Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Idoraviy mehmonxonalar
umumiy tipdagi mehmonxonalarning bir turi 
hisoblanadi. Bunday mehmonxonalar asosan ma’lum idora, muassasa yoki korxonaga 
ish yuzasidan tashrif buyurgan odamlar yashashi uchun mo‘ljallanadi. Idoraviy 
mehmonxonalar tegishli idora yaqinida yoki jamoat transporti yaxshi qatnaydigan 
joyda quriladi. Bunday mehmonxonalarda umumiy xonalar thplami ko‘pincha ancha 
cheklangan, hzi xizmat ko‘rsatuvchi korxona turiga va undagi umumiy ahamiyatga 
molik xonalar tarkibiga bog‘liq bo‘ladi.

---


26 
Chet elda 
anjumanlar uchun mo‘ljallangan maxsus mehmonxonalar
qurish 
keng tarqalgan. Bunday mehmonxonalar odatda «kongress-otel» yoki «konferens-
otel» deb nomlanadi. Chet elda shuningdek ishbilarmonlar uchun ham maxsus 
mehmonxonalar – «biznes-otellar» quriladi. Odatda bu mehmonxonalarning 
shinamlik darajasi juda yuqori bo‘ladi. Ularda kongresslar o‘tkazish uchun zallar, 
majlislar, konferensiyalar, simpoziumlar uchun alohida joylar, har xil turdagi 
restoranlar, aloqa va bank bo‘limlari, teletayp, teleks, basseynlar, saunalar, 
kegelbanlar faoliyat ko‘rsatadi.
Ishbilarmon odamlar uchun mo‘ljallangan mehmonxonalarda kichik majlislar, 
savdo operatsiyalari o‘tkazish, mahsulotlarning namunalari ko‘rgazmalarini tashkil 
etish, firmalarning vakolatxonalarini joylashtirish uchun mo‘ljallangan joylar, ayrim 
hollarda transformatsiya qilinadigan – ularda kelgan odamlarni qabul qilish, kichik 
muzokaralar o‘tkazish imkonini beradigan nomerlar ham nazarda tutiladi.
Turistik mehmonxonalar
faol dam olayotgan turistlar uchun mo‘ljallanadi. 
Mamlakatimizda bunday mehmonxonalar asosan uyushtirilgan gruppaviy turizm – 
ekskursiya va sport turizmi uchun mo‘ljallangan.
Turistik mehmonxonalar shaharda, shahar tashqarisida, turistik ob’ektlar 
yaqinida, yaxshi tabiiy omillarga ega joylarda, ko‘pincha yashil massivlar yaqinida 
quriladi.
Turistik 
mehmonxonalar, 
shuningdek 
kurort 
mehmonxonalari 
yer 
maydonlarining hajmi umumiy tipdagi mehmonxonalarning yer maydonlaridan ancha 
katta bo‘ladi (1 mingtagacha o‘rinli mehmonxonalarda bir o‘ringa 75 m
2
va 1-2 ming 
o‘rinli mehmonxonalarda bir o‘ringa 65 m
2
). Kurort mehmonxonalari va turistik 
mehmonxonalarning, kurortlarda va dam olish zonalarida joylashgan motellar va 
keminglarning ko‘kalamzorlashtirilgan yer maydonlari jami yer maydonining kamida 
5% ni tashkil etishi kerak.
Mehmonxonalarning yer maydonlarida sport maydonchalari (bir o‘ringa 8-10m
2
hisobidan), bolalarning o‘yin maydonchalari va soyabonlar joylashadi. Shovqindan 
saqlanish uchun turistik mehmonxonalar va kurort mehmonxonalarining korpuslari 
transport qatnaydigan ko‘chalar va yo‘llardan kamida 50 m uzoqda quriladi. Bu 
khchalar va yo‘llar yoqasida daraxt ko‘chatlari ekish nazarda tutiladi.
Ko‘pchilik oilaviy dam olishni yoqtirganligi uchun turistik mehmonxonalarda 
asosan ikki hrinli nomerlar nazarda tutiladi. Nomerda odatda kunduzgi dam olish 
zonasi ajratiladi. Bu zona lodjiya yoki balkonni ham o‘z ichiga oladi. Yoshlar turizmi 
uchun mo‘ljallangan mehmonxonalarda tejamkorlikni oshirish va yashash uchun 
to‘lanadigan haqni kamaytirish maqsadida ba’zan beshta va undan ortiq odamga 
mo‘ljallangan umumiy yotoqxona ko‘rinishidagi nomerlar nazarda tutiladi. Turistik 
mehmonxonalardagi umumiy ahamiyatga molik binolar va xonalar asosan dam olish 
uchun mo‘ljallangan bhladi (khp funksiyali zallar, xollar, kaminli zallar va h.k.). 
Umumiy ovqatlanish korxonalari orasida ba’zan «ko‘ngilochar ovqatlanish» 
korxonalari (raqs barlari, varete va h.k.), tez va arzon xizmat khrsatish korxonalari 
(ekspress-kafe, oshxona va sh.k.), ba’zan o‘ziga o‘zi xizmat khrsatish korxonalari 
ham bo‘ladi.
Turistik mehmonxonalarning o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, ularda 
turistik xizmatlar khrsatish joylari, shuningdek turistik-uslubiy va instruktorlar 

---


27 
xonalari (instruktorlar turistik guruhlar bilan metodik ish olib borishi uchun) mavjud 
bo‘ladi. Bunday xonalar majmui turistik marshrut turiga va mazkur marshrut bhylab 
turistlarning harakatlanish usuliga bog‘liq.
Turistik-sport mehmonxonalarida turistik va sport anjomlari va jihozlari 
(chang‘i, konki, chana, ov va baliq ovi anjomlari, qayiqlar, baydarkalar va h.k.)ni 
ijaraga berish shoxobchalari nazarda tutiladi. Turistik-sport mehmonxonasining 
xususiyatiga qarab, bunday shoxobchalar to‘plami har xil bhlishi mumkin. Shunga 
hxshash anjomlarni ijaraga berish shoxobchalari kurortlar va dam olish zonalarida 
joylashgan motellar va kempinglarda ham bo‘lishi mumkin.
Qoida tariqasida, bunday mehmonxonalarda ko‘rsatiladigan xizmatlar to‘plami 
yaxshi rivojlangan, umumiy ovqatlanish korxonalari ancha rang-barang bo‘ladi. 
Ularda «ko‘ngilochar ovqatlanish» korxonalari (kunduzgi va tungi barlar), do‘konlar, 
kiosklar va h.k. ishlab turadi. Shinamlik darajasi yuqori bo‘lgan mehmonxonalarda 
basseynlar, saunalar, kegelbanlar, barlar, restoranlar, madaniy hordiq markazlari ham 
bo‘ladi.
Turistik mehmonxonalarni turizmning madaniy va ma’rifiy turlarini ma’qul 
ko‘ruvchi, shinamlik va xizmat ko‘rsatish darajasiga ancha katta talablar qo‘yuvchi 
turistlar harakatlanadigan marshrutlarda joylashtirish lozim. Bundan tashqari, turistik 
mehmonxonalardan avtoturizm, sport va transport turizmining ayrim turlari bilan
shug‘ullanuvchi, kongresslar, festivallar va anjumanlarga keluvchi, shuningdek har 
xil aralash turistik sayohatlar chiquvchi mijozlarni qabul qilish va ularga xizmat 
khrsatish uchun ham foydalanish mumkin.
Marshrutda joylashishiga qarab, turistik mehmonxonalar asosiy muassasalar 
(to‘g‘ri va halqali marshrutlardagi boshlang‘ich yoki oxirgi punktlar) sifatida yoki 
marshrut o‘rtasida turistlar nisbatan uzoq dam olishi uchun mhljallangan oraliq 
muassasalar sifatida faoliyat ko‘rsatadi.
Foydalanishning mavsumiyligiga qarab, mehmonxonalarning mazkur turidan, 
qoida tariqasida, butun yil davomida foydalanishga mo‘ljallangan doimiy turizm 
muassasasi sifatida foydalaniladi. 
Mehmonxonalarning funksional o‘ziga xosliklari ularni barcha loyihalash-
qurilish hududlarida va iqlimiy kichik hududlarda loyihalash, qurish va ulardan 
foydalanish imkonini beradi.