatini ko`ra bilishda, o`quvchining kelgusida qanday odam bo`lishini tasavvur qila olishida, tarbiyalanuvchida qanday fazilatlarni taraqqiy ettirish lozimligini oldindan aytib bera olishda ifodalanadi. Bu qobiliyat pedagogik optimizmga, tarbiyaning qudratiga, odamga ishonch bilan bog’liqdir.

9. Diqqatni taqsimlay olish qobiliyati - o`qituvchi uchun diqqatning barcha hususiyatlari-hajmi, kuchi, ko`chuvchanligi, idora qilina olishi, safarbarligi kabilarning taraqqiy etgan bo`lishi muhimdir.

Diqatni ayni bir vaqtda taqsimlash qobiliyati o`qituvchilik uchun alohida ahamiyat kasb etadi. Qobiliyatli, tajribali o`qituvchi materialni bayon qilish mazmuni va shaklini, o`z fikrini (yoki o`quvchining fikrini) diqqat bilan kuzatadi, ayni vaqtda barcha o`quvchilarni ko`rib turadi, toliqish, e`tiborsizlik, tushunmaslik alomatlarini hushyorlik bilan kuzatib boradi, intizomsizlik hollarini e`tibordan qochirmaydi, nihoyat o`z xatti-harakatlarini ham kuzatib boradi. Tajribasiz o`qituvchi ko`pincha materialni bayon qilishga berilib ketib, o`quvchilarni e`tibordan chetda qoldiradi; bordiyu o`quvchilarini diqqat bilan kuzatishga harakat qilsa, fikrini jamlay olmaydi.

O`qituvchi yuqorida ko`rsatilgan qobiliyatlardan tashqarii bir qancha ijobiy sifatlarga - aniq maqsadni ko`zlash, qat`iylik, mehnatsevarlik, kamtarlik kabi sifatlarga ham ega bo`lishi kerak.