Samarqand oavlat universiteti sud psixiatriyasi

Tafakkur (fikriash) ning buzilishi
Tafakkur yoki fikriash - bu insonning tashqaridan doimiy o!inadi-gan taassurot va ma’lumotiarni tahlil qilish, (analiz) umurniashtirish (sintez) va xulosa chiqarish qobiliyatidir. Tafakkuriash qobiliyati nutq •- til bilan bevosita aloqador bo'lib, uning mazmuni so'zlar, gaplarorqali ifodaianadi. Fikriash jarayonida so'zlarni ketma-ket mantiqan bog'lanib kelishi assotsiatsiya deyiladi. Fikriash qobiliyatining buzilishidan kelib chiqadigan alomatlar shartli ravishda to‘rt guruhga bo'linadi:

1. 
   tezligi bo'yicha (po tempu):
   

1. 
   fikrlashning tezlashishi;
   
2. 
   fikrlashning sekinlashishi;
   

v) mentizm; w
g) fikrlashning to'xtab qolishi.

2. 
   Sifat(xususiyat)lari tartibi bo'yicha (po kachestve):
   

1. 
   fikrlashning qiyinlashuvi;
   
2. 
   fikrlashning biryoqlamaligi;
   

v) o‘ta ezmalik (quyush qoqlik);
g) mantiqsizlik.

3. 
   Fikrlashning mantig'i bo'yicha (po logike):
   

1. 
   vasvasalar;
   
2. 
   o'ta qimmatli g‘oyalar kiradi;
   

4. 
   Shilqim holatlar.
   

Fikrlashning tezlashuvida fikrlar to’xtovsiz sakrash daraja- sigacha (pulemyot nutqi) yetishi bilan tavsiflanadi, ya’ni nutq tezla- shuvi ko'rinishida namoyon bo'ladi, fikrlaming tezlashuvi - manikal depressiv psixozlarda, shizofreniyada uchraydi. Fikrlashning sekin- iashuvida bemorning savollarga javob berishi qiyinlashadi. Fikriash tutilib, uzilib qoladi ( shizofreniyada uchraydi). Mentizm xayolga

19



katta tezlik bilan turli fikr-rriulohazalar, o'ylarnirig majburiy ravishda kelishi hamda ularni boshqarish qobiliyatining yo’qolishi (Kandinskiy-Klerambo sindrorni). Fikrning to'xtatishi - kutilmaganda bernor birdan fikrlashdan to'xtaydi (shizofreniyada kuzatiiadi).

II. S if at bo'yicha buzilishi

1. 
   Perseveratsiya - fikrlashning qiyinlashuvi. Bunda birinchi savoiga mantiqan to'g'ri olingan javob, keying! mazmun jihatdan o'zgartirilgan boshqa savoiga javob sifatida o’sha oldingi fikrni qaytaraveradi. (Shizofreniyaning otkir xurujida uchraydi).
   
2. 
   Rezonersfvo-mahmac!ona!ik, ya’rii fikrlash jarayonining biryoqlamaligi. Bunda umumiashgan fikrlar ularriing toia mazmunini ifoda etmaydi, ya’ni maqsadsiz ma’riosiz, tartibsiz fikrlash kuzatiiadi.
   
3. 
   O'ta ezmalik - bemor asosiy mavzuga bogliq bo Irriagan hodisa va voqealar ustida ko'proq gap yuritadi. (epilepsiyada uchraydi).
   
4. 
   inkogerenfsiya - bog'lanishsiz fikrlash. Bemor nutqi tartibsiz, mazmunsiz qisqa so‘z vs gaplardan iborat bo'ladi. (og'ir kechuvchi psixozlarda uchraydi).
   

HI. Fikrlash jarayonining rnantiq, mazmun bo'yicha buziiishiga
vasvasalar, o'ta qimrnatii g'oyalar va shiiqim fikrlar Ikiiradi
Vasvasa (bredlar) - telbalikning asosiy belgisidir. U!ar ongning buzilishida, affektiv o'zgarishlarda, o'ta aqlzaiflikda uchraydi, ya’ni noto'g’ri xulosa chiqarish holatidir. Vasvasa g'oyalari tushuntirib bo'lmaslik bilan tavsiflanadi. Ular kasallik asosida paydo bo'Iib, xastaiik jarayoni tugashi biian yo'qoladi. Vasvasa 2 turga bo'Iinadi:

1. 
   birlamchi (intellektuai);
   
2. 
   ikkalamchi (hissiyotliy,
   

Birlamchi vasvasada rriantiqiy tafakkur buziladi. Quyidagi vasvasalar farqlanadi.
Mlazmuni bo'yicha:

1.