Samarqand oavlat universiteti sud psixiatriyasi

Surishturuv, tergov va sud organtari faoliyatida sud- psixiatriyasi ekspertizasining aharniyati.

Ekspert psixiatming huquq va rnajburiyaflari.

Ekspertizani o'tkazishga kerakli. tibbiy xulosalar.

Adabiyotlar

1. 
   X.O. Olimov, U.X.Olimov. Psixiatriya klinikasi muqadsimasi. -Toshkent 1997.
   
2. 
   N.I.Xo‘jaeva, A.U.SHoyusupova. Psixiatriya. -T'oshkent, 1995.
   

,Z.E.S.SHamsieva,A.I.Iskandarov,R.A.Zufarov,V.K.Talimbek ova. Sud psixiatriyasi. -Toshkent, 2004.-232-241,254-269,271 b.

4. 
   Aleksandrovskiy YU.A. Glazami psixiatra. -Moskva,1977.
   
5. 
   Ushakov G.K. Pogranichnыe nervno-psixicheskie rasstroystva. -Moskva, 1978.
   
6. 
   YAgodka P.N. Jizn v mire nevedomogo. -Moskva, 1970.
   
7. 
   V.A.Giayarovskiy.Poixatriya. Moskva. 1954.
   

16

Mavzu: RUHIY FAOUYAT BUZILSSHLARINING

AS OS IY SHAKLLARI

'J; i *
2 - 3 •• mashg uiol:
rfvt’n
Reja:
yZ-g/b 1 ■ Sezgi-idrok buzilishi ( vospriyatie).

2. 
   Tafakkur buzilishi (fikrlash -mыshlenie).
   

3 Xotira buzilishi (pamyat).
(V 3* Hissiyot buzilishi (emotsiya).
5. I rod a va may I buzilishi (volya).
Darsning maqsadi; Talabalarga rujiiy kasalliklar kechish xususiyatini, turlarini va sindromlai to'g'risida ma’lumot berish
Dans ©‘fish vositalari: Doska, plakat,albomlar,darsliklar, o'quv qo Pap ta! ah, tarqatma materiallar.
Dars ©‘fish usulllari:: Ma’ruza materialiari bilan tanishish,tarqat­ma materiallar bilan ishlahs, dars jarayonida talablarning ijodiy . yondashuviga erishish va ularning mustaqil fikrlarini ■t-m-.trg.
tinglashash.ekspress so'rovlarjest so‘rovlari,dasturiy o'qitish, davra suhbatlari o‘tkazish,texnik vositalami qgllasn va boshqa usullar.
Tayamch so‘z va iboralar: ildrok, giperesteziya,
gallutsinatsifa, illyuziya, vasvasa amneziya, kayfiyat, stupor
intellekt.

Sezgi, idrok buzilishi si • ■■■-.<
Sezgii organlariga ko‘z, quloq, burun, til, tip kiracli. Irisoh sezgi organlari orqali o'zirii o^!rab turgan olam, voqea-hodisalami ongida aks ettiradi, idrok etish orqali ularni yaxlit butuniigicha qabul qiladi.
Idrok etish - bu tasbqi muhitning sezgi organlariga ta’sirida at- rof-muhitdagi narsalar, hodisalar .xususiyatlaming ongda aks eti- shidir.
Idrok etishning 2 turi mavjud:

1. 
   sodda idrok - ko'rish .eshitish, hid va maza biiish ;
   
2. 
   murakkab idrok - fazo-makon va vaqtni idrok etish.
   

Ruhiy kasalliklarda idrok etish buzilishining paydo bo'Jjshi atrof- . muhit to'g'risidagi tassurotlarni noto‘g‘ri qabui qillshi va natijada

17



makon va vaqtni idrok etishning sezish, his etish, tasavvur qilish- ning buzilishlari kuzatiladi.
Giperesteziya - umumiy sezish qobiiiyatining ortib ketishi.
Masalan: odatdagi yorug‘lik ko‘zni qamashtiradi, tovushlar quloqni kar qilgandek, eshik yopiiishi o‘q otiigandek be togda tuyu- ladi, hidlar juda o‘tkir tuyuladi. Bu hoiatiar o'tkir psixozlarda,o‘ta charchagan kishiiarda namoyon bo'ladi.
Gipesteziya - umumiy sezish qobiiiyatining pasayib ketishi. Atrof muhit xuddi tumandek noaniq, buyumiar rangsiz, ovoziar bo‘g‘iqlashadi, hamma narsa jonsiz, harakatsiz, qotib qoigandek tuyuladi.
Senestopatiya - tananing turli sohaiaridan noxush sezgiiarn! sezish. Bular xuddi kuyish, bosim, tirnash, og'riqiardir. Bosh miya jiddiy shikastlanganda, shizofreniyada uchraydi.
Idrok etish buzilishining quyidagi turlari mavjud:

1. 
   Gallutsinatsiyalar;
   
2. 
   Illuziyaiar;
   
3. 
   Psixosensor buzilishlar.
   

Gallutsinatsiya - real, mavjud bo'lmagan, ya’ni aslida yo'q narsalarni idrok etish. Ko‘rish, eshitish, hid, ta’m bilish gallutsinatsiyalari mavjud. Eshitish gailutsinatsiyalarida jarang, bong.o'q ovozi eshitiladi. Ular sekin, baland tepadan, pastdan, uzoqdan eshitiladi. Hid bilish gallutsinatsiyasida bemorga tutun, chirik hidlar yoziladi. Ta m bilish gallyutsinatsiyaiarida bemor tanovul qilinayotgan ovqatga to'g'ri kelmaydigan sezish bilan tavsiflanadi. Ko‘rish gallutsinatsiyalarda bemoriar qo'rquv bezovtalik, vahima sezadi. Sezgi taktil gallutsinatsiyasida bemor teri ustida hashoratlar yurganini sezadi.
Psixosektor buzilishlar - bu narsaiar va tana tizimining shakii, hajmi va vaznini o'zgargan holda idrok etishdir.
Illuziyaiar- bu real mavjud obyektni noto‘g‘ri, buzuq holda idrok etish.
Illuziyaiar 3 turga ega:

1. 
   ko'ruv - affektiv;
   
2. 
   eshituv (verbal).
   

2. 
   pareydolik( fantastik) - ko'ruv illuziyasida.
   

Masalan: osilib turgan palto - bekinib olgan qotilga o'xshaydi, eshituv illuziyasida - bemorga tegishli bo'lmagan suhbatlar bemor­ga fitna, g'iybat eshitilishi mumkin. Fantastik illuziyada - gilamdagi

18



shakllar bemorga bahaybat, g'aroyib qo'rqinchli mavjudot bo'lib ko'rinadi. Illuziyalar psixozlarda, (intoksikatsiyada) shizofreniyalarda uchraydi.